به گزارش صدای بورس، طبق آمارهای وزارت نفت، میزان مصرف گازوییل در بخش حمل و نقل در ایران، روزانه رقمی در حدود ۹۰ میلیون لیتر است که بخش مهمی از آن در حدود ۸۰ درصد به مصارف حوزه حمل و نقل باری و مابقی به حوزه حمل و نقل مسافری و اتوبوسهای مسافری اختصاص مییابد. رقمی در حدود ۳۰ میلیون لیتر نیز از این محصول در بخش نیروگاهی به کار میرود.
بر اساس آمارها میزان تولید این محصول در کشور نیز روزانه رقمی در حدود ۱۱۴ میلیون لیتر است که بخشی از این رقم از طریق شبکه قاچاق از مسیر توزیع خارج میشود. این مطلب را پیش از این خبرگزاری تسنیم در گزارشی اعلام کرده بود و دلیل ان را اختلاف بالای قیمت گازوییل در داخل در مقایسه با قیمت در کشورهای منطقه اعلام کرد که باعث شده شبکه وسیعی از قاچاق این محصول شکل بگیرد که یک ششم تولید را از شبکه توزیع داخلی حذف و کشور را با ناترازی در بخش گازوییل روبهرو میسازد.
نتیجه این ناترازی نه در بخش حمل و نقل، بلکه در بخش صنعت و به خصوص در نیروگاهها خود را نشان میدهد. این مساله به خصوص در روزهای سرد سال بیش از همیشه خودنمایی میکند. طبق آمارهای وزارت نفت میزان مصرف نیروگاهی گاز در کشور رقمی در حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب در سال یعنی حدود ۲۲۰ میلیون متر مکعب در روز است که این موضوع در فصول سرد سال با مشکل تأمین روبهرو شده و در نتیجه گازوییل به عنوان سوخت مورد نیاز نیروگاهها به چرخه تزریق میشود، با این حال سر به سر بودن تولید و مصرف این محصول از یک سو و خروج غیرقانونی آن از سوی دیگر که در مورد آن پاسخگو نیست، باعث شده عملا کشور در مجموع نیاز سالانه با مشکل تأمین گازوییل به میزان کافی مواجه شود.
نتیجه این ناترازی آن است که علاوه بر نیروگاهها، صنایع تولیدی نیز که در فصول سرد و گرم سال ناچار به مصرف سوختهای جایگزین هستند با چالش روبهرو شوند. در حال حاضر بسیاری از صنایع تولیدی به منظور کاهش توقف خطوط تولید و یا کاهش قطعی ناگهانی برق که به افزایش ضایعات بالا در خطوط تولید منتهی میگردد و یا تأمین مصارف ضروری برق خود اقدام به خرید ژنراتور کرده اند، با این حال تأمین گازوییل مورد نیاز برای آنها به یکی از معضلات جدی تبدیل شده است. این در حالی است که در فصول سرد سال این معضل به مراتب شدیدتر میشود و به گفته برخی از فعالان صنعتی، عملا خرید ژنراتورها نیز از انتفاع خارج شده است.
در این بین دو مورد از موضوعاتی که به نظر میرسد میتواند نقش مهمی در حرکت به سمت تعادل در حوزه گازوییل باشد، یکی آزادسازی ظرفیتهایی است که در حال حاضر قاچاق میشود و دوم افزایش تولید گازوییل توسط پالایشگاههای کشور و توزیع آن در شرایط مورد نیاز به خصوص برای نیروگاههای برق و واحدهای صنعتی.
طبق گزارشها در حال حاضر قیمت هر لیتر گازوییل در منطقه خلیج فارس در حدود ۳۵ هزار تومان است و این رقم در داخل ۳۰۰ تومان یعنی یک درصد قیمتهای منطقه ای است. این امر به حدی سودآور است که شبکههایی از قاچاق و حتی لوله کشیهای زیرزمینی برای انتقال سوخت شکل گرفته است. برآوردها حکایت از آن دارد که با توجه به میزان سوخت قاچاق و مابه التفاوت قیمتهای داخلی و منطقه ای، منافع ناشی از قاچاق رقمی در حدود ۵ میلیارد دلار در سال است.
ورود گازوییل به بورس انرژی کلید خورد
در چنین شرایطی دولت تصمیم گرفته تا بخشی از عرضه گازوییل از طریق بورس انرژی صورت بگیرد. بر اساس اطلاعیه ای که بورس انرژی منتشر کرده است، هفته اول شهریور ماه جلسه هیأت پذیرش اوراق صرفه جویی گازوییل برگزار میشود و پس از آن، با اخذ تضامین لازم از شرکت سپردهگذاری مرکزی، امکان عرضه روزانه حداکثر ۳ میلیون لیتر اوراق در بازار سایر اوراق بورس انرژی فراهم خواهد شد. مشابه گواهیهای صرفهجویی برق و گاز، این اوراق نیز در بستری شفاف قابل معامله خواهند بود؛ اقدامی که ضمن کاهش مصرف در صنایع، میتواند از قاچاق گازوئیل نیز جلوگیری کند.
به علاوه همه صنایع مصرفکننده گازوئیل، مخاطب اصلی این طرح هستند و به گفته کارشناسان، در صورت حمایت نهادهای ذیربط، این ابزار میتواند یکی از مؤثرترین راهکارهای کاهش ناترازی انرژی باشد.
تمام معاملات انجام شده در رینگ داخلی و بینالملل بازار فیزیکی بورس انرژی ایران در سامانه ثامن ثبت میشود و همین امر موجب شفافیت معاملات صورت پذیرفته خواهد شد و شفافیت موجب جلوگیری از قاچاق میشود، بنابراین در شرایط کنونی کشور و نیاز صنایع به گازوئیل برای ادامه فرآیند تولید خود، وجود بازار شفاف و قانونی میتواند کمک بهسزایی به ادامه فعالیت صنایع کند.
از سوی دیگر امید میرود با توجه به نیاز صنایع به این محصول، عرضه مستمر و با قیمت مناسب در بورس انرژی ایران باعث شکل گیری یک بازار مطمئن شود که در نهایت مرجعیت قیمتگذاری حاملهای انرژی در بورس انرژی ایران را تقویت میکند.
رفع چالشهای بورس برای حضور گازوییل
کارشناسان بازار انرژی در این باره با اشاره به این که بورس انرژی یکی از بازارهای مهم برای عرضه و معامله محصولات حوزه انرژی است که قادر به شفاف سازی معاملات در این بازار است، برخی محدودیتها را در این زمینه مطرح و بر ضرورت رفع آنها تاکید دارند.
به عنوان مثال در ۹ سال میزان عرضه گازوییل در بورس انرژی به ۳ میلیون تن نیز نرسیده که این موضوع به دلیل موضوعاتی همچون مقاومت وزارت نفت در دورههای مختلف و نبود انسجام در اجزای تصمیم گیر و عدم برنامه ریزی در این حوزه بوده است. با این حال عرضه فیزیکی این محصول در حجم بالا و هدایت عرضهها به بورس انرژی از یک سو و کانالیزه کردن تقاضا برای محصول گازوییل جهت مصرف در بخشهای عمده و صنایع نیروگاهی و سایر بخشها میتواند ورودی و خروجی این محصول را در آینده شفاف ساخته و با نظارت بر آن، در نتیجه از قاچاق گازوییل جلوگیری کند.
این در حالی است که موضوع قیمت نیز در مورد این محصول به عنوان معضلی جدی مطرح است. آنطور که مدیر عامل پیشین شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی اعلام کرده، در ۱۵سال گذشته باوجود تورم چندرقمی قیمت گازوییل روی نرخ ۳۰۰ تومان در هر لیتر باقی مانده، درحالیکه هزینه توزیع آن ۶۰۰ تومان است و اگر مشتری گازوئیل ۳۰۰ تومانی را به رایگان هم از پالایشگاه تحویل بگیرد، دولت کمتر ضرر میکند.
این در حالی است که ورود گازوییل به بورس و استفاده از مکانیسمهای عرضه و تقاضا میتواند یارانههای دولتی را نیز هدفمند کرده و با چندنرخی کردن این محصول برای صنایع و نیروگاهها و بخش حمل و نقل و ... از هدررفت منابع مالی کشور از یک سو و ناترازی در بخش سوخت جلوگیری کرد و در کنار آن با استفاده از سایر ابزارهایی که معمولا در بورسهای دنیا قابل استفاده هستند، شرایط را برای مرجع شدن بازار ایران در حوزه گازوییل فراهم کرد.
-
حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامهنـگار
-
شماره ۶۰۲ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما