تحلیلگران یا پروژه‌سازان 

در حال حاضر هم بیـش از دو سـال اسـت کـه بـازار سـرمایه رنـگ خـوش بـه خـود ندیـده و با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند و این روزها هم که به بدترین حال خود رسیده است و به نوعی دیگر رمقی برایش نمانده است.

از همان مرداد ماه سـال ۱۳۹۹ نیز کـه بـه واسـطه تبلیغـات مثبـت و خـوش رنـگ و لعـاب جلـوه دادن چهـره آن با هجـوم سـرمایه گذاران حقیقی مواجه شـد مورد سوءاسـتفاده سـوداگران و سودجویان قـرار گرفت. «سهم چاق کنی» و یا به عبارتی «پروژه کردن سهم» یکـی از راهکارهـای ایـن گروه بود کـه در این میـان ناآگاهی و سـواد مالـی کـم افـراد هـم بـه نفـع آن‌ها تمـام شـد و توانسـتند هر روشـی کـه در ذهـن دارنـد را پیاده‌سـازی کننـد.

سهم چاق کنی
داسـتان سـهم چاق کنـی همـان تبلیـغ یـک سـهم خـاص اسـت که در نتیجـه آن بسیاری از سـهامداران بـه صـورت تـوده وار وارد می‌شـوند و درسـت در زمانی که قیمـت سـهم بالا رفت و صعـودی شـد عاملان این بـازی کثیف سـهم را فروختـه تـا در نهایـت سـهامداران زیـان دیـده بماننـد و افسـوسی که تاثیری نـدارد.
بـر ایـن اسـاس در روزهـای آتشـین مـرداد ماه سال ۹۹ بسـیاری از تـک سـهم‌های بـازار بـه واسـطه پـروژه کـردن رشـد کـرده و بـا افزایـش چنـد برابـری ارزش مواجـه شـدند کـه بـا واقعیـت همخوانـی نداشـت؛ ایـده‌های کـه اکثـر صاحبنظـران بـه آن انتقـاد کردنـد. بـه عقیـده آن‌هـا پـروژه کـردن سـهام می‌توانـد بـه سـهامداران و روند معاملات بـازار سـرمایه زیـان زیادی وارد کنـد کـه همیـن اتفـاق هـم رخ داد و سـرمایه گذاران حقیقـی ایـن تـک سـهم های ناچیـز را بـا چنـد برابـر قیمـت خریـداری کـرده و در نهایـت بـا زیـان چنـد میلیونـی روبـه رو شـدند. البتـه جالـب اینجاسـت کـه بـا توجـه به بیمار شـدن بـازار سـرمایه و سـهامدارانش از ایـن شـیوه، همچنـان پـروژه شـدن سـهام پابرجاسـت.
در حال حاضر نیز که بازار سرمایه دوباره بیمار شده و سراپا قرمز است و نایی برای نفس کشیدن ندارد، و در شرایطی که اغلب سهم ها برای سهامداران خود تنها زیانند و اندک سود مانده هم دود شده و به هوا رفته سرو کله این سودجویان پیدا شده و برخی سهم‌ها در بازار سرمایه این وضعیت را دارند و برخی از سهامداران تنها به واسطه سیگنال و توصیه این و آن خرید می کنند و بعید نیست در این بین به دام بیفتند و بیش از پیش اندک اعتماد خود را نسبت به این آشفته بازار از دست بدهند.

مجازات قانونی پروژه کردن سهام چیست؟
اشخاص زیر به حبس تعزیری از سه ماه تا یک سال یا به جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر سود به دست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات محکوم خواهند شد.

• هرشخصی که اطلاعات نهانی مربوط به اوراق بهادار موضوع این قانون را که حسب وظیفه در اختیار وی قرار گرفته به نحوی از انحاء به ضرر دیگران یا به نفع خود یا به نفع اشخاصی که از طرف آنها به هر عنوان نمایندگی داشته باشند. قبل از انتشار عمومی مورد استفاده قرار دهد و یا موجبات افشاء و انتشار آنها را در غیر موارد مقرر فراهم کند.
• هرشخصی که با استفاده از اطلاعات نهانی به معاملات اوراق بهادار مبادرت کند.
• هر شخصی که اقدامات وی نوعاً منجر به ایجاد ظاهری گمراه کننده از روند معاملات اوراق بهادار یا ایجاد قیمت‌های کاذب و یا اغوای اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار شود.
• هر شخصی که بدون رعایت مقررات این قانون اقدام به انتشار آگهی یا اعلامیه پذیره نویسی به منظور عرضه عمومی اوراق بهادار کند.

بخت یار بازارپایه‌ای‌ها
با بررسی وضعیت بازدهی سهم‌ها از ابتدای سال جاری تا آخر مردادماه و در بازه زمانی پنج ماهه، دیده شد که در بین ۲۰ سهمی که بیشترین بازدهی را در ابتدا کسب کردند، ۱۰ سهم مربوط به بازار پایه زرد و نارنجی فرابورس است. سهامی که اغلب بسیار کوچک هستند و شاید بتوان گفت تاثیر آنچنانی برای بازار سرمایه ندارند اما در فهرست اول سهم‌های پربازده هستند.
همچنین این سهم‌ها، سهامی هستند که ارزش بازار بسیار پایینی در مقابل سهم‌های غول بازار دارند، برای مثال نماد شستان ارزش بازار ۳ همتی دارد و ارزش بازار نماد ویسا هم تنها ۲ همت است، وآتوس نیز دیگر نمادی است که تنها یک همت ارزش بازار دارد و غیره، این اعداد و ارزش ها در مقابل نمادهایی همچون فولاد که ارزش بازار ۳۹۸ همتی دارد و نماد فارس که ارزش بازار ۵۶۶ همتی دارد و غیره بسیار کوچک است اما شاهدیم که خبری از این نمادهای بزرگ در دسته پربازده‌ها نیست.

سیستم‌های کشف تقلب نیازمند توسعه
احسان عسکری، کارشناس بازارسرمایه با بیان اینکه بازار سرمایه ما در حال حاضر دچار یک فاز رکود شدید شده و حجم معاملات به شدت پایین آمده است، گفت: همچنین ورود نقدینگی به بازارسرمایه قطع شده و عملا برای بیشتر روزها شاهد خروج سرمایه‌گذاران از بازار سرمایه هستیم مشخصا سرمایه‌گذاری در پرتفوی متنوعی از سبد سهام نمی‌تواند بازدهی منطقی را به همراه داشته باشد.
وی افزود: آن چیزی که ما در حال حاضر شاهد آن هستیم این است که اکثر فعالان بازارسرمایه که در سهام شرکت‌های بزرگ و شاخص ساز و بنیادی سرمایه گذاری کرده‌اند دچار ضرر و زیان های سنگینی شده‌اند بنابراین آن چیزی که به ذهن می‌رسد این است که با همین سرمایه‌ها سهم های کوچک‌تری را که شناوری پایین‌تری دارند و عموما بازارگردان فعال ندارند و سهم به نوعی در بازار دچار هیجان خواهد شد به راحتی وارد مرحله پروژه‌سازی می‌شوند و ما شاهد این هستیم که زمانی که بازار دچار رکود می‌شود بازی بر روی این سهم‌هایی که عمدتا هم بنیادی نیستند افزایش چشمگیری دارد.
این کارشناس بازارسرمایه عنوان کرد: عموما اثری که این موضوع بر روی بازار دارد، این است که فعالان بازار سرمایه که تجربه کمتری دارند و وارد بازار شدند اسیر این سهم‌های پروژه‌ای می‌شوند و بعد اتمام پروژه مشخصا شاهد ضررهای سنگینی می‌شوند. تجربه این موضوع را در سال‌های قبلی نیز داشتیم و این می‌تواند یک خاطره بسیار تلخی از سرمایه‌گذاری در ذهن فعالان جدید ایجاد کند.
عسکری افزود: از سمت دیگر سهامی که پروژه می‌شود بعد از ابهام فعالیت نوسان گیرها وارد یک کاهش شدید می‌شود و در این مرحله می‌تواند باقی سهام آن صنعت را نیز تحت تاثیر قرار دهد و ذهنیت فعالان جدید را نسبت به ماهیت بازارسرمایه کاملا منفی کند اما اینکه چگونه می‌توان جلوی آن را گرفت باید گفت که ابزار مشخصی که بتواند جلوی آن را بگیرد وجود ندارد و باید فعالیت بازارگردانی را توسعه دهند تا بازارگردان با قدرت بیشتری روی یک نماد مانور دهد و از سمت دیگر مشکلی که از سمت دستکاری در بازار وجود دارد این است که سیستم‌های کشف تقلب یا دستکاری در بازار سهام باید متناسب با رشد بازار از سمت سازمان توسعه پیدا کند تا بتوان دستکاری در قیمت را به راحتی شناسایی کرد و جلوی فعالیت آن‌ها را گرفت.
همچنین وقتی بازار دچار رکود می‌شود و از حالت تحلیل خارج می‌شود و سهام بنیادی خوب که بازدهی مناسبی دارند و EPS خوبی دارند و به هر حال سهم های ریشه دار هستند وارد مرحله رکود می‌شوند و تشکیل پرتفویی از سهام نمی‌تواند بازدهی متناسب با تورم را برای سرمایه گذاران به همراه داشته باشد و باعث ایجاد انگیزه برای پروژه سازی برخی از سهم‌ها می‌شود و مهمترین عامل آن همین است و عدم چشم انداز مناسب نسبت به رشد سهم‌های بنیادی در بازار چه به دلیل قیمت گذاری دستوری و چه به دلیل دستکاری بازارساز در بازار و چه به دلیل وضعیت اقتصادی کشور از جمله دلایلی است که سرمایه‌گذاران را به این سمت سوق می‌دهد.

• مرضیه حیدری - خبرنگار
• شماره ۵۰۶ هفته نامه اطلاعات بورس