جهش ارزش بازار دارو به ۳ تریلیون دلار 

به گزارش صدای بورس؛ اقتصاد جهان در حوزه‌هایی همچون انرژی، کشاورزی، حمل‌ونقل و ساخت‌وساز شاهد تغییرات شگرفی است. فناوری‌های تحول‌آفرین، تغییر سیاست‌های تجاری و مقررات‌گذاری آمریکا، همچنین تغییر انتظارات اجتماعی در حال ایجاد تحول در روش‌های ارزش‌آفرینی هستند.

بخش دارو نیز از این قاعده مستثنی نیست. در سال ۲۰۲۴ این بخش نتوانست بازده مورد انتظار سهامدارانش را ارائه کند. عملکرد بخش دارو نشان می‌دهد که نیازمند اقدام قاطعانه است. برای ترسیم شرایط صنعت دارویی، در این گزارش به بررسی وضعیت بزرگترین شرکت‌های دارویی جهان، ارزش بازار صنعت و آینده پیش‌روی صنعت دارو پرداخته‌ایم.

بازار ۶ تریلیون دلاری شرکت‌ها

بر پایه تازه‌ترین آمارها، در حال حاضر ۷۶۱ شرکت دارویی بزرگ در جهان فعالیت می‌کنند. مجموع ارزش بازار این شرکت‌ها بیش از ۶ تریلیون دلار برآورد و پیش‌بینی می‌شود که این رقم طی دهه آینده روندی صعودی داشته باشد. تعداد کارکنان این شرکت‌ها بیش از ۳ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. همچنین مجموع درآمد سالانه این شرکت‌ها بیش از ۱.۸۶ تریلیون دلار است.
شرکت داروسازی Eli Lilly آمریکا با ۶۷۴ میلیارد دلار ارزش بازار، بزرگترین شرکت دارویی جهان است. این شرکت که در سال ۱۸۷۶ تاسیس شده، به کشف، تولید و تجاری‌سازی داروهای جدید شهرت دارد. در سال ۲۰۲۵ این شرکت با افت درآمد نسبت به سال قبل روبه‌رو شد و در رتبه‌بندی از نظر میزان درآمد با یک پله افت به جایگاه دهم جهان رسید.
شرکت دارویی Johnson & Johnson دیگر شرکت آمریکایی با ۴۲۴ میلیارد دلار ارزش بازار، دومین غول داروسازی جهان به شمار می‌رود. این شرکت چندملیتی با ۲۷۵ زیرمجموعه در بیش از ۶۰ کشور جهان فعالیت می‌کند. این شرکت علاوه بر داروهای مختلف، تجهیزات پزشکی نیز تولید می‌کند. در سال جاری میزان درآمد این شرکت با رشد روبه‌رو شد و در رتبه‌بندی درآمدها، از جایگاه سوم به دوم صعود کرد.
سومین غول داروسازی جهان، شرکت آمریکایی AbbVie است. ارزش بازار این شرکت ۳۹۳ میلیارد دلار است و در سال ۲۰۲۵ از نظر درآمد، از رتبه چهارم به هفتم سقوط کرده است. این شرکت به دلیل تولید داروهای درمان بیماری‌های خودایمنی شهرت دارد.
شرکت Novo Nordisk دانمارک با بیش از ۲۷۲ میلیارد دلار ارزش بازار، رتبه چهارم را در میان غول‌های داروسازی جهان در اختیار دارد. از نظر میزان درآمد، این شرکت در رتبه چهاردهم جهان قرار دارد و این در حالی است که سال گذشته رتبه یازدهم را داشت. این شرکت دارویی چندملیتی شهرت خود را مدیون تولید داروهای دیابت و تجهیزات پزشکی است.
شرکت Roche سوئیس با ۲۷۱ میلیارد دلار ارزش بازار در رتبه پنجم جای گرفته است. به عنوان بزرگترین شرکت بیوتکنولوژی جهان، این شرکت به تولید داروهای متفاوت در حوزه‌های سرطان، ایمنی، بیماری‌های عفونی، چشم‌پزشکی و سیستم عصبی شهرت دارد. از نظر میزان درآمد، این شرکت از رتبه ششم در سال گذشته به رتبه چهارم در سال جاری صعود کرده است.
شرکت Novartis دیگر غول دارویی سوئیس با ۲۳۸ میلیارد دلار ارزش بازار، در رتبه ششم جهان قرار دارد. این شرکت چندملیتی که در سال ۱۹۹۶ تاسیس شده، به تولید داروهای نوآورانه شهرت دارد. میزان درآمد این شرکت در یک سال گذشته نزولی بوده و از رتبه ۷ به رتبه ۹ جهان رسیده است.
شرکت AstraZeneca که نامش در جریان همه‌گیری کرونا بر سر زبان‌ها افتاد، با ۲۳۷ میلیارد دلار ارزش بازار در رتبه هفتم جهان جای گرفته است. این شرکت چندملیتی بریتانیایی-سوئدی در سال ۱۹۹۹ تاسیس شد و علاوه بر تولید واکسن کووید ۱۹ به دلیل تولید و عرضه داورهایی برای درمان بیماری‌های سرطان، دیابت، کلیه و قلب شهرت دارد. این شرکت نیز از نظر درآمد با افت جایگاه از پنجم به هشتم روبه‌رو شده است.
غول دارویی Merck آمریکا با ارزش بازار ۲۰۳ میلیارد دلاری در رتبه هشتم جهان قرار دارد. این شرکت به دلیل ارائه راه‌حل‌های درمانی نوآورانه، تولید واکسن، درمان‌های بیولوژیک و محصولات دامپزشکی مشهور است. از نظر درآمد، این شرکت در سال ۲۰۲۵ رتبه ششم جهان را به خود اختصاص داد در حالی که سال گذشته رتبه نخست را در اختیار داشت.
رتبه نهم بزرگترین شرکت‌های دارویی جهان با ۱۵۳ میلیارد دلار ارزش بازار، به شرکت آمریکایی Amgen تعلق دارد. این شرکت با تعهد درمان بیماری سرطان خون و کشف، تولید و ارائه داروهای نوآورانه به میلیون‌ها بیمار در سراسر جهان کمک کرده است. این شرکت نقش مهمی در شکل‌گیری صنعت بیوتکنولوژی در بیش از ۴۰ سال قبل داشت. درآمد این شرکت در یک سال گذشته نزولی بوده و رتبه درآمدی آن از ۱۳ به ۱۷ کاهش یافته است.
شرکت آمریکایی Gilead Sciences با ۱۴۱ میلیارد دلار ارزش بازار در رتبه دهم بزرگترین شرکت‌های داروسازی جهان قرار دارد. حوزه تخصصی این شرکت، پژوهش و تولید داروهای ضدویروس مورد استفاده برای درمان ایدز، هپاتیت بی، هپاتیت سی، آنفلونزا و کووید ۱۹ است. از نظر درآمد، این شرکت از رتبه ۱۴ در سال گذشته به رتبه ۱۹ در سال جاری تنزل پیدا کرده است.
در جدول، داده‌های مربوط به ۲۰ شرکت بزرگ داروسازی جهان در سال ۲۰۲۵ را نشان می‌دهد. همانگونه که مشاهده می‌شود، از میان ۲۰ غول دارویی جهان، ۱۱ شرکت آمریکایی، ۲ شرکت سوئیسی و ۲ شرکت بریتانیایی هستند. کشورهای دانمارک، چین، ژاپن، فرانسه و استرالیا نیز هر کدام، یک شرکت دارند. ارزش بازار و درآمد شرکت‌ها به میلیارد دلار و قیمت سهام (بر اساس آخرین آمار) به دلار است. تعداد کارکنان نیز به نفر است.

رشد ارزش بازار دارو

بر اساس داده‌های موجود، ارزش بازار محصولات دارویی جهان در سال ۲۰۲۴ معادل ۱.۶۷ تریلیون دلار بوده است. این رقم برای سال ۲۰۲۵ حدود ۱.۷۷ تریلیون دلار برآورد شده است. پیش‌بینی کارشناسان (ژوئن ۲۰۲۵) نشان می‌دهد که ارزش بازار داروی جهان تا سال ۲۰۳۴ با رشد جمعی سالانه ۶.۱۵ درصدی به رقم ۳.۰۳ تریلیون دلار افزایش خواهد یافت. از نظر تقسیم‌بندی جغرافیایی، تا سال ۲۰۳۴ منطقه آمریکا بزرگترین منطقه دارویی جهان باقی خواهد ماند و منطقه آسیا-اقیانوسیه سریعترین نرخ رشد را به خود اختصاص خواهد داد. نمودار شماره ۱ نشان‌دهنده روند افزایشی ارزش بازار محصولات دارویی است.
در همین حال، افزایش تقاضا برای انواع واکسن‌ها و داروهای جدید از مهمترین عوامل رشد بازار محصولات دارویی در سال‌های آینده به شمار می‌رود. همچنین ماندگاری بیماری‌های مزمن و پیرتر شدن جمعیت جهان از دیگر عوامل موثر بر این بازار خواهند بود.
اما با توجه به افزایش هزینه‌های درمانی، شاید مهمترین عامل جهش بازار محصولات دارویی، افزایش تولید داروهای ژنریک باشد. به دلیل افزایش هزینه‌ها، تقاضای بالایی برای داروهای ارزان‌قیمت و مقرون به صرفه وجود دارد. داروهای ژنریک در مقایسه با داروهای برند قیمت ارزانتری دارند و مقرون به صرفه هستند. بر این اساس، با پایان دوره امتیاز و حق انحصاری داروهای برند، بیماران به داروهای ژنریک روی می‌آورند. ارزش بازار داروهای ژنریک در سال گذشته به ۴۴۵ میلیارد دلار رسید و انتظار می‌رود این رقم امسال به ۴۶۸ میلیارد دلار افزایش پیدا کند. همچنین طبق پیش‌بینی‌ها، ارزش بازار این داروها تا سال ۲۰۳۴ به بیش از ۷۲۸ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. نمودار شماره ۲ روند صعودی ارزش بازار داروهای ژنریک در دهه آینده را نشان می‌دهد.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

با وجود پیش‌بینی‌های مثبت نسبت به آینده بازار محصولات دارویی، باید توجه داشت که این بازار با چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز مواجه خواهد بود. مهمترین چالش پیش‌روی بازار دارو، مقررات و قوانین است. مقررات سختگیرانه درباره ایمنی و کیفیت دارو، روند طولانی‌مدت تایید و صدور مجوز، نبود سیاست‌های جبرانی و ضعف حمایت از مالکیت معنوی، چالش‌های بزرگی برای شرکت‌های داوریی جهان ایجاد می‌کند. صنعت دارو ناچار است خود را با مقررات سختگیرانه برای آزمایش، ایمنی، کارایی و بازاریابی تطبیق دهد. به علاوه، زمان‌بر بودن روند تایید به افزایش هزینه‌ها منجر می‌شود و زمان رسیدن دارو به بازار افزایش می‌یابد. همچنین هزینه‌های سنگین مربوط به تحقیق و توسعه، کشف و بهبود داروها و آزمایش‌های بالینی از جمله عواملی هستند که رشد بازار دارو را تهدید می‌کنند. به عنوان مثال، مقرراتی همچون قانون کاهش تورم آمریکا (در دولت ترامپ) و بازبینی مقررات عمومی دارو در اتحادیه اروپا منجر به کاهش درآمد شرکت‌های تولیدکننده دارو نسبت به سال گذشته شده است. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که قانون کاهش تورم آمریکا موجب افت ۳۱ درصدی درآمد شرکت‌های دارویی این کشور تا سال ۲۰۳۹ شود.

اثر هوش مصنوعی

فناوری هوش مصنوعی از طریق نوآوری، کاهش هزینه‌ها و بهبود نتایج درمان، تاثیر شگرفی بر صنعت داروسازی جهان دارد. هوش مصنوعی با تحلیل مجموعه گسترده‌ای از داده‌ها برای شناسایی داروهای احتمالی، به بهینه‌سازی روند کشف دارو و توسعه آن کمک زیادی می‌کند. این فناوری همچنین با شناسایی بیماران مناسب، روند آزمایشات بالینی را ساده‌سازی می‌کند. هوش مصنوعی با پیش‌بینی آینده تقاضا، مدیریت زنجیره تامین را بهبود می‌بخشد و از هزینه‌های تولید می‌کاهد. این توانایی‌ها به سود شرکت‌های دارویی است. پیش‌بینی می‌شود که در سال مالی ۲۰۲۵ میزان کشف داروهای جدید را تا ۳۰ درصد افزایش دهد. موفقیت هوش مصنوعی در کاهش ۲۵ تا ۵۰ درصدی زمان کشف دارو به اثبات رسیده است. بر این اساس، شرکت‌های دارویی جهان برای تسریع روند نوآوری و کاهش هزینه‌های توسعه دارو، سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در حوزه هوش مصنوعی انجام داده‌اند.

• علی دانیـال - روزنامه‌نگار

• شماره ۶۰۶ هفته نامه اطلاعات بورس