به گزارش صدای بورس حسابرسی از ارکان اصلی در تمامی فعالیت‌های مالی و اقتصادی جامعه است و از اهمیت بی‌بدیل آن نمی‌توان چشم پوشی کرد. بنابراین با توجه به ارائه طرح‌ها، لوایح و پیشنهادات گوناگون در رابطه با موضوعات حساس در این حرفه به بررسی ضرورت‌ها، ایرادات و اقدامات مورد نیاز برای اصلاح در حرفه حسابرسی در گفت‌وگویی با عباس وفادار، حسابدار رسمی، شریک و مدیرعامل موسسه حسابرسی آزمون پرداز پرداختیم...
* ابتدا مختصری در مورد نقش و کارکرد حرفه حسابرسی و اهمیت آن در جامعه بگویید.
حرفه حسابرسی مستقل یکی از ارکان اساسی هر جامعه‌ای است. حسابرسان از این جهت برای جامعه مهم هستند که می‌توانند به گونه‌ای بی‌طرفانه و مستقل و در قالب اظهارنظرشان، نسبت به صورت‌های مالی واحدهای تجاری اطمینان ایجاد کنند و در انجام وظایفشان، اشتباهات را بیابند و تقلب‌ها را کشف کنند. حسابرسان، کلید کمک به سرمایه‌گذاران در همه بازارها هستند و مدیران معتبر را از مدیران نالایق جدا می‌کنند. حسابرسان با اطمینان بخشی، هزینه‌های تامین مالی را کاهش می‌دهند و به تخصیص کارآمد سرمایه برای تقویت رشد اقتصادی کمک می‌کنند. حسابرسان با ارائه ارزیابی‌های بی‌طرفانه و عینی از مدیریت مسئولانه و مؤثر منابع عمومی برای دستیابی به نتایج مورد نظر، به سازمان‌های دولتی کمک می‌کنند تا به پاسخگویی و شفافیت دست یابند، عملیات را بهبود بخشند و اعتماد را در بین شهروندان و ذینفعان القا کنند. حسابرسی فرآیند نظام پاسخگویی است و پاسخگویی ضرورت برقراری نظام رفاه اجتماعی است. آری، حسابرسان نقش بی بدیلی در جامعه، بازارها و حکومت دارند. شاید جالب باشد که در جوامع پیشرفته، کسب و کار بدون حرفه حسابرسی بی‌معنی است و حتی اولین طرف مشورت حکومت‌ها برای وضع قوانین و مقررات، حرفه حسابرسی است.
رهبر انقلاب هم تمثیل زیبایی از اهمیت حسابرسی در یکی از بیاناتشان دارند: نظارت بر کسانی که حکومت می‌کنند - چون حکومت به طور طبیعی به معنای تجمع قدرت و ثروت است؛ یعنی اموال بیت‌المال و اقتدار اجتماعی و اقتدار سیاسی در دست بخشی از حکام است - برای این که امانت به خرج دهند و استفاده نادرست نکنند و نفسشان طغیان نکند، کاری لازم و واجب است و باید هم باشد. حتی شاید بد نباشد که بدانید در دنیا درآمد سالانه برخی موسسات حسابرسی، در حد و اندازه درآمد دولت ایران است.
* در مورد ساختار حرفه حسابرسی مستقل توضیح دهید.
در ایران، حرفه حسابرسی مستقل در دو قالب جداگانه فعالیت می‌کند:
۱. تعداد ۲۶۰ موسسه حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران با دارا بودن حدود ۱.۵۰۰ حسابدار رسمی و ۱۱.۰۰۰ نیروی انسانی متخصص که حسابرسی ۲۰.۰۰۰ بنگاه اقتصادی را بر عهده دارد.
۲. سازمان حسابرسی با دارا بودن حدود ۱۱۰ حسابدار رسمی و ۱.۱۰۰ نیروی انسانی که حسابرسی ۷۰۰ بنگاه افتصادی عموما دولتی را در اختیار دارد.
* با توجه به این آمار مشخص می‌شود که حرفه حسابرسی بخش خصوصی نقش بسیار پررنگ‌تری نسبت به مشابه دولتی آن دارد.
بله، کاملا درست است. با اندک مداقه‌ای در اطلاعاتی که ارائه کردم می‌توان دریافت که ضریب نفوذ حسابرسی بنگاه‌های اقتصادی با ورود موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران در مقایسه با سازمان حسابرسی به شدت افزایش یافته است، به گونه‌ای که موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران، ۲۰.۰۰۰ بنگاه اقتصادی را حسابرسی می‌کنند در حالی که این آمار در مورد سازمان حسابرسی، تنها ۷۰۰ بنگاه اقتصادی است. به طبع آثار مثبت این ضریب نفوذ حسابرسی در شفافیت اطلاعات، کشف تقلب‌ها و یافتن اشتباهات، تخصیص بهینه منابع، مالیات ستانی و ... کاملا روشن است.
* این که ۱.۵۰۰ حسابدار رسمی و ۱۱.۰۰۰ نفر نیروی حرفه‌ای در بخش خصوصی حسابرسی فعالند، خود دلیلی بر اشتغال‌زایی حرفه حسابرسی در بخش خصوصی نیست؟
همین طور است؛ ایجاد نزدیک به ۱۲.۵۰۰ فرصت شغلی نیروهای متخصص ایجاد شده توسط موسسات حسابرسی بخش خصوصی بدون تحمیل حتی یک ریال هزینه به حکومت در مقایسه با تعداد ۱.۲۰۰ نفر شاغلان در سازمان حسابرسی، لطف بزرگی است که موسسات حسابرسی بخش خصوصی در حق حکومت کرده‌اند. اگر هزینه ایجاد ۱۲.۵۰۰ فرصت شغلی توسط دولت را حساب کنیم، خواهیم دید که حکومت چه مبلغ هنگفتی به موسسات حسابرسی بخش خصوصی مدیون است.
* آیا بدون وجود موسسات حسابرسی بخش خصوصی، سازمان حسابرسی قادر به انجام وظایف قانونی خود است؟
قطعا خیر؛ با توجه به اندازه سازمان حسابرسی نسبت به موسسات حسابرسی بخش خصوصی و در نظر گرفتن تخصص بالای نیروی حسابرسی، بدون وجود این موسسات، سازمان حسابرسی به هیچ وجه قادر نخواهد بود به تنهایی به وظایف قانونی مندرج در اساسنامه خود عمل کند.
* آیا حرفه حسابرسی در کشور دارای ساختار مناسبی است یا نیاز به اصلاح در آن است؟
اگر چه حرفه حسابرسی اعم از بخش دولتی و خصوصی به طور کلی عملکرد قابل قبولی داشته است، لیکن به نظر می‌رسد ایراداتی بر ساختار آن‌ها وجود دارد که باید به شکل اصولی اصلاح شود. این ایرادات را می‌توانیم در دو بخش جداگانه مطرح کنیم:
۱. ایرادات مترتب بر سازمان حسابرسی: سازمان حسابرسی تواما وظیفه تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی و نیز انجام وظیفه حسابرسی بنگاه‌های افتصادی را بر عهده دارد که انجام این دو وظیفه در یک سازمان، مانعه‌الجمع هستند. تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی باید سازوکار خود را به طور مستقل و در قالبی جدای از سازمان حسابرسی با توجه به تجربیات جهانی داشته باشد. از سوی دیگر، سازمان حسابرسی که زیر نظر وزارت امور اقتصادی و دارایی و به عبارتی دولت است، وظیفه حسابرسی بنگاه‌های دولتی را بر عهده دارد که مدیران این بنگاه‌ها توسط خود دولت منصوب می‌شوند. طبعا این امر باعث می‌شود که استقلال سازمان حسابرسی در انجام وظایفش زیر سوال رود. بر این اساس است که ضرورت دارد بخش حسابرسی سازمان حسابرسی از دولت منتزع و به دیوان محاسبات کشور که مستقل از دولت و زیر نظر قوه مقننه است، منتقل شود.
۲. ایرادات مترتب بر جامعه حسابداران رسمی ایران: در تمامی دنیا معمولا نهاد حرفه‌ای حسابرسی مستقل از حکومت وجود دارد که وظیفه برگزاری آزمون، تایید صلاحیت و اعطای عنوان حسابدار رسمی بر عهده آن است. این در حالی است که در ایران این وظیفه بر عهده یک هیأت منصوب وزیر امور اقتصادی و دارایی با عنوان هیأت تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی است که در مواردی هم برخی مدیران دولتی را بدون برگزاری آزمون و دارا بودن تجربه حرفه‌ای لازم، به عنوان حسابدار رسمی تایید می‌کند. به طبع انتزاع وظیفه تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی از این هیأت تحت نظر وزارت امور اقتصادی و دارایی و واگذاری آن به نهاد حرفه‌ای حسابرسی غیردولتی امری ضروری است. از سوی دیگر، در حال حاضر جامعه حسابداران رسمی ایران یک نهاد نظارتی بر حرفه حسابداری است که این اعمال نظارت از طریق ساختارهای زیر نظر هیأت مدیره جامعه حسابداران رسمی که توسط شورای عالی آن جامعه انتخاب و با حکم رئیس شورای عالی جامعه منصوب می‌شوند، انجام می‌شود. ناگفته نماند که اعضای شورای عالی جامعه حسابداران رسمی ایران نیز توسط مجمع عمومی جامعه حسابداران که متشکل از حسابداران رسمی است، انتخاب می‌شود. مروری بر نحوه عمل کشورهای پیشرفته در خصوص نظارت بر حرفه حسابرسی نشان می‌دهد که بروز برخی فسادها و تقلب‌ها در صورت‌های مالی، حکومت‌ها را بر آن واداشته است که نظارت بر تمامی یا بخشی از فعالیت‌های حرفه حسابرسی را به نهادهای ناظر مستقل از حرفه حسابرسی واگذار کنند که ساختار این نهادهای ناظر از کشوری به کشور دیگر متفاوت است ولی ساختار نهادهای ناظر متشکل از نمایندگان قوای سه گانه و سایر ذینفعان مانند اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی، بانک مرکزی، بیمه مرکزی، نهاد حرفه‌ای حسابرسی، که فرادولتی است، می‌تواند نقش بهتری در انجام این نظارت ایفا کند. البته ساختار این نهاد ناظر باید با توجه به اندازه حرفه حسابرسی و محدودیت‌های موجود در نیروی انسانی حرفه‌ای مورد نیاز آن و شرایط کشور طراحی شود.
* با توجه به ایراداتی که برشمردید، چه پیشنهادی برای اصلاح ساختار حرفه حسابرسی دارید؟
می‌توان گفت که یک معماری صحیح برای اصلاح ساختار حرفه حسابرسی کشورمان شامل اقدامات زیر است:
۱. حذف سازمان حسابرسی و انتقال وظایف حسابرسی آن به دیوان محاسبات کشور و در عین حال ایجاد یک نهاد مستقل برای تدوین استانداردهای حسابداری و حسابرسی.
۲. انتزاع وظیفه تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی از هیأت زیر نظر وزیر امور اقتصادی و دارایی و واگذاری آن به نهاد حرفه‌ای حسابداران رسمی که کاملا غیر دولتی است.
۳. ایجاد نهاد ناظر با رویکرد فرا دولتی و با حضور نمایندگان قوای سه گانه و سایر ذی نفعان و تعریف ساختار آن با توجه به محدودیت‌های موجود در نیروی حرفه‌ای مورد نیاز آن.
۴. جامعه حسابداران رسمی ایران می‌تواند نقش نهاد حرفه‌ای کاملا غیر دولتی را داشته باشد که در این صورت باید نهاد ناظر تاسیس شود. در عین حال جامعه حسابداران رسمی می‌تواند ساختار نهاد ناظر را بر خود بگیرد که در این صورت، نهاد حرفه‌ای غیر دولتی باید تاسیس شود.
انجام این ۴ اقدام پیشنهادی به منظور دستیابی به ساختار بهینه حرفه حسابرسی دولتی و خصوصی، کار ساده‌ای نبوده و مستلزم انجام کارشناسی‌های فراوان، وضع قوانین و مقررات درست و صرف زمان مناسب برای انجام آن است.
* شنیده‌ایم که دولت و مجلس هم اقدام به ارائه راهکارهایی برای اصلاح ساختار حرفه حسابرسی کرده‌اند. در مورد این اقدامات توضیح بدهید؟
بله، باوجود اهمیت این موضوع بر ساختار اقتصادی کشور و ضرورت دقت لازم در اجرای آن، شاهد هستیم که دولت و مجلس و نهادهای دیگر بدون انجام کارشناسی لازم، هر یک به دنبال ارائه راهکاری برای این موضوع هستند که فاقد چارچوب کارشناسی لازم و جامعیت برای اجرای پیشنهادات ۴ گانه ذکر شده و بدون درنظر گرفتن سهم اندک ۱۰ درصدی سازمان حسابرسی از نیروی حرفه‌ای حسابرسی کشور است. این راهکارها عبارتند از: لایحه ارائه شده از سوی دولت با عنوان لایحه تشکیل سازمان تنظیم مقررات و نظارت بر امور حسابرسی، طرح مجلس شورای اسلامی با عنوان طرح نظام جامع حسابداری و حسابرسی، طرح مجلس شورای اسلامی با عنوان طرح اصلاح قانون استفاده از خدمات حرفه‌ای حسابداران رسمی که کلیات آن در سال قبل به تصویب مجلس رسیده است، پیشنهاد مشترک سازمان حسابرسی و موسسه حسابرسی مفید راهبر برای اصلاح اساسنامه جامعه حسابداران رسمی ایران توسط هیأت وزیران، و طرح اساسنامه سازمان نظام بازرسی جمهوری اسلامی ایران که خود داستانی جالب دارد.
حال من از شما می‌پرسم، آیا تاکنون شاهد این همه تعدد در لوایح، طرح‌ها و پیشنهادات در خصوص یک موضوع حساس و تخصصی بدون انجام کارشناسی لازم و بدون توجه به ظرفیت حرفه‌ای محدود بخش دولتی و بدون این که در بر گیرنده اصلاحات و ساختارهای لازم باشد، بوده‌اید؟ و آیا می‌دانید تصویب هر یک از این طرح‌ها، لوایح و پیشنهادات بدون در نظر گرفتن چهار اقدام لازم مطرح شده و بدون توجه به ظرفیت حرفه‌ای اندک سازمان حسابرسی در مقایسه با موسسات حسابرسی بخش خصوصی چه آثار زیان‌باری بر حرفه حسابرسی مستقل خواهد داشت؟
* تا جایی که می‌دانیم جامعه حسابداران رسمی ایران عضو رسمی فدراسیون بین‌المللی حسابداران است. آیا این طرح‌ها و لوایحی که دولت برای حرفه حسابرسی ارائه کرده، عضویت ایران در این فدراسیون در معرض خطر قرار نمی‌گیرد؟
بله، جامعه حسابداران رسمی ایران در حال حاضر عضو رسمی فدراسیون بین المللی حسابداران است که اعتباری بین المللی به آن می‌دهد و به طبع هر گونه تغییر حساب نشده در آن می‌تواند منجر به سلب عضویت جامعه حسابداران از این فدراسیون بشود که تبعات زیان‌باری بر اعتبار و پذیرش گرارشات حسابرسی موسسات حسابرسی عضو آن در سطح جهانی خواهد داشت.
* به نظر شما راهکار چیست؟
شکی نیست که ارائه این طرح‌ها و لوایح و پیشنهادات توسط دولت و مجلس از سر دلسوزی بوده ولی باید بپذیریم که تماما ناقص و بدون کارشناسی لازم بوده و آثار بسیار منفی بر اعضای حرفه داشته به نحوی که بخش عمده‌ای از وقت و فکر آنان به آینده مبهم حرفه با تصویب این طرح‌ها، لوایح و پیشنهادات معطوف شده. دولت و مجلس باید این طرح‌ها، لوایح و پیشنهادات را متوقف کنند و با ایجاد یک کارگروه کارشناسی با مشارکت نمایندگان متخصص جامعه حسابداران رسمی ایران و استفاده از تجربیات جهانی، ساختاری صحیح و بهینه برای حرفه حسابرسی مستقل کشور ایجاد کنند. اگر چنین نشود، تصویب این طرح‌ها و لوایح و پیشنهادات می‌تواند آثار زیان‌باری بر حرفه حسابرسی بگذارد.
* به‌عنوان کلام پایانی؟
با توجه به این که مسبب ارائه این ۴ طرح، لایحه و پیشنهاد، دولت و مجلس است که واقعا حرفه حسابرسی را در شوک فرو برده و بدون انجام کارشناسی لازم و استفاده از تجربیات بین المللی و بدون توجه به واقعیات کشور و قابلیت اجرای آن و بدون در نظر گرفتن آثار منفی آن ارائه شده‌اند، شاید بهترین عنوان برای این گفـ وگو این باشد: آقای رئیس جمهور و آقای رئیس مجلس، به داد حرفه حسابرسی برسید.
- نگین عظیمی -خبرنــگار
نظر شما