سالانه بیش از 850 میلیون مسافر و 9 میلیارد تن کالا از این دروازه مى گذرد. براى بسیارى، ورودى کشورها بسیار حائز اهمیت است، چرا که مى توانند از آن دریچه کل کشور را نظاره کنند. رفتار گمرک و نحوه عملکرد آن تأثیر فراوانى بر فضاى کسب و کار مى‌گذارد. از یک سو تولید داخلى متأثر از رفتار گمرک است و از سوی دیگر عملکرد بازرگانان وابستگى تام به نوع فعالیت گمرک دارد.در این حوزه، تجارت بین‌المللی در حال رشد است و الگوهای تجاری در حال تحول و روزبه‌روز مبادلات تجاری و کسب و کارها در حال اتصال بیشتر و دیجیتالی شدن هستند. در سوی دیگر حجم تجارت و دیتاهای مرتبط با آن افزایش یافته که حجم زیاد داده‌ها و دیتاهای ورودی نشان‌دهنده چالش‌هاست، به ویژه در محدوده‌ای که دارای کمبود زمان است.
در این حوزه مسعود کرباسیان رئیس کل سابق گمرک ایران و وزیر اقتصاد کنونی کشور در اجلاس اخیر شورای سازمان جهانی گمرک سخنرانی و پیشنهادهای سازنده‌ای را مطرح کرده بود و گفته بود: کنوانسیون‌ها و توصیه نامه‌های سازمان جهانی گمرک باید همگام با پیشرفت فناوری اطلاعات تغییر کند. زیرا شیوه گزارش پیشرفت کار به صورت ماتریس مفید بوده و توجه به اجرای طرح استراتژیک را تسهیل می‌کند.
هدفی به نام، مبارزه با اقتصاد شویی
گمرک در هر سرزمینی دروازه بازرگانی و تجارت آن و مرکز سنجش سلامت و کنترل قانونی ورود و خروج کالاست. گسترش تجارت و تولید روزافزون کالا موجب شده است وظایف گمرک هم افزایش یابد و به یکی از قطب‌های مهم سیاست‌گذاری بازرگانی خارجی و منبع درآمد ملی تبدیل شود.کشوری که از گمرک و نظام گمرکی مدرن و هوشمند برخوردار است به راحتی می‌تواند نظم تجارت خارجی خود را حفظ و به نفع اقتصاد ملی کنترل کند اما برخی کشورهای در حال توسعه دراین زمینه خیلی موفق نیستند و معمولا پدیده تخلف گمرکی قاچاق بخشی از واقعیت شر اقتصاد خارجی انها را تشکیل می‌دهد.
مبارزه با "اقتصاد شویی" یا قاچاق کالا و خدمات، تعریف ابزار نوین گمرکی در فضای مجازی بین‌المللی، کمک به تنظیم بازار و گسترش صادرات همراه با ارزش افزوده بالا، ایجاد کانال شفاف برای تجارت و ارتباط اقتصادی و بازرگانی کشور در سطح منطقه و جهان، نوسازی قوانین و مقررات گمرکی و اسان‌سازی توزیع خدمات گمرکی در هر لحظه و در هر مکان، از مواردی است که می‌تواند طرح تحول اقتصادی را به مختصات پویا و پایدار نظام گمرکی کشور تبدیل کند.جرا که، کشوری که ازگمرک و نظام گمرکی مدرن و هوشمند برخوردار است به راحتی می‌تواند نظم تجارت خارجی خود را حفظ و به نفع اقتصاد ملی کنترل کند.
عملیاتی‌سازی رویکرد صادرات محور
بر اساس این گزارش، جلوگیری از فساد همواره از مباحث اصلی گمرک بوده است و باید با قاطعیت کامل و با ابزارهای لازم با فساد مبارزه کند. استقرار سامانه جامعه گمرکی می‌تواند پوسته خارجی و جهانی شدن اقتصاد ایران را با هوشمندی بیشتر همراه کند.چرا که رسالت گمرک در فضایی که متغیرهایی اقتصادی رو به بهبود است، سنگین‌تر خواهد بود و بحران اقتصاد جهانی که با رکود، همراه شده، ماموریت‌های این سازمان را حساس‌تر کرده است.از همین رو مهم ترین اولویت این سازمان باید رویکرد "صادرات محور" باشد تا در راستای اقتصاد مقاومتی گام بردارد.رشد اقتصادی و افزایش صادرات غیرنفتی و هدفمند شدن واردات، نقش و اهمیت گمرک را افزایش داده است و به همین علت یکی از محورهای تحولات اقتصادی دولت، تحول در امور گمرکی است و رئیس جمهور هم گمرک را دروازه سلامت اقتصاد کشور توصیف کرده است.
زمینه‌سازی برای ورود به تجارت جهانی
سازمان گمرک به عنوان یکی از سازمان‌های عمومی، مجری بخشی از سیاست‌های اقتصادی تجاری - داخلی، خارجی و بین‌المللی دولت و مسئول حسن اجرای این سیاست‌ها و تحولات ساختاری لازم در مواقع تغییر سیاست‌ها به ویژه آماده‌سازی ورود ایران به سازمان تجارت جهانی است.دولت و سازمان‌های دولتی، تولیدکنندگان، واردکنندگان، صادرکنندگان، نهادهای اقتصادی و بازرگانی، مدیران و کارکنان خود گمرک و مردم و همچنین کشورها و سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی از گمرک ایران توقع دارند به آسان‌سازی مناسبات اقتصادی دوجانبه و چندجانبه کمک کند.
در دولت یازدهم ؛ انطباق ساختار گمرک با تغییرات تکنولوژی و محیطی - ساماندهی گمرکات اجرایی - ارتباط ستاد مرکزی و گمرکات اجرایی- شفاف‌سازی نقش و دامنه اختیارات حوزه‌های نظارت- تبیین جایگاه متناسب اداره کل نظارت بر ترانزیت در معاونت امور حقوقی کمک کرده است رفتارهای سلیقه‌ای و خارج از حیطه وظایف هم در گمرک نمود کمتر و حداقلی داشته باشد که البته باید حذف شود.الکترونیک کردن فعالیت، تلاش برای کاهش تشریفات زائد گمرکی، روان‌سازی ورود و خروج قانونی کالا، ارزشگذاری بروز و دقیق کالاها، نوسازی ساختار سازمانی، ایجاد پنجره واحد تجاری و اطلاع رسانی شفاف از مواردی است که تاکنون دستاوردهای خوبی هم داشته است. از همین رو این بخش از طرح‌های توسعه گمرک نه تنها هزینه ندارد، بلکه "تمام دستاورد" به شمار می‌رود.
ایجاد پنجره واحد تجارت فرامرزی
البته گمرک کشورمان که در سال‌های اخیر با روند رو به رشدی در خدمات رسانی همراه بوده، در دوره استقرار سامانه جامع گمرکی وارد عرصه جدید مدیریتی شده است.گمرک جمهوری اسلامی ایران برای پیشبرد دو هدف ناهمسو یعنی تسریع در ارائه خدمات و اعمال کنترل‌های لازم، پس از مطالعه تطبیقی وضع گمرکات کشورهای پیشرفته، کنوانسیون‌ها و استانداردهای سازمان‌های جهانی از نیمه دوم سال 1392 استقرار سامانه جامع گمرک و پنجره واحد تجارت فرامرزی را در دستور کار خود قرار داد و دی 1395 با حضور وزیر امور اقتصادی و دارایی هم رونمایی کرد. قابلیت ویژه سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی شامل صرفه جویی در هزینه تجارت ؛ افزایش درآمدهای گمرکی ؛ انتشار روزانه برخط آمار تجارت خارجی ؛ مبارزه با قاچاق کالا و مواد مخدر ؛ پیگیری تخلفات ؛ اتصال الکترونیکی بارنامه است.عملکرد گمرک در بکارگیری فناوری‌های نوین برای انجام تشریفات گمرکی، کاهش زمان و هزینه تشریفات و افزایش ریسک قاچاق به گونه‌ای بوده است که در مصوبه وظیفه ایجاد پنجره واحد تجارت فرامرزی در بین 25 دستگاه دخیل در حوزه تجارت خارجی به عنوان دستگاه پیشرو به عهده این سازمان‌گذارده شده است.همچنین درج پروژه استقرار گمرک الکترونیک و یکپارچه در مصوبه ستاد فرماندهی اقتصادی مقاومتی ریاست جمهوری به عنوان یکی از پروژه‌های اولویت‌دار، موید این مطلب است.
- ویژه نامه اقتصاد مقاومتی ماهنامه بازار و سرمایه - کارشناسان
نظر شما