در آن زمان منتقدان با بیان این که با عرضه خودرو در بورس کالا شاهد سه نرخ کارخانه، بورس و بازار خواهیم بود، مکانیسم بورس کالا را به عنوان یک مکانیسم واسط در بازار خودرو بی‌اثر دانستند. امروز پس از حدود ۸ ماه از عرضه خودرو در بورس کالا هرچند شاهد وجود سه نرخ در بازار خودرو هستیم اما دو تبصره بر این موضوع باید اضافه کرد؛ نخست این که قیمت‌ها در حال همگرایی هستند و بر این اساس انتظار می‌رود با یک اقدام به موقع دولت در هم ادغام شوند و دوم این که تداوم روند سه نرخی در بازار به دلیل اصرار دولت بر قیمت‌گذاری دستوری در این حوزه است.
در گزارشی که در اردیبهشت ماه در همین صفحه منتشر شد، گفتیم در صورتی که دولت قیمت‌گذاری کارخانه را به بورس کالا محول کند و دست از قرعه‌کشی بردارد، می‌توان به وجود دو قیمت در بازار امیدوار بود که البته قیمت خودروهای نو تنها از محل بورس کالا تعیین می‌شود و به عبارتی در مورد خودروهای صفر کیلومتر محل قیمت‌گذاری، تنها بورس کالا خواهد بود و بازار آزاد تنها به عنوان یک بازار ثانویه محسوب می‌شود. در همان گزارش به این موضوع اشاره کردیم که اگر شرکت‌های خودروساز همه خودروهای تولیدی خود را در بورس کالا عرضه کنند، چیزی به نام فروش کارخانه باقی نمی‌ماند و در نتیجه عملا یکی از قیمت‌ها حذف خواهد شد.
در حال حاضر شرکت‌های خودروساز گام بلندی برای عرضه همه خودروهای تولیدی خود در بورس برداشته‌اند که امیدواریم ظرف چند ماه آینده به جمع شدن بساط قرعه‌کشی خودرو که به قول رئیس سازمان بورس نوعی لاتاری ملی است، منتهی شود. در همین راستا مدیران عامل دو شرکت بزرگ خودروساز یعنی ایران خودرو و سایپا در نامه‌های جداگانه به سازمان بورس خواهان تداوم عرضه خودروهای تولیدی خود در این بازار شده‌اند که نشان می‌دهد عرضه خودرو در بورس کالا توانسته نظر تولیدکنندگان خودرو را تا حد زیادی تامین کند.
از سمت دیگر در گزارشی با عنوان «بورس کالا به داد خودروسازان رسید» که دو هفته قبل در همین صفحه منتشر شد، اشاره کردیم که آمار و ارقام صورت‌های مالی شرکت‌های خودروساز از کاهش قابل توجه زیان این شرکت‌ها در نتیجه عرضه خودرو در بورس حکایت دارد و همین امر به منزله تشویق خودروسازان به عرضه همه خودروهای تولیدی در این بازار است.
در این بین اما ثبت‌نام ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر برای خرید تنها ۲۰ هزار خودرو به نوعی فاجعه ملی محسوب می‌شود و نشان می‌دهد، اولا هنوز ثبت‌نام در بورس کالا اولویت دوم خریداران است که بخشی از این موضوع به دلیل اختلاف بالای قیمت خودرو در بورس و کارخانه است و بخشی نیز به دلیل عدم شناخت کافی از معامله در بورس کالاست. ثانیا زمان مناسب برای عبور از قرعه‌کشی خودرو همین زمان است. به همین دلیل هم شاهدیم که بزرگان بورس در نشستی به نقد قرعه‌کشی خودرو پرداختند و عرضه در بورس کالا را فعلا روشی مناسب برای قیمت‌گذاری خودرو اعلام کردند.
در این بین اما نقدهایی سطحی به عرضه خودرو در بورس مطرح می‌شود که در میان آنها مهمترین نقد تلاش دلالان برای حضور در بورس کالاست. باید گفت در اقتصاد دلال زده ایران این انتقاد دیگر موضوع خاصی محسوب نمی‌شود، مگر بازارهای دلار، سکه و مسکن و حتی مواد غذایی و مواد اولیه تولید و... جولانگاه دلالان و واسطه‌گران نیستند؟ به هر حال باید بپذیریم یکی از قدرتمندترین بازیگران در اقتصاد ایران، همان دلالان هستند و هر تحلیلی باید با در نظر گرفتن نقش این گروه صورت بگیرد.
بر اساس آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد در حال حاضر دولت باید اقدامات جدی زیر را در دستور کار قرار دهد:
• بساط قرعه‌کشی خودرو و فروش از کارخانه برچیده شود.
• حذف قیمت‌گذاری دولتی و استخراج قیمت‌های پایه از طریق بورس (معاملات حراج)
• عرضه همه خودروهای تولیدی داخل در بورس کالا
• راه‌اندازی فرصت معامله خودروهای دست دوم در بورس کالا
در حال حاضر قیمت‌های پایه خودرو تا حد زیادی مشخص است؛ قیمت‌های پایه واقعی بر اساس قیمت‌های معاملاتی بورس کالا قابل استخراج است و بر این اساس نیازی به قیمت‌گذاری دستوری نیست. در عین حال بورس کالا باید به سرعت مکانیسمی طراحی کند تا بر اساس آن همه معامله‌گران خودروهای دست دوم بتوانند خودروهای دست دوم خود را در بورس کالا عرضه و معامله کنند که کار چندان پیچیده‌ای هم نیست.
باید گفت، بورس کالا بهترین روش برای معامله خودرو نیست اما راه حل میانه‌ای محسوب می‌شود که در مدتی کوتاه توانسته مسیر قابل قبولی – نه عالی – را طی کند که دست‌کم تا زمانی که اقتصاد کشور به تعادل نرسیده است، قابلیت اتکا دارد.
- شماره ۴۸۰ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما