بازار پر فراز و نشیب سرمایه که تاکنون ناملایمات زیادی را به خود دیده است وسرد وگرم روزگار را چشیده این روزها حسابی سرگرم تحولات و اتفاقات جدید است. اتفاقاتی که هر کدام قرار است روزنه‌ای جدید برای بازار و هم صنفانش باز کند.
اما یکی از مهمترین آنها که به تازگی مهمان بورس و بازیگرانش شده و قرار است دیده‌بان خوبی برای بورسی‌ها باشد، به نام مرکز افکارسنجی سرمایه سند خورده است. مرکزی که برای اولین بار و برای ارتقای بازار سرمایه راه‌اندازی شده و قصد دارد علاوه بردسترسی بهتر و باکیفیت‌تر به اطلاعات و آمار بازار سرمایه، سواد مالی که به گفته سکاندار سازمان بورس، یکی از مولفه‌های مهم در قرن حاضر است را توسعه دهد.
این مرکز که از سوی شرکت اطلاع‌رسانی و آموزش بورس به تازگی و در پانزدهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه افتتاح شده یک هدف مهم و ماندگار دارد؛ جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات بازار سرمایه و ارتقای سواد مالی. در واقع آنطورکه مجید عشقی در مراسم رونمایی از این مرکز خبر آن را داده است؛ در این مرکز قرار است سواد مالی به صورت دوره‌ای مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد. این مرکز نوپا که موافقان زیادی هم دارد، می‌تواند کارکردهای مهم دیگری هم داشته باشد که از نگاه کارشناسان، تصمیم‌گیری‌ها منطقی و برمبنای واقعیت‌ها واعمال سیاست‌های منطقی، عینی و منطبق با نیازهای واقعی جامعه از جمله آن خواهد بود.
ابزار مدیریتی
رضا امیر احمدی، مدیرکل پشتیبانی وهماهنگی پژوهش مرکز تحقیقات صداوسیما، با بیان‌اینکه مباحث اقتصادی یکی از اصلی‌ترین شاخصه‌ها در زندگی مردم محسوب می‌شود، به نقش مرکز افکارسنجی سرمایه اشاره کرد و گفت: به طور قطع نظرات مردم، کارشناسان ومدیران و جمع‌آوری اطلاعات از اقشار جامعه تاثیر بسزایی در ارائه گزارش‌های تحلیلی و آماری وبه تبع آن تصمیم‌گیری صحیح‌تر و پیشرفت بیشتر کشور خواهد داشت. او افکارسنجی را اصلی‌ترین ابزار مدیریت صحیح امور ذکر کرد وگفت: زمانی می‌توان امور کشور را به خوبی مدیریت کرد که اطلاعات صحیحی در اختیار داشت.
امیراحمدی با بیان‌اینکه نظرسنجی و افکارسنجی یکی از مهمترین نیازهای امروز کشور است، اضافه کرد: هرچقدر اطلاعات درباره مسائل مختلف جامعه بیشتر باشد، بهتر می‌توان شرایط اقتصادی را مدیریت وبرای آن برنامه‌ریزی کرد.
مدیرکل پشتیبانی وهماهنگی پژوهش مرکز تحقیقات صداوسیما، مدیریت واداره امور را نتیجه پیمایش علمی و دقیق برشمرد و تاکید کرد: نظرسنجی در مورد مباحث مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باعث برنامه‌ریزی بهتر وتصمیم‌گیری درست برای حل مسائل می‌شود.
اودر بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان‌اینکه اتفاقات خوبی نسبت به گذشته در حوزه افکارسنجی رخ داده است، گفت: فرهنگ جامعه درمقایسه با گذشته ارتقا یافته و با استقبال خوبی ازسوی مردم همراه شده است. امیراحمدی با بیان‌اینکه تعداد مراکز افکار سنجی در کشور افزایش یافته است، توضیح داد: هم‌اکنون تعداد نهادهای افکارسنجی دولتی به ۱۰ تا ۱۵ نهاد افزایش یافته و این درحالی است که در سال‌های ۷۷، ۷۸ و حتی ۸۰ تعداد این نهادها به سه مرکز هم نمی‌رسید. او، این نکته راهم اضافه کرد: نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد جامعه بیش از گذشته به سمت افکارسنجی حرکت کرده و تدابیر، سیاست گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برمبنای افکارسنجی و اقدامات علمی صورت گرفته است.
تصمیم‌گیری بدون هیجان
محمدرضا رضایی بایندر، مدیرکل افکار سنجی صدا وسیما نقش مرکز افکارسنجی سرمایه را مهم خواند وگفت: این مرکز از دوجهت می‌تواند موثر واقع شود؛ اول اینکه تصمیم‌گیری‌های اقتصادی که مستقیم با زندگی مردم سروکار دارد برمبنای واقعیت‌ها گرفته می‌شود، دوم اینکه اگر تصمیم‌گیر بتواند بدون هرگونه قضاوتی تصویر روشنی از وضعیت جامعه ارائه کند، اعمال سیاست‌ها منطقی، عینی و منطبق با نیازهای واقعی جامعه خواهد بود. علاوه براین، هم سواد و اطلاعات مردم افزایش می‌یابد و هم تصمیم‌گیری‌ها براساس دانش و اطلاعات و بدور از هر گونه هیجانی انجام می‌شود.
او با تاکید براینکه دانش افکارسنجی در پیمایش‌های اجتماعی پیشرفته است و دراین حوزه ضعف وکاستی نداریم، بیان داشت: هر چند مرکزافکارسنجی سرمایه نوپاست اما برپایه دانش افکارسنجی بنا شده و از آنجا که تجربه زیسته‌های دیگر به این مرکز منتقل شده است، می‌توان در این حوزه به موفقیت‌های بزرگ‌تری دست یافت.
رضایی بایندر دربخش دیگری از صحبت‌هایش، افکارسنجی را دیده‌بانی‌افکارعمومی تعریف کرد وگفت: براساس افکار سنجی می‌توان تصویری درست، روشن و واضح از تحولات افکارعمومی ارائه کرد. او، سیال بودن را از مهمترین ویژگی‌های افکار عمومی برشمرد واضافه کرد: افکار عمومی در ایران به دلیل ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی خاص به شدت سیال و زود گذر است به همین دلیل افکارسنجی آیینه‌ای تخت مقابل افکار عمومی قرار می‌دهد وتصویر روشنی در اختیار تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر جامعه می‌گذارد تا بتواند تصمیمات وبرنامه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی واجتماعی را مبتنی بر واقعیت‌های اجتماعی اتخاذ کند. در غیر این صورت اگر برنامه‌ها و سیاست‌ها زمینه پذیرش اجتماعی نداشته باشد، قطعا شکست خواهد خورد. رضایی بایندر تاکید کرد: زمانی که سیاست گذاران از اتفاقات جامعه مطلع وآگاه باشند، راحت‌تر می‌توانند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کنند.
اودیده‌بانی افکارعمومی را مهمترین وظیفه افکارسنجی ذکر کرد و توضیح داد: وظیفه دیده‌بان این است که نقطه‌زنی کند و آدرس درست را دراختیار تصمیم‌گیر قرار دهد به همین دلیل در افکارسنجی هیچ‌گونه سوگیری وتعصب جایی ندارد.
به گفته رضایی بایندر، اگر آیینه روبروی افکار عمومی تخت نباشد و ناخالصی داشته باشد، قطعا تصویر نادرست ارائه می‌کند وهمین امر منجر به تصمیمات نامناسب می‌شود و علاوه بر مخدوش شدن انسجام وسرمایه اجتماعی باعث ازهم پاشیدگی جایگاه مسئولان ومردم می‌شود.
مدیرکل افکارسنجی صداوسیما، این را هم اضافه کرد: افکارسنجی تصویری بزرگ و غنی ازجامعه است که تصمیم‌گیر می‌تواند برای اجرای برنامه‌های مورد نظر بدرستی برنامه‌ریزی کند و براساس آن سیاست‌ها را عملیاتی کند. او با اشاره به اینکه افکارسنجی در ایران بروزترین دانش است، اضافه کرد: دانش افکارسنجی در ایران سابقه طولانی دارد و مراکز افکارسنجی در ایران از نظر مهارت‌ها، نیروی انسانی، دانش و ابزارهای دراختیار از مراکز افکارسنجی در دنیا کم ندارد.
ضرورت «سواد مالی»
امروزه درک مفاهیم و مهارت‌های مرتبط با سواد مالی برای بقا در جامعه مدرن ضروری است. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری یکی از عوامل مهم توسعه در قرن حاضر است که موجب جذب سرمایه‌های مردم شده که از طریق بازارهای سرمایه به هدایت آنها به بخش‌های مولد اقتصادی می‌انجامد. بازار سرمایه بازار پیچیده‌ای است که اساس آن مبتنی بر تصمیم‌گیری بوده و قطعاً افراد تصمیم‌گیرنده باید از اطلاعات خوبی برخوردار و آموزش‌های لازم را دیده باشند. سطح سواد مالی افراد در کشور و جایگاه ایران در رنکینگ جهانی کجاست؛ پرسش‌هایی است که حمیده احمدی، مدیر مرکز افکار سنجی «سرمایه» به آن پاسخ می دهد.
* موضوع راه اندازی مرکز افکار سنجی چطور ایجاد شد؟
با توجه به اینکه در ایران پژوهشی جامع و کامل، با هدف تعیین سطح سواد مالی که شامل همه اقشار جامعه ایران باشد، صورت نگرفته و اغلب پژوهش‌ها به صورت پایان‌نامه و در مقیاس محدود انجام شده است بنابراین مرکز افکارسنجی «سرمایه» وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار همزمان با نمایشگاه صنعت مالی به طور رسمی افتتاح شد البته پیش از این به منظور تعیین سطح سواد مالی بازار سرمایه در اسفند ۱۴۰۱ پژوهشی در سطح کشور انجام داد که از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی است. داده‌های این پژوهش به شیوه پیمایش گردآوری و به عبارت دیگر اطلاعات مربوط به افراد از طریق پرسشنامه ساختاریافته به صورت مصاحبه چهره به چهره و با توازن جنسیتی ۵۰ درصد مردان و ۵۰ درصد زنان انجام شده است.
* جایگاه ایران در حوزه سواد مالی و در رنکینگ جهانی مشخص است؟
بله؛ در حال حاضر و طبق نظرسنجی‌های جهانی انجام شده «سواد مالی» توانایی درک مفاهیم اساسی مالی در تصمیم گیری آگاهانه در مورد پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و استقراض تعریف می شود و با توجه به تحقیقات موسسه GFLEC (مرکز تعالی جهانی سواد مالی)، ایران در بین کشورهای دنیا نرخ سواد مالی ۲۰ درصد را به خود اختصاص داده است. همچنین با توجه به نظرسنجی موسسه رتبه‌بندی S&P ایران در بین ۱۴۴ کشور، رتبه ۱۳۰ را کسب کرده است.
* این آمار در سطح کشور به چه شکل است؟
جمعیت آماری این پژوهش افراد ۱۸ سال و بالاتر، از ۳۱ مرکز استان، ۹۳ شهر و ۱۵۵ روستا و تعداد کل نمونه ۱۲ هزار و ۶۵۹ نفر در ۳۱ استان کشور است. با توجه به مساله اصلی این تحقیق مبنی بر مشخص کردن وضع سواد مالی افراد جامعه در بازار سرمایه و شناسایی عوامل مرتبط با آن، وضعیت متغیر سواد مالی با متغیرهای جمعیت شناختی (سن، جنس، وضعیت تاهل، تحصیلات پدر و مادر، تحصیلات پاسخگو، شغل، رشته تحصیلی، درآمد پاسخگو به تنهایی، درآمد ماهانه خانواده، سابقه فعالیت در بازار سهام و میزان آشنایی با بورس با سواد مالی) ارتباط داده شده است.
*براساس یافته‌های پژوهش بیشترین و کمترین نرخ سواد مالی کجاست؟
بیشترین نرخ سواد مالی بازار سرمایه متعلق به استان تهران با (۴۶.۹ درصد) و سایر شهرهای پرجمعیت همچون اصفهان (۴۳.۵ درصد)، فارس (۴۱.۵ درصد) و البرز (۴۰.۳ درصد) بوده است. همچنین کمترین نرخ سواد مالی بازار سرمایه در استان‌های سیستان و بلوچستان با (۲۷.۶ درصد)، ایلام (۲۷.۸ درصد)، کهگیلویه و بویراحمد (۲۸.۷ درصد)، چهارمحال و بختیاری (۲۹.۱ درصد)، کرمان (۲۹.۵ درصد) و خراسان جنوبی (۲۹.۹ درصد) به دست آمده است همچنین افراد با سن ۲۶ تا ۳۵ (با میانگین ۴۲ درصد) در مقایسه با سایر گروه‌های سنی دارای بیشترین سواد مالی و افراد با سن ۵۵ سال به بالا با ( ۱۷.۴۵ درصد) دارای کمترین سواد مالی هستند. از طرفی طبق یافته‌های تحقیق؛ کسانی که شغل آنها فعالیت در حوزه‌های مالی بوده دارای میانگین سواد مالی (۵۵.۳۵ درصد) بالاتری نسبت به کسانی که شغل آنها بی‌ارتباط با حوزه مالی (۳۹.۷ درصد) بوده، هستند. افرادی که هیچ فعالیتی در بازار سهام نداشته‌اند هم دارای سواد مالی ۲۹.۱۵ درصد بوده و آنهایی که بیش از یک سال در این بازارها فعالیت داشته‌اند میانگین سواد مالی حدود ۵۹.۳۸ درصد داشته اند، به عبارت دیگر تفاوت اصلی در نداشتن فعالیت و داشتن فعالیت با هر سابقه‌ای بوده است.
- ارمغان جوادنیا - روزنامه نگار
- شماره ۴۹۳ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما