به گزارش صدای بورس، تامین مالی جمعی یکی از ابزارهای مهم و کاربردی برای جذب سرمایه و تامین مالی طرح‌ها و بنگاه‌های کوچک در دنیاست. به نوعی که اندازه بازار جهانی سرمایه‌گذاری جمعی در سال ۲۰۲۳ به ۱.۴۱ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود که از ۱.۶۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به ۴.۵۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۲ افزایش یابد.
نخستین بار در دهه ۱۷۰۰ میلادی تامین مالی جمعی به شکل ابتدایی آن ابداع شد اما به طور رسمی و به شکل نوین این روش تامین سرمایه ابتدا در سال ۱۹۹۷ مطرح شده و مورد استفاده قرار گرفت. ایجاد صندوق وام ایرلندی در دهه ۱۷۰۰، ظهور اتحادیه‌های اعتباری در سال ۱۸۵۲ و تاسیس گرامین بانک و تامین سرمایه‌های خرد در سال ۱۹۷۶ اتفاقاتی بودند که قبل از سال ۱۹۹۷ در شکل گیری پلتفرم‌های نوین تامین مالی موثر بوده‌اند. در سال ۱۹۹۷ اولین نمونه موفق ثبت شده تامین مالی جمعی با تامین سرمایه تور اجرای موسیقی گروه بریتانیایی راک ماریلون توسط طرفداران آن انجام شد. با الهام از این شیوه تامین سرمایه، اولین پلتفرم اختصاصی تامین مالی جمعی با عنوان آرتیست شیر در سال ۲۰۰۱ تاسیس شد که بر روی تامین سرمایه گروه‌های موسیقی جهت ساخت آلبوم یا برگزاری تور تمرکز داشت.
سکوهای تامین مالی جمعی در اردیبهشت سال ۱۳۹۹ وارد بازار سرمایه ایران شدند و براساس آمار و اطلاعات موجود در سایت فرابورس ایران از اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ تا بهمن ماه سال ۱۴۰۲ تعداد ۲۴ سکو مجوز فعالیت خود را از فرابورس ایران دریافت کرده و فعال هستند. از ابتدای راه اندازی بازار تامین مالی جمعی در فرابورس ایران (آذرماه ۱۳۹۹) تا کنون ۴۱ هزار میلیارد تومان (بیش از ۴ همت) تامین مالی موفق از سکوهای تامین مالی جمعی صورت گرفته است.
بازیگران اصلی بازار تامین مالی جمعی
طبق آمارهای به دست آمده از فرابورس ایران، تاکنون حدود ۴۷۰ طرح در ایران تامین مالی شدند که ۳۲۲ طرح آن در سال ۱۴۰۲ تامین مالی شده است. بر این اساس در سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه جذب شده است. در حال حاضر تعداد سکوهای تامین مالی به ۲۴ رسیده است. در این میان؛ میانگین بازدهی تمامی طرح‌های انجام شده در این ۴ سال برابر با ۳۲ درصد بوده است. بیشترین میانگین بازدهی متعلق به سکوی دونگی با میانگین ۴۱ درصد و کمترین هم متعلق به سکوی تامین مالی جمعی استار تامین با ۲۳ درصد بوده است. لازم به ذکر است در سال گذشته بیش از ۱۴ سکوی تامین مالی بازدهی بالای ۳۰ درصد داشتند. به طور میانگین هر طرح در سال ۱۴۰۲ با ۱۴۸ نفر موفق به تامین سرمایه شده است.
آی‌بی‌کراد به عنوان بزرگترین سکوی تامین مالی بازیگر اصلی این بازار شناخته می‌شود که حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد بازار را با تامین مالی بیش از ۱۶۰۰ میلیارد تومان در سال گذشته تشکیل می‌دهد. این سکو در سال گذشته تامین مالی ۷۳ طرح را انجام داده است. هم‌آفرین دومین سکوی مهم این بازار محسوب می‌شود که در سال گذشته ۵۰۰ میلیارد تومان تامین مالی انجام داده است. این سکو تا به حال ۹۸ طرح را تامین مالی کرده است و در سال گذشته ۶۴ طرح به میزان ۵۰۰ میلیارد تومان تامین مالی کرده است. هم‌آفرین بیشترین تعداد سرمایه‌گذار در سال گذشته را داشته است. کارن کراد سکوی بعدی است که در سال ۱۴۰۲ تعداد ۴۰ طرح به میزان ۳۵۰ میلیارد تومان تامین مالی کرده است. این سکو از ابتدای تاسیس تاکنون برای ۶۷ طرح بیش از ۴۳۵ میلیارد تومان تامین مالی کرده است. سکوی پولسار در مهر ماه سال ۱۴۰۲ مجوز خود را از فرابورس دریافت کرد و در سال ۱۴۰۲ به میزان ۷۲ میلیارد تومان تامین مالی انجام داده است.
از دیگر سکوهایی این بازار می‌توان به سکوی دونگی و آیفاند اشاره کرد که سکوی تامین مالی جمعی دونگی در سال گذشته حدود ۲۲۰ میلیارد تومان تامین مالی انجام داده است و سکوی تامین مالی آیفاند هم در سال گذشته ۲۹ طرح به میزان ۱۵۹ میلیارد تومان تامین مالی کرده است. این سکو از ابتدا تاکنون بیش از ۱۸۰ میلیارد تومان سرمایه جذب کرده است.
لازم به ذکر است سکوهای تامین مالی جمعی زچ، فین‌فاند و دانایان کراد مجوز خود را دریافت کرده اما به دلیل تغییر سهامدار عمده تاکنون پروژه‌ای برای تامین مالی تعریف نکردند. همچنین پیگیری‌ها از سکوی تامین مالی تامین سرمایه امین بی نتیجه ماند و توضیحی درمورد طرح‌ها و تامین مالی خود ندادند. علی‌رغم پیگیری‌های فراوان هفته‌نامه اطلاعات بورس درمورد سکوی ققنوس هم اطلاعاتی یافت نشد. لیست سکوهای تامین مالی مجوز گرفته، فعال و میزان تامین مالی انجام شده توسط آنها را در سال گذشته در جدول مشاهده می‌کنید.
بررسی‌های میدانی هفته‌امه اطلاعات بورس نشان می‌دهد با توجه به اینکه برخی سکوهای تامین مالی سودهای بالای ۴۰ درصد سالانه پرداخت می‌کنند، هزینه‌های تجهیز منابع ناشران به حدود ۵۰ درصد رسیده است.
نیازمند زمان بیشتر برای کارآمدی
مدیرعامل گروه مالی ملت در رابطه با سکوهای تامین مالی جمعی گفت: روند تامین مالی جمعی به نسبت خوبی در حال پیش رفتن است و شرکت‌ها در حال تامین مالی هستند ولی در این رابطه باید روش‌هایی پیدا شود تا تسریع شود. درواقع می‌توان گفت نیاز است تا ضمانت‌هایی قبول کنند که با این ضمانت‌ها بتوانند مقدار بیشتری تامین مالی از این محل انجام دهند و این روش سریع‌تر انجام شود. بنابراین باید قوانین آن مقداری تسریع شود که در عین اینکه امکانات ضمانت آن و اعتبار این اوراق از بین نرود بتوان با شرایط ساده‌تر این اوراق را منتشر کرد و تامین مالی بنگاه‌ها را انجام داد.
مصطفی امیدقائمی افزود: سکوهای تامین مالی تاحدودی موفق بودند. در هر حال ابزاری است که در حال جا افتادن است و فرهنگ استفاده از آن باید جا بیفتد. درواقع روش‌های استفاده از آن باید برای همه روشن و آشنا شود و چون ابزار جدیدی است کمی زمان بر است تا کارآمد شود.
وی در ادامه درمورد شرایط بهتر شدن تامین مالی از این سکوها اضافه کرد: برای این اوراق باید خریدار بیشتری پیدا شود. همچنین باید از طریق قوانین بازار سرمایه برخی نهادهای بازار سرمایه مجاز شوند که روی این اوراق سهم بیشتری بگیرند. نکته دیگر اینکه باید به نوعی این امکان فراهم شود تا ضمانت این اوراق را با یکسری ابزارهای جایگزین انجام دهند که ضمانت‌ها بتواند موثر واقع شود. در این صورت هم اعتبار اوراق افزایش پیدا کند و هم انتشار آنها تسریع پیدا کند. تا جایی که ممکن است غیر بانکی هم بتوان این کار را انجام داد.
او تاکید کرد: تامین مالی جمعی به لحاظ اینکه یک پرتفوی را تامین مالی می‌کند، ریسک تامین مالی و ریسک سرمایه‌گذاری را پایین می‌آورد. به نظر می‌رسد محاسن زیادی دارد ولی معایب آن این است که یک ابزار قابل معامله نیست.
یعنی در دوره‌ای هنوز قابل معامله نیست و باید روشی برای تامین مالی این اوراق پیدا کرد. درواقع روشی برای معامله مجدد این اوراق پیدا کرد و بزرگترین مشکل آن در حال حاضر این است که راهی برای جدایی از این سرمایه‌گذاری تا پایان دوره سرمایه‌گذاری وجود ندارد.
- نگین عظیمی - خبرنگار
نظر شما