طرفهای ایرانی از یک سو در مذاکره با اروپا، کشورهای 4+1 و سایر شرکای تجاری خود هستند و در سوی دیگر طرفهای آمریکایی با سفرهای پمپئو و همکاری لابیهای اسرائیل و عربستان با آنها در تلاش هستند که از یک سو مشتریان نفت ایران را از ادامه همکاری منصرف کنند و از سوی دیگر با تحت فشار قرار دادن شرکتهای تجاری از شرق تا غرب دنیا، شرایط تحریمهای جدید را برای ایران دشوارتر کنند.
رفته رفته به 15 مرداد نزدیک میشویم؛ آمریکا در این مرحله قصد دارد که مواردی همچون « خریدوفروش اسکناس یا اسناد مبتنیبر دلار از سوی دولت ایران » ، « خریدوفروش طلا و سایر فلزهای گرانبها، خرید، تامین یا انتقال فلزاتی نظیر گرافیت » ، « فلزات خام یا نیمهخام مانند آلومینیوم و آهن، زغالسنگ و نرمافزارهای مورد استفاده از سوی صنایع ایران » ، « افتتاح حساب ریالی در خارج از مرزهای ایران و مبادله ریالی با ارقام قابلتوجه » ، « تامین مالی خارجی و خرید اوراق منتشرشده از سوی دولت ایران » ، « خودروسازی ایران » ، « خریدوفروش و تامین قطعات هواپیما » و « فرش و مواد خوراکی تولیدشده در ایران» را تحت شدیدترین تحریمهای خود قرار دهد.
در مرحله بعد نیز که تنفس 180 روزه به پایان میرسد و موعد آن از تاریخ 13 آبان ماه سال جاری آغاز میشود، تحریمهای مالی و انرژی ایران هم وضع خواهد شد؛ تحریمهایی نظیر « فعالیت بندرگاهی، کشتیرانی و صنایع کشتیسازی ایران از جمله خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و کشتیرانی جنوب و شرکتهای وابسته »، « مبادلات نفتی و هرگونه خرید مواد پتروشیمی از ایران، شرکت ملی نفت، نفتیران و شرکت ملی تانکرسازی ایران »، « هرگونه مبادله مالی بین موسسات مالی بینالمللی با بانک مرکزی ایران یا موسسات مالی ایرانی »، « بخش انرژی » و « همکاری با ایران در قالب تعهدات خدماتی، بیمهای و بیمه اتکایی »
به باور کارشناسان و فعالان اقتصادی، شرایط رقم خورده در وضعیت کنونی، به مراتب پیچیدهتر از تحریمهای ادوار گذشته است، چرا که آمریکا و شرکا درصدد به صفر رساندن تمامی مراودات مالی ایران هستند.
احمد حاتمی یزد، مدیرعامل اسبق بانک صادرات و کارشناس ارشد بازار پولی و بانکی در خصوص ابعاد گسترده تحریمهای فعلی آمریکا به رسانه بازار سرمایه میگوید: دشوارترین قسمت تحریمها در دوره گذشته، مسئله تحریمهای شبکه پولی و بانکی ایران بوده است. یعنی هنگامی که بانکها حاضر به فعالیت با ما نشدند، نقل و انتقال وجوه ما امکان پذیر نمیشد و قدرت برداشت پول محصولات صادراتی و پرداخت پول محصولات وارداتی را نداشتیم.
وی تصریح کرد: در تحریم دوره قبل، چهار کشور ژاپن، کره جنوبی، هند و چین همچنان نفت ایران را خریداری میکردند. در آن مرحله چینیها برای پرداخت پول نفت ما و نیز اینکه امکان مراوده اقتصادی داشته باشند، بانکی را تحت عنوان «کونلون» تاسیس کردند. ایران نیز هر زمان که قصد برداشت از آن پول را داشت، با موانع مختلفی از سوی طرفهای چینی مواجه میشد.
حاتمی یزد با اشاره به اینکه چین شروطی را برای برداشت پول ایران وضع کرده بود، گفت: اول آنکه ایران باید از آن پول برای خرید محصولات چینی استفاده میکرد. یا اینکه اگر خواهان برداشت پول بودیم، آنها میگفتند که ما این پول را به عنوان وثیقه نزد خود نگاه میداریم و شما در ازای آن از ما وام دریافت کنید و سودش را نیز بپردازید. به این صورت که پول ما را به خودمان قرض میدادند و در ازای آن از ما سود هم دریافت میکردند که نرخ کمی نبود.
وی تصریح کرد: اگر هم قصد خرید محصولات چینی را داشتیم، مقرر کرده بودند که باید در ازای برداشت از بانک کونلون و انتقال به یک بانک چینی، باید مبلغی را میپرداختیم تا اجازه نقل و انتقال وجوه صادر میشد؛ رقم کارمزد دریافتی آنها هم از 3 درصد آغاز میشد و تا 12 درصد نیز میرسید. به عبارتی دیگر، 12 درصد نفت ما را ارزانتر میخریدند.
مدیرعامل اسبق بانک صادرات با اشاره به اینکه در تحریمهای پیشرو نیز همان روند تکرار خواهد شد، عنوان کرد: در عین حال مشخص نیست که همان چهار کشوری که نفت ما را خریداری میکردند، کماکان نیز قادر به ادامه خرید از ما باشند.
این کارشناس ارشد بازار پولی و بانکی خاطرنشان کرد: مسئله دیگری که باید به آن توجه داشت، صادرات غیرنفتی ما است؛ این مبادلات نیز بیشتر از طریق شرکتهایی که ایران در خارج از کشور تاسیس کرده بود، انجام و ارز حاصل از آن به حساب این شرکتها در امارات و ترکیه واریز میشد تا زمانی که قصد خرید محصولی را داشتیم، از آن حسابهای استفاده میکردیم و در ظاهر مشخص نبود که این پولها برای ایران است. صدها شرکت در آن مقطع با این هدف تاسیس شد.
وی در ادامه افزود: در تحریمهای جدید نیز آمریکا قصد دارد که از تجربیات پیشین استفاده و حلقه محاصره ما را بسیار تنگتر کند.
حاتمی یزد با ابراز این مسئله که آینده روشنی از تحریمها پیش رو وجود نخواهد داشت، تصریح کرد: چرا که آمریکا درصدد است که فروش نفت ما را به صفر برساند. در همین راستا همان چهار مشتری نفت ایران را نیز مجبور به انصراف از خرید نفت ایران کرده. البته از این چهار کشور، تنها چین اعلام کرده که قصد دارد کماکان به خرید از نفت ایران ادامه دهد، اما سه کشور دیگر نظر قطعی و نهایی خود را اعلام نکردهاند.
وی گفت: بنابراین سیستم تحریمهای جدید هم بر صادرات نفتی و غیر نفتی و هم بر کل تجارت ایران با دنیا محدودیت ایجاد خواهد کرد.
حاتمی یزد با اعلام اینکه که دور زدن این تحریمها غیرممکن نیست، به پرهزینه بودن این اقدام اشاره کرد و گفت: چرا که شرکتهای درگیر در فرآیند دور زدن تحریمها، عناصر فاسدی نظیر بابک زنجانی خواهند بود. شاید کشورهایی نظیر چین چند رصد بیشتر از ما پول بگیرند، اما این شرکتها کل پول ایران را به نفع خود مصادره میکنند.
وی تصریح کرد: در مجموع مسئله دور زدن تحریمها فرآیند پرهزینهای خواهد بود و مشکلات هنگفتی را برای فعالان اقتصادی کشور به همراه خواهد داشت.
مدیرعامل اسبق بانک صادرات در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا موضع متفاوت اروپا در برابر آمریکا، قادر به گشودن مسیری متفاوت از دوره گذشته خواهد بود؟ گفت: اروپاییها قادر هستند که این کار را انجام دهند، اما تا به امروز در این راستا به ما وعده روشنی ندادهاند.
حاتمی یزد خاطرنشان کرد:هر بانکی که بخواهد با ایران کار کند، آمریکا دو مانع را پیش پایش قرار خواهد داد؛ اول آنکه اگر آن بانک به هر شکل در آمریکا فعالیت اقتصادی داشته باشد، جلوی فعالیتش را میگیرند و جریمههای سنگینی را برایش وضع میکنند. در دوره قبلی تحریمها بانکهای اروپایی هم با ما همکاری میکردند، اما متحمل جریمههای هنگفتی نیز شدند.
وی در ادامه افزود: یک بانک اروپایی به تنهایی نزدیک 9 میلیارد دلار جریمه شد. یا در مورد دیگر، یک شرکت چینی به نام کمپانی ZTE به خاطر همکاری با ایران در آمریکا 890 میلیون دلار جریمه شد. بنابراین آمریکا بانکها و شرکتهای اروپایی را جریمه خواهد کرد. لذا ما باید با بانکی همکاری داشته باشیم که هیچگونه فعالیتی با آمریکا نداشته باشد.
این کارشناس ارشد بازار پولی و بانکی، وضع محدودیت بر نقل و انتقالات وجوه بر مبنای دلار را یکی دیگر از اقدامات دولت آمریکا دانست و گفت: اگر آن بانکی که با ما کار خواهد کرد، حتی اگر مبادلاتی با دیگر شرکتها بر مبنای دلار داشته باشد، آمریکا قادر خواهد بود که جلوی فعالیت دلاری آن بانک را بگیرد. چرا که همه فعالیتهای دلاری به نحوی از سوی آمریکا رصد میشود.
وی گفت: بنابراین ما باید با بانکی همکاری داشته باشیم که ابتدا دارایی و سرمایهای در آمریکا نداشته و ثانیا هیچگونه معامله دلاری انجام ندهد.
حاتمی یزد تصریح کرد: اما نکته اینجاست که هیچ بانکی درحال حاضر در اروپا وجود ندارد که معامله دلاری نداشته باشد. اما ایران بانکی را در اروپا تاسیس کرده بود تحت عنوان «بانک ایران و اروپا» که هیچگونه فعالیتی در آمریکا ندارد و قادر است که هیچگونه فعالیت دلاری نیز نداشته باشد.
این کارشناس بازار پولی و بانکی خاطرنشان کرد: اگر اروپاییها بپذیرند که با این بانک کار کنند، آن بانک هم ملزم میشود که تنها با بانکهای مرکزی کشورهایی نظیر اروپا یا فرانسه همکاری کند، چرا که اگر هر شرکت یا بانکی که با این بانک فعالیت داشته باشد، آمریکا آنها را هم تحریم خواهد کرد. اما بانکهای مرکزی اروپا را نمیتوانند تحریم کنند.
مدیرعامل اسبق بانک صادرات در پایان عنوان کرد: با وجود اینکه اروپاییها به صورت لفظی مطرح کردهاند که با ایران همکاری خواهند کرد، اما باید دید که عزم و اراده سیاسی نیز پشت این کار خواهد بود یا خیر؟ چرا که آنها هم به دنبال پیشبرد اهداف خود در قبال برنامه موشکی و عملیات نظامی ایران در خارج از مرزها هستند.
نظر شما