میلیونها شغل و میلیاردها دلار درآمد، نتیجه عملکرد صنعتی است که اثرات اجتماعی و اقتصادی گسترده آن در جهان، از اهمیت زیادی برخوردار است. ریشههای صنعت مدرن دارو را باید در سده ۱۹ میلادی جستوجو کرد؛ دورهای که داروسازها و عطاریها به امید درمان بیماران، گیاهان را ترکیب و دارو میساختند. در میانه سده ۱۹، شرکتهایی همچون مرک آلمان (که در سال ۱۶۶۸ تاسیس شده بود) شروع به صنعتیسازی ترکیبات خالصسازی شده کردند و این نقطه آغاز انتقال صنعت دارو به صنعتی علمپایه بود.
تا پایان سده ۱۹ و اوایل سده ۲۰ میلادی، شرکتهای بزرگی که در دو سوی آتلانتیک تاسیس شدند (به عنوان نمونه، فایزر در ۱۸۴۹ در آمریکا و گلاسکواسمیتکلاینز در ۱۸۵۹ در بریتانیا)، به دلیل جنگهای متعدد تحت تاثیر تقاضای بالا برای داروهای ضد عفونت و ضد درد اقدام به ساخت داروهای جدید کردند. پیشرفتهای علمی همچون ساخت انسولین (۱۹۲۱) و کشف پنیسیلین (۱۹۲۸) توسعه پیدا کردند و این داروها به دست شرکتهای دارویی به تولید انبوه رسیدند. در نهایت با حمایتهای دولتی در طول جنگ جهانی دوم، عصر نوین صنعت دارو آغاز شد. در دهههای پس از جنگ، صنعت دارو با عرضه انواع آنتیبیوتیک، واکسن و داروهای حیاتبخش به سرعت رشد کرد و سیستمهای بهداشت و درمان ملی و پس از آن، بازارهای ساختاریافته دارویی در سراسر جهان شکل گرفت.
امروزه صنعت دارو به یک بازار بزرگ جهانی تبدیل شده است. این صنعت تحت تاثیر نوآوری و افزایش تقاضا، روندی صعودی داشته و تا میانه دهه ۲۰۲۰ میلادی، میزان فروش جهانی دارو به ۱.۴ تا ۱.۶ تریلیون دلار در سال رسیده است. آمریکا با سهم ۵۳ درصدی، بزرگترین بازار فروش داروی جهان را در اختیار دارد. پس از آن، اروپا با ۲۳ درصد، چین با ۸ درصد و ژاپن با ۷ درصد، رتبههای بعدی را در اختیار دارند. بازارهای نوظهور آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین نیز با رشد سریعی در این حوزه روبهرو هستند.
تاثیر اقتصادی صنعت دارو بسیار چشمگیر است. فراتر از درآمد، این صنعت سهم بزرگی در تولید ناخالص داخلی و اشتغالزایی در بسیای از کشورهای جهان دارد. در حال حاضر صدها هزار نفر در بخشهای تولید دارو و تحقیق و توسعه (R&D) دارویی فعالیت میکنند. از دهه ۱۹۹۰ تاکنون، سرمایهگذاری در بخش تحقیق و توسعه با رشد قابل توجهی روبهرو بوده است. در این زمینه، چین پیشتاز است. چینیها در دهه ۲۰۰۰ بیش از ۱.۹ میلیارد یوان و در دهه ۲۰۱۰ نیز بیش از ۱۲ میلیارد یوان صرف پروژههای تحقیق و توسعه دارویی کردند. این رقم در سال ۲۰۲۳ به بیش از ۱۰۹ میلیارد یوان افزایش یافت که نشاندهنده توجه دولت و بخش خصوصی چین به نقش و اهمیت صنعت دارو به عنوان یکی از پایههای اقتصادی و اجتماعی بود.
آمارها حکایت از آن دارند که حدود ۷۵ میلیون نفر در سراسر جهان به طور مستقیم و غیرمستقیم در صنعت دارو مشغول به فعالیت هستند. از این رقم، نزدیک به ۹ میلیون نفر در استخدام مستقیم صنعت هستند، بیش از ۴۴ میلیون نفر در ارتباط غیرمستقیم و بیش از ۲۲ میلیون نفر هم در زنجیره عرضه حضور دارند. در سال ۲۰۲۳ صنعت دارو بیش از ۲۲۹۵ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی جهان افزود. سهم فعالیتهای تحقیق و توسعه دارویی از این رقم معادل ۲۲۷ میلیارد دلار بوده است. این رقم نشاندهنده اهمیت تحقیق و توسعه در این حوزه است.
یکی از ضعفهای بزرگ این صنعت که نیازمند توجه ویژه جهانی است، دسترسی نامساوی و نامتعادل به دارو و خدمات دارویی در مناطق مختلف است. بر پایه تازهترین برآوردها، تحت تاثیر عوامل اقتصادی، ساختاری و فرهنگی، حدود ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان از دسترسی مناسب به دارو و خدمات دارویی محروم هستند. درمان، مستلزم صرف پول است و مردم زیادی در مناطقی با فقر شدید زندگی میکنند. در کشورهای فقیر، بودجه خدمات درمانی بسیار محدود است (سرانه کمتر از ۲۰ دلار در سال) بنابراین بسیاری از مردم امکان دسترسی به دارو را ندارند. در این کشورها، معمولا ساختار نظام خدمات درمانی ضعیف و ناکارآمد است. از جنبه فرهنگی نیز ناآگاهی مردم و اطلاعرسانی ناکافی درباره بیماریها، عامل کاهش دسترسی به خدمات درمانی میشود. برای رفع این مشکل، سازمانهای بینالمللی فعالیت گستردهای دارند.
-
حبیب علیزاده - روزنامهنگار
-
شماره ۶۰۶ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما