از برنامه‌ریزی تا ایجاد اکوسیستم مالی یکپارچه

به گزارش صدای بورس،گروه‌های مالی و اقتصادی در بازار سرمایه ایران به‌عنوان بازیگران اثرگذار، نقش مهمی در هدایت سرمایه، افزایش شفافیت و تقویت کارایی بازار ایفا می‌کنند. این نهادها با ارائه خدمات تحلیلی، مشاوره‌ای و تأمین مالی، ارتباط سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها را کارآمدتر کرده و به شکل‌گیری تصمیم‌های دقیق‌تر کمک می‌کنند. همچنین با توسعه ابزارهای نوین، مدیریت ریسک و استانداردسازی جریان اطلاعات، زمینه جذب سرمایه‌های خرد و کلان را فراهم می‌سازند. فعالیت هدایت‌شده آن‌ها نه‌تنها به تعمیق بازار سرمایه منجر می‌شود، بلکه اثر مستقیم بر رشد اقتصادی و تقویت سازوکارهای تأمین مالی تولید دارد. بر این اساس در گفت‌وگویی با ذوالفقار یزدان مهر، مدیرعامل و نایب رئیس هیأت مدیره گروه مالی و اقتصادی دی به بررسی نقش گروه‌های مالی و به ویژه شرایط گروه مالی و اقتصادی دی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

* نقش گروه‌های مالی بانکی به عنوان بزرگترین نهادهای مالی در تعمیق بازار سرمایه چیست؟
نقش گروه‌های مالی بانکی در توسعه و تعمیق بازار سرمایه کشور را باید از دیدگاه حجم سرمایه‌گذاری و نیز به‌عنوان سازوکار نهادی پیونددهنده‌ دو بخش پولی و سرمایه‌ای نظام مالی تحلیل کرد. این گروه‌ها به‌واسطه ساختار چندلایه و حضور هم‌زمان در عرصه‌های مختلف خدمات مالی، می‌توانند مسیر انتقال سرمایه، مدیریت ریسک و نوآوری مالی را در سه سطح مکمل تأمین مالی، واسطه‌گری مالی و توسعه ابزارهای نوین فعال کنند. بررسی دقیق هر یک از این سطوح نشان می‌دهد که گروه‌های مالی بانکی در صورت برخورداری از هوشمندی استراتژیک و حکمرانی خردمندانه، قادرند به‌طور معناداری عمق، کارایی و شمول بازار سرمایه کشور را افزایش دهند. در نهایت می توان گفت که گروه‌های مالی وابسته به بانک‌ها، بازیگران خاموش بازار سرمایه هستند؛ که به صورت چراغ خاموش اثر ساختاری عمیقی دارد.

* با توجه به شرایط پرچالش اقتصاد کشور در نیمه نخست سال مالی ۱۴۰۴ از جمله فشارهای تورمی، نوسانات بازار و محدودیت‌های نقدینگی گروه مالی و اقتصادی دی چگونه توانسته است سود تجمیعی شرکت‌های تابعه خود را فراتر از نرخ تورم محقق سازد؟ همچنین چه اقدامات یا تصمیمات راهبردی موجب بهبود نسبت سرمایه‌گذاری آن شرکت در این دوره شده است؟
هیأت مدیره جدید گروه مالی و اقتصادی دی اقدامات خود را بر اساس آسیب‌شناسی وضعیت موجود آغاز کرده و در این راستا، با برقراری مذاکره میان مدیرعامل و مدیران ارشد سازمان بورس، به تدوین برنامه بازآفرینی گروه و حاکم‌سازی اصول شرکتی بر شرکت‌ها پرداخته است. در خصوص گروه مالی و اقتصادی دی یکی از معضلات اصلی که سابقه‌ای چندین ساله دارد، عدم رعایت حد نصاب سرمایه‌گذاری (نسبت سرمایه‌گذاری‌ها به جمع دارایی‌های شرکت) است که از طریق مولدسازی دارایی‌های منفعل، اخذ رای و حل و فصل برخی از پرونده‌های حقوقی و سپس انتقال شرکت توسعه دیدار ایرانیان (سهامی خاص) به بانک دی این نسبت از ۵۱ درصد به ۸۰ درصد بهبود یافته است. در مورد شرکت‌های تابعه، دستیابی رشد سود تجمیعی آنها به رشد بیش از ۶۰ درصدی سودآوری در نیم‌سال اول مالی ۱۴۰۴ نتیجه به‌کارگیری یک مدل مدیریت تلفیقی و هم‌راستا مبتنی بر چارچوب OKR بود؛ چارچوبی که با تعریف روشن اهداف کلان (Objectives) و نتایج کلیدی قابل سنجش (Key Results)، انحراف از مسیر را به حداقل رساند و موجب هم‌افزایی واقعی بین شرکت‌های تابعه شد.
این تحول نقطه پایان بر مدیریت جزیره‌ای و آغاز شکل‌گیری یک اکوسیستم یکپارچه است. در ابتدای سال، هدف کلان چنین ترسیم شد: ایجاد یک اکوسیستم مالی منسجم با رشد سودآوری پایدار در تمامی شرکت‌های تابعه و افزایش نقدشوندگی دارایی‌ها. بر اساس این هدف، مجموعه‌ای از نتایج کلیدی مشخص و کمی‌سازی‌شده، مبنای ارزیابی دوره‌ای قرار گرفت تا هر شرکت با درک مشترک از مقصد، مسیر یکسانی را طی کند. این هم‌راستایی راهبردی از سه محور عملیاتی پشتیبانی شد: مدیریت داده‌محور با استفاده از هوش تجاری (BI) برای پایش بلادرنگ شاخص‌های مالی، عملیاتی و ریسک و تصمیم‌گیری آنی بر مبنای داده معتبر؛ هم‌افزایی عملیاتی از طریق استفاده متقابل از شبکه‌های توزیع برای ارائه محصولات یکدیگر و در نهایت، بازمهندسی هزینه‌ها با حذف هزینه‌های غیرمولد و تمرکز سرمایه‌گذاری بر دارایی‌های با بازده بالا و نقدشوندگی مناسب، که صندوق املاک و مستغلات دی به‌عنوان نمونه شاخص آن معرفی شد. به این ترتیب مدل برنامه ریزی OKR نه صرفاً ابزاری برای برنامه‌ریزی، بلکه به یک زیرساخت حکمرانی عملکرد تبدیل شد که همکاری بین‌بخشی، چابکی تصمیم‌گیری و دستیابی به نتایج قابل اندازه‌گیری را به بخشی از فرهنگ سازمانی گروه بدل کرد.

* برنامه‌های توسعه ای صورت گرفته در گروه مالی و اقتصادی دی و همچنین شرکت‌های تابعه به چه صورت بوده است؟ آیا برنامه خلق ابزارهای مالی جدید یا ایجاد نهاد مالی جدید دارید؟
در خصوص گروه مالی و اقتصادی دی، ثبت مجوز بزرگ‌ترین صندوق املاک و مستغلات کشور با نام «صندوق املاک و مستغلات دی» در راستای سیاست کلان مولدسازی املاک و دارایی‌های منجمد بانک دی و تبدیل آن‌ها به سرمایه قابل گردش در بازار سرمایه انجام شده است. این صندوق با هدف آزادسازی سرمایه‌های حبس‌شده از طریق انتقال املاک منجمد به واحدهای سرمایه‌گذاری قابل معامله و فراهم‌سازی امکان سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار ملک برای عموم، با مدیریت حرفه‌ای و بازارگردانی تخصصی ایجاد گردیده است. در خصوص شرکت‌های تابعه، اقدامات روشمند نمودن و شفاف‌سازی فعالیت‌ها به منظور دستیابی برخی شرکت‌ها به سود جسورانه بودجه‌بندی شده قبل از آغاز سال مالی، انجام شده است. همچنین، دارایی‌های تحت مدیریت صندوق ارزش‌آفرینان دی از ۶.۵ همت به حدود ۱۰.۵ همت افزایش یافته و مجوز سقف ۲۰ همتی آن نیز اخذ شده است. از دیگر دستاوردها، ارتقاء ۲۵ پله‌ای رتبه کارگزاری بانک دی، راه‌اندازی دپارتمان ابزارهای مشتقه در شرکت سرمایه‌گذاری بوعلی، ورود به حوزه انرژی خورشیدی و اجرای بخشی از آن، و کسب رتبه یک بیمه دی در درآمدهای عملیاتی در صنعت بیمه می‌باشد. همچنین، واحد مسکوکات در شرکت خدمات ارزی و صرافی دی نیز راه‌اندازی شده است. همچنین، شرکت سرمایه‌گذاری رویای روز کیش که سال‌ها از فعالیت‌های اقتصادی بی‌بهره بوده است، در نیمه اول سال مالی ۱۴۰۴، اقداماتی اساسی از جمله اخذ گزارش مقبول حسابرس و بازرس قانونی، خروج از مشمولیت ماده ۱۴۱ قانون تجارت از طریق افزایش سرمایه، بهبود ترکیب دارایی‌های پرتفوی، و بازبینی و تغییر اعضای هیأت مدیره به منظور فعال‌سازی آن به‌عنوان نهاد مالی نزد سازمان محترم بورس اوراق بهادار و توسعه فعالیت‌هایش در حوزه بازار سرمایه را انجام داده است. شایان ذکر است که مشارکت در افزایش سرمایه ناشران تحت مدیریت گروه مالی و اقتصادی دی نیز در حال عملیاتی شدن است.

* در خصوص تفاهم‌نامه سه‌جانبه همکاری میان بانک دی، گروه مالی و اقتصادی دی و بیمه دی که در جریان همایش Kish Invex به امضا رسید، چه رویکرد نوآورانه‌ای در طراحی و اجرای آن وجود دارد و این همکاری چه دستاوردی برای بازار پول و سرمایه خواهد داشت؟
این تفاهم‌نامه، یک گام راهبردی برای ایجاد زیرساخت طراحی ابزارهای مهندسی مالی ترکیبی میان بازار پول و بازار سرمایه است؛ رویکردی که با تلفیق قابلیت‌های بانکداری، بیمه و مدیریت سرمایه‌گذاری می‌تواند مسیر توسعه محصولات نوین مبتنی بر دارایی‌های واقعی را هموار سازد. یکی از محورهای نوآورانه این همکاری، ترکیب یونیت‌های صندوق سرمایه‌گذاری املاک و مستغلات (REIT) با حق‌بیمه‌های زندگیِ بهادار است؛ مدلی که امکان اتصال مستقیم جریان‌های بازدهی دارایی‌های فیزیکی به محصولات بیمه‌ای را فراهم می‌کند. این ساختار علاوه بر تنوع‌بخشی و بهینه‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاری در گروه مالی دی، ظرفیت خلق مدل‌های جدید مشارکت مالی و افزایش گزینه‌های سرمایه‌گذاری سفارشی برای مشتریان بانک دی و بیمه‌گذاران بیمه دی را ایجاد می‌کند. اتصال ساختاری بیمه‌های زندگی بهادار به دارایی‌های واقعی نظیر یونیت‌های صندوق املاک و مستغلات، به‌طور قابل توجهی سطح اطمینان، پایداری بازدهی و ارزش خلق‌شده برای دارندگان این بیمه‌نامه‌ها را ارتقا می‌دهد. به بیان دیگر، این تفاهم‌نامه نه‌تنها محصولی تازه برای بازار معرفی می‌کند، بلکه مقدمه‌ای برای شکل‌گیری اکوسیستم ابزارهای مالی-بیمه‌ای ترکیبی در نظام مالی ایران است.

* شما بارها در مصاحبه خود از رویکرد «مدیریت مشارکتی مبتنی بر دانایی با روحیه جهادی» نام برده‌اید. این سبک مدیریت چه نقشی در توسعه ابزارهای نوین دارد؟
بر اساس تجربه و همکاری با بزرگان حوزه مدیریتی کلان، این سبک مدیریتی را جزو اصول مدیریتی خود برگزیدم و معتقدم در کشور ما نه مدیریت دستوری و نه مدیریت تفویضی کارآمد نخواهد بود. رویکرد «مدیریت مشارکتی مبتنی بر دانایی با روحیه جهادی»، بر سه ستون هم‌افزا استوار است. نخست، دانایی‌محوری که به معنای تصمیم‌سازی بر پایه تحلیل جامع داده‌ها، ارزیابی دقیق ریسک و استفاده از دانش تخصصی میان‌بخشی است؛ این رویکرد باعث می‌شود هر ابزار مالی بر اساس شواهد و مدل‌سازی دقیق، نه صرفاً بر مبنای حدس و تجربه، طراحی و اجرا شود. دوم، مشارکت‌پذیری واقعی در این نوع مدیریت برخلاف مدیریت دستوری و تفویضی تیم کاری بر مبنای کار کارشناسی و کار تیمی همگی خود را در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری سهیم می‌دانند لذا با تعصب سازمانی و اقناع کامل برای رسیدن به اهداف سازمانی تلاش می‌کنند. بنابراین در این دوره بانک، بیمه، کارگزاری، شرکت‌های فناوری مالی و حتی نهادهای ناظر، در قالب یک میز مشترک و فرآیند هم‌افزایی، به خلق و ساختاردهی ابزار می‌پردازند؛ چنین مشارکتی باعث می‌شود محصول مالی از ابتدا جامع، قابل پیاده‌سازی و مورد پذیرش تمام بازیگران کلیدی باشد. سوم، روحیه جهادی که ترکیبی از مسئولیت‌پذیری، عمل گرایی و عبور هدفمند از بروکراسی‌های غیرضروری است، تا فرصت‌های بازار پیش از سایش زمانی به نتیجه برسند. ابزارهایی مانند صندوق املاک و مستغلات دی نمونه روشن این مدل مدیریتی هستند؛ محصولی که از تحلیل دقیق ارزش و نقدشوندگی دارایی‌های منجمد، همراه با همکاری بین‌بخشی و اقدام سریع، به یک سازه مالی نوآور و عملی تبدیل شد. این روش مدیریت باعث می‌شود توسعه ابزارهای مالی نوین نه‌تنها با کارایی بالا، بلکه با تضمین هم‌راستایی منافع همه ذی‌نفعان و تسریع در ورود به بازار انجام شود.

* بزرگ‌ترین چالش مدیریتی گروه مالی و اقتصادی دی طی یک سال اخیر چه بوده و چگونه با توجه به شرایط خاص اقتصاد کشور و رخدادهایی نظیر جنگ ۱۲ روزه، توانستید به اهداف و توفیقات اعلام‌شده دست یابید؟
بی‌تردید بزرگ‌ترین چالش مدیریتی ما در سال اخیر، مدیریت هم‌زمان بر پیچیدگی‌های محیط کلان اقتصادی با فشار نقدینگی، نوسانات نرخ ارز و تورم ساختاری و مواجهه با شوک‌های بیرونی همچون جنگ ۱۲ روزه بود که بر انتظارات بازار و جریان سرمایه اثر فوری گذاشت. این شرایط، آزمون واقعی چابکی و انسجام مدیریتی گروه مالی دی بود. ما با اتکا بر رویکرد «مدیریت مشارکتی مبتنی بر دانایی با روحیه جهادی» و پیاده‌سازی چارچوب تلفیقی OKR، توانستیم تمرکز خود را بر اهداف کلیدی حفظ کرده و مسیر رشد را تثبیت کنیم. تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، هم‌افزایی عملیاتی میان بانک، بیمه، کارگزاری و فناوری، و بازمهندسی هزینه‌ها برای حذف فعالیت‌های غیرمولد، سه محور اصلی عبور از این بحران‌ها بودند. نتیجه این انضباط و هماهنگی، دستیابی به رشد ۶۰ درصدی سودآوری در نیم‌سال اول ۱۴۰۴، اخذ موافقت اصولی و ثبت بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری املاک و مستغلات کشور، و آغاز پروژه‌های نوآورانه در پیوند بیمه و بازار سرمایه مانند تفاهم نامه مذکور بود. در واقع، چالش‌های یک سال اخیر نه‌تنها ما را متوقف نکرد، بلکه با ایجاد انضباط راهبردی و هم‌راستاسازی عملکرد، به سکوی پرش برای شکل‌گیری یک اکوسیستم مالی منسجم و بازارمحور تبدیل شد.

* برآورد وضعیت کلی اقتصاد ایران چیست؟
برآورد من از وضعیت کلی اقتصاد ایران این است که در کوتاه‌مدت، فشارهای تورمی، نوسانات ارزی و محدودیت‌های نقدینگی همچنان تداوم خواهند داشت و شوک‌های ژئوپولیتیک مانند رخداد جنگ ۱۲ روزه می‌توانند ناپایداری محیط کسب‌وکار را تشدید کنند. با این حال، در افق میان‌مدت و بلندمدت، فرصت‌های قابل توجهی برای رشد و تعمیق بازار مالی کشور وجود دارد، مشروط بر آنکه اصلاحات ساختاری به‌صورت جدی دنبال شود. مهم‌ترین راهکارها، ایجاد پیوند ارگانیک میان بازار پول و بازار سرمایه، طراحی و توسعه ابزارهای ترکیبی نوین (مانند اتصال صندوق‌های املاک و مستغلات به بیمه‌های زندگی بهادار)، تقویت زیرساخت داده‌محور برای تصمیم‌گیری سریع و دقیق، و ارتقای شفافیت و فرهنگ حاکمیت شرکتی در شبکه بانکی و گروه‌های مالی است. در این مسیر، گروه‌های مالی یکپارچه و هوشمند می‌توانند نقش موتور محرک هم‌گرایی را ایفا کنند؛ زیرا با توان مالی بالا، شبکه توزیع گسترده و تخصص مدیریت دارایی، قادرند منابع را به سمت بخش‌های مولد هدایت کرده و نقدشوندگی دارایی‌ها را افزایش دهند. در نهایت، اگر این اصلاحات با جسارت، مشارکت واقعی و برنامه‌ریزی مبتنی بر دانایی اجرا شود، اقتصاد ایران می‌تواند از مرحله مقاومت در برابر بحران‌ها عبور کرده و وارد فاز رشد پایدار و نوآورانه شود.

• نگین عظیمی - خبرنگـار

• شماره ۶۱۸ هفته نامه اطلاعات بورس