به گزارش صدای بورس، کارشناسان بازار محصولات شیمیایی کشور از یک سو با اعلام نگرانی از رشد ناترازی در حوزه گاز مساله کاهش تولید و عرضه را امری گریز ناپذیر در حوزه تولید اوره اعلام میکنند و از سوی دیگر مصرف کنندگان این محصولات به خصوص در بخش کشاورزی که از کود اوره در تولید کالاهای مختلف استفاده میکنند، افزایش شدید سه تا چهار برابری قیمت را مانعی بزرگ در برابر این بخش تلقی کرده و هشدار میدهند.
در این بین طی ماه گذشته قیمت اوره به شدت افزایش یافته است که رشد قیمتهای جهانی، رشد قیمت خوراک گاز به میزان سه برابر و انتقال اثرات ناشی از کمبود گاز در فصل زمستان سال قبل از جمله موضوعاتی هستند که در نابسامانی این بازار نقش دارند.
بر اساس تصمیم جدید دولت در راستای اصلاح ساختار درآمدی، دولت به دنبال همسوسازی قیمت خوراک داخل با قیمتهای جهانی است. برآورد میشود این اتفاق قیمت خوراک را ۳ برابر کرده است که این امر به شدت روی قیمت تمام شده و حاشیه سود شرکتهای اوره ساز اثر منفی گذاشته است. این در حالی است که قیمت جهانی اوره نیز با کاهش قابل توجهی روبهرو شده و این امر باعث کاهش حاشیه سود و حتی زیان شرکتها شده و برخی تولیدکنندگان به فکر توقف تولید نیز افتادهاند.
کاهش سود سهامداران، کاهش توجیه پذیری طرحهای توسعهای در صنعت اوره، از دست رفتن بخشی از بازار صادراتی و کاهش قدرت چانهزنی در قراردادهای بینالمللی را باید به این موارد افزود. با این حال بدون اصلاحات حمایتی در سیاستگذاری خوراک، ریسک کاهش ظرفیت رقابتی صنعت اوره ایران در بازارهای جهانی را بهشدت افزایش خواهد داد.
حالا و به همین دلایل قیمت کود شیمیایی ۵۰کیلویی دولتی از ۳۹۵ هزار به ۶۸۷ هزار تومان رسیده و در بازار آزاد حتی از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان عبور کرده است که این جهش قیمتی، زنگ خطر جدی برای بخش کشاورزی و هزینه تولید محصولات را به صدا درآورده و میتواند بر زنجیره غذایی کشور نیز اثرگذار باشد.
ناترازیها شروع میشود
از سوی دیگر تولید اوره بهعنوان یکی از محصولات کلیدی صنعت پتروشیمی، وابستگی شدیدی به تأمین پایدار انرژی دارد. در ایران، ناترازی گاز در زمستان و ناترازی برق در تابستان به چالشی جدی برای واحدهای تولیدی تبدیل شده است. در فصل زمستان سال گذشته، مصرف خانگی گاز بهشدت افزایش یافت و ناترازی در این بخش به حدود ۳۵۰ میلیون متر مکعب در روز رسید. این در حالی است که این ناترازی در سال ۱۴۰۰ در حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب بود. این افزایش ناترازی، باعث کاهش سهم صنایع اوره ساز از گاز طبیعی شد، چراکه این واحدها که به گاز بهعنوان خوراک و سوخت نیاز دارند، با افت تولید یا توقف مواجه شدند و درنتیجه طبق گزارشها، در شرکتهای اوره ساز شاهد کاهش تولید، افت فروش و کاهش حاشیه سود بودیم که هنوز ادامه دارد.
میزان تولید اوره در سال ۱۴۰۳ رقمی در حدود ۱۳ درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته و به ۹ میلیون و ۳۸۵ هزار تن رسیده است. در ۵ ماهه امسال هم میزان تولید اوره در مجتمعهای پتروشیمی به ۵ میلیون تن رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۴.۷ میلیون تن بوده که نشان میدهد در حال حاضر میزان تولید نسبت به مدت مشابه پارسال تقریبا برابر و حتی بیشتر است، اما نگرانی در نیمه دوم سال و با شروع نوسان در تولید مجتمعهای اوره ساز آغاز خواهد شد.
در گذشته شرکتهای اوره ساز تنها در فصول سرد سال با مشکل تأمین گاز روبهرو بودند، اما در حال حاضر از یک سو ناترازیهای باقی مانده از فصل زمستان سال قبل و انتقال بخشی از منابع گازی به نیروگاهها در فصل تابستان نیز بخش قابل توجهی از سوخت نیروگاهی کشور - به دنبال کاهش مصرف خانگی - به سمت گاز حرکت میکند و این امر روی تولیدات سایر بخشها اثر منفی بر جای گذاشته و به کاهش ظرفیت عملیاتی کشور در بخش اوره و آمونیاک انجامیده است؛ به اضافه کاهش دسترسی به برق مورد نیاز واحدهای تولیدی.
واقعیت آن است که در تابستان، مصرف برق بهدلیل استفاده گسترده از سیستمهای سرمایشی افزایش مییابد و فشار بر شبکه برق باعث خاموشیهای برنامهریزیشده یا ناگهانی در واحدهای صنعتی میشود. در چنین شرایطی تولید اوره که نیازمند برق پایدار برای فرآیندهای فشردهسازی و کنترل است، دچار اختلال میشود. از سوی دیگر این ناترازی برق در سالهای اخیر شدت یافته و پیشبینی میشود در سالهای آینده نیز ادامه یابد.
در این بین یکی از چالشهای جدی در مسیر شرکتهای تولیدکننده اوره، کاهش میزان صادرات این شرکتها در سال گذشته است؛ سال ۱۴۰۳ میزان صادرات شرکتهای ایرانی اوره ساز، ۴.۸ میلیون تن از این محصول را صادر کرده اند که ۱۴ درصد کمتر از رقم ۱۴۰۲ بوده است. با این حال میزان صادرات در ۵ ماهه امسال ۲.۴۵ میلیون تن بوده که ۲۰ درصد از میزان صادرات در مدت مشابه سال قبل میباشد.
به این ترتیب هم تولید و هم صادرات اوره در پنج ماهه امسال بیش از مدت مشابه سال قبل بوده، اما در مجموع سالانه روند نزولی بر بازار حاکم میشود که این امر نشان میدهد مهمترین عامل موثر بر این روند، کاهش شدید مصرف گاز است.
نکته مهمی که در این رابطه قابل ذکر است آن که احتمالا افزایش صادرات در سال جاری باعث کمبود در بازار داخل شده؛ به خصوص این که رشد شدید قیمت ارز عامل مهمی برای تشویق صادرات است که میتواند باعث افزایش قیمت این محصول شود.
در این بین در پنجماهه اخیر منتهی به اول شهریور ۱۴۰۴، بازار جهانی اوره با نوسانات ملایم اما قابل توجهی همراه بوده است. این نوسانات بیشتر تحت تأثیر عوامل اقلیمی، تغییرات تقاضای کشاورزی و بازگشت تدریجی تولیدکنندگان بزرگ به مدار تولید شکل گرفتهاند.
در این مدت اوره با عبور از محدوده ۵۰۵ دلار در هر تن، رکورد ۲ سال اخیر خود را شکسته است. این در حالی است که طی یک سال گذشته، نرخ اوره بیش از ۵۳ درصد رشد داشته و از محدوده ۳۳۰ دلار به سطوح فعلی رسیده است.
اوره خلیج فارس نیز پس از رسیدن به اعداد بالای ۵۰۰ دلار افت کرد و به سطوح ۴۵۵ دلار رسید.
افزایش تقاضای جهانی برای کود شیمیایی به ویژه در هند و آمریکای جنوبی در فصل زراعی، محدودیتهای عرضه ناشی از کاهش صادرات روسیه و برخی تولیدکنندگان خاورمیانه به دلیل تعمیرات دورهای و سیاستهای کنترلی، افزایش قیمت گاز طبیعی به عنوان خوراک اصلی تولید اوره که هزینه تولید را بالا برده است و در نهایت ریسکهای ژئوپولیتیکی شامل جنگ اوکراین و حملات اخیر به زیر ساختهای انرژی روسیه همگی بر بازار کودهای شیمیایی نیز اثر غیر مستقیم گذاشته و باعث رشد قیمتها شده است.
واقعیت آن است که سهم بازار ایران در ترکیه حدود ۵۰ درصد است که با رقابت شدید از سوی مصر و روسیه روبهرو است و این بیم وجود دارد که با کمبود گاز در اینده سهم ایران از این بازار به شدت کاهش یابد؛ کما این که بهدلیل ناترازی گاز و افت تولید در زمستان سال قبل، سهم ایران در ابتدای سال از بازار ترکیه عقب افتاد، اما در تابستان با رشد تولید، بهبود یافت.
-
حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامهنـگار
-
شماره ۶۰۴ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما