چرا آپشن ابزار دستکاری بازار نیست؟

محمد دشتی، کارشناس بازارهای مالی در گفت‌وگویی با صدای بورس، در پاسخ به نگرانی برخی سرمایه‌گذاران مبنی بر تأثیر قراردادهای آتی آپشن بر روند نزولی بازار، این ادعا را رد کرد و گفت: آپشن ها در نگاه بلندمدت نه تنها عامل سرکوب قیمت نیستند، بلکه با ایجاد استراتژی‌های مختلف معاملاتی میتوانند به نقدشوندگی و ثبات بازار کمک کنند.

وی افزود: در بازار آپشن، ابزارهای متنوعی برای اتخاذ موقعیت‌های مختلف بر اساس پیش‌بینی‌ها و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد، به عنوان مثال، هنگامی که یک استراتژی مناسب برای بیمه کردن سهم شناسایی می‌شود، خرید پوت با قیمت ارزان می‌تواند به عنوان یک پوشش ریسک مؤثر عمل کند همچنین، در استراتژی معروف به Married put، سرمایه‌گذار ملزم به خرید سهم پایه است که این اقدام خود به تنهایی می‌تواند موجب حمایت از بازار شود.

دشتی ادامه داد: از سوی دیگر، زمانی که کال آپشن‌ها با قیمت‌های گران معامله می‌شوند، استراتژی‌هایی مانند Covered Call می‌توانند سود مناسبی ایجاد کنند برای نمونه، ممکن است یک موقعیت کاوردکال با بازدهی ۷ درصدی در بازه یک‌ماهه شناسایی شود که به دلیل پوشش ریسک در این استراتژی، بسیار جذاب به نظر برسد و در این روش نیز، سرمایه‌گذار باید سهم پایه را خریداری کند که این کار به نوبه خود منجر به حمایت از بازار می‌شود؛ علاوه بر این، استراتژی‌ها و رویکردهای متنوع دیگری در معاملات آپشن وجود دارد که هر یک می‌توانند با توجه به شرایط بازار و اهداف سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار گیرند.

وی تصریح کرد: برخی از فعالین بازار سرمایه، قراردادهای اختیار معامله را تنها از زاویه‌ی فروش کال و با این استدلال که برخی از فروشندگان قصد دارند قراردادها را باطل کنند می‌بینند، اما واقعیت این است که بازار اختیار معامله بسیار پیچیده‌تر از این نگاه تک‌بعدی است و در کنار فروش کال، استراتژی‌های دیگری مانند فروش پوت ، خرید کال و خرید پوت نیز وجود دارند که هرکدام بیانگر دیدگاه‌ها و انتظارات متفاوتی از آینده‌ی بازار هستند.

کارشناس بازارهای مالی خاطر نشان کرد: تجربه نشان داده که در تاریخ سررسید برخی قراردادها، گاهی بازار با یک روند قابل توجه صعودی و ایجاد صف خرید مواجه شده است که در این شرایط، رقم سربه‌سری قراردادها حتی از قیمت خود سهم در بازار نقدی نیز فراتر رفته‌ است.

دشتی ادامه داد: یک تئوری به نام Max Pain Price وجود دارد که نشان می‌دهد در هفته پایانی سررسید، ممکن است تلاش شود قیمت سهم در محدوده خاصی نگه داشته شود تا قراردادهای نزدیک به قیمت اعمال، باطل شوند، اما این فقط یک تئوری است و در بازار ایران اثبات نشده است.

وی بیان کرد: قوانین گسترده و ساختار بازار به گونه‌ای طراحی شده که امکان دستکاری قیمت سهام از طریق ابزارهای آپشن را به شدت محدود می‌کند، این امر با در نظر گرفتن این اصل کلیدی آغاز می‌شود که تنها سهم‌های بزرگ و با نقدشوندگی بالا مشمول ارائه آپشن می‌شوند و سهم‌های کوچک به دلیل پتانسیل بالاتر برای دستکاری، اساساً مشمول این ابزار نمی‌شوند و این گزینش اولیه، بستری امن و قابل کنترل را برای معاملات آپشن فراهم می‌آورد.

کارشناس بازارهای مالی اشاره کرد: علاوه بر این، مقررات سختگیرانه‌ای بر معاملات آپشن حاکم است که مهم‌ترین آن‌ها اعمال محدودیت سقف موقعیت‌های باز است که این محدودیت‌ها در چند سطح اعم از برای هر قرارداد در یک سررسید خاص، برای هر کارگزاری و همچنین برای هر شخص حقیقی یا حقوقی اعمال می‌شوند؛ به این ترتیب، هیچ نهاد یا فردی نمی‌تواند از تعداد معینی موقعیت باز در یک جهت خاص فراتر رود و حجم معاملات تحت کنترل است.

دشتی افزود: همچنین برای مدیریت ریسک و جلوگیری از دستکاری بازار، سازمان بورس برای هر شخص و در هر سررسید مشخص، مجموع موقعیت‌های هم‌جهت خرید و فروش برای هر شخص حقیقی را بر روی یک دارایی پایه را محاسبه می‌کند و در صورتی که حجم این موقعیت‌ها به سقف مجاز تعیین‌شده برسد، اجازهٔ باز کردن هرگونه معامله جدید به آن شخص داده نمی‌شود که این چارچوب نظارتی، که مبتنی بر دستورالعمل‌های دقیق و کارآمد است، به‌طور مؤثری احتمال ایجاد اخلال و دستکاری در بازار را کاهش می‌دهد.

کارشناس بازارهای مالی در پایان گفت: معرفی آپشن صرفاً به عنوان ابزار سرکوب قیمت یا نگاهی تک بعدی به آن، نشان از دانش پایین نسبت به این ابزار دارد و امیدوارم با فرهنگسازی درست، درک بهتری از این ابزار پیشرفته پوشش ریسک در بازار سرمایه ایجاد شود.