آیا حذف حجم مبنا به نفع سهامداران است؟ بررسی اثرات آن بر بورس

حسین بوستانی، رئیس هیئت‌مدیره کارگزاری آسمان، در گفت‌وگو با صدای بورس در خصوص تغییر حجم مبنا و حذف آن گفت: در شرایطی که بازار سرمایه طی روزها و هفته‌های گذشته فضای مثبتی را تجربه کرده، انتشار خبر حذف حجم مبنا را می‌توان یک اتفاق مهم و قابل توجه ارزیابی کرد. برای بررسی اثر این تصمیم، لازم است به چرایی شکل‌گیری این سازوکار در بازار سرمایه ایران بپردازیم.

بوستانی توضیح داد: با توجه به نوسانات بازار سرمایه در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ و همچنین عمق کم بازار و ضعف کارایی اطلاعاتی، قانون‌گذار به‌دنبال ابزاری بود که بتواند از هیجانات لحظه‌ای و رفتارهای تند معاملاتی جلوگیری کند. بر همین اساس، دامنه نوسان و حجم مبنا به ساختار بازار سرمایه ایران اضافه شد.

رئیس هیئت‌مدیره کارگزاری آسمان ادامه داد: تصور اولیه این بود که حجم مبنا می‌تواند جلوی نوسانات ناشی از شایعات و رفتارهای هیجانی را بگیرد و این کارکرد تا حدی نیز محقق شد، اما در کنار آن، اثرات جانبی و منفی نیز در بازار ایجاد شد که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت.

بوستانی با اشاره به تجربه سال‌های گذشته بازار اظهار داشت: در بازارهای صعودی، حجم مبنا باعث قفل شدن قیمت بسیاری از سهام شد، زیرا حجم معاملات به حد نصاب نمی‌رسید و قیمت‌ها درجا می‌زدند. در مقابل، در بازارهای راکد نیز به دلیل کمبود معاملات، قیمت پایانی به‌درستی شکل نمی‌گرفت و این موضوع عملاً حرکت بازار را کندتر می‌کرد.

وی افزود: در مجموع، حجم مبنا دو کارکرد اصلی بازار سرمایه یعنی نقدشوندگی و کارایی اطلاعاتی را تضعیف کرد؛ در حالی که انتظار می‌رود قیمت‌ها در بازار به ارزش ذاتی خود نزدیک شوند. این مسئله موجب شد واکنش بازار نسبت به اطلاعات جدید با تأخیر انجام شود.

رئیس هیئت‌مدیره کارگزاری آسمان تأکید کرد: یکی دیگر از پیامدهای مهم حجم مبنا، تأثیر منفی آن بر معاملات سهام شرکت‌های بزرگ بود. به دلیل حجم مبنای بالا، این سهام به‌عنوان نمادهای سنگین شناخته می‌شدند و همین موضوع باعث می‌شد سرمایه‌گذاران در زمان خرید آن‌ها با احتیاط بیشتری عمل کنند.

بوستانی ادامه داد: این موضوع در فرآیند افزایش سرمایه شرکت‌ها نیز قابل مشاهده بود؛ به‌طوری‌که بزرگ‌تر شدن شرکت‌ها و افزایش حجم مبنای معاملاتی، در برخی موارد با کاهش استقبال سرمایه‌گذاران مواجه می‌شد.

وی با اشاره به پیامدهای حذف حجم مبنا تصریح کرد: با حذف این سازوکار، انتظار می‌رود بخش قابل توجهی از مشکلات ذکرشده برطرف شود و ساختار معاملات روان‌تر شود. هرچند ممکن است در کوتاه‌مدت، نوعی هیجان ایجاد شود و این تصور شکل بگیرد که امکان جابه‌جایی قیمت‌ها با معاملات محدود وجود دارد.

رئیس هیئت‌مدیره کارگزاری آسمان در پایان تصریح کرد: تجربه بازار سرمایه ایران، به‌ویژه در ابتدای فعالیت فرابورس، نشان داده که فعالان بازار از بلوغ و درک حرفه‌ای لازم برخوردارند. در مجموع، حذف حجم مبنا می‌تواند زمینه‌ساز بازاری حرفه‌ای‌تر، روان‌تر و با قیمت‌هایی نزدیک‌تر به ارزش ذاتی شرکت‌ها شود.