به گزارش صدای بورس معافیت مالیاتی گواهی سپرده کالایی را باید یک گام مهم در راستای ارتقای توان جذب کالاهای بیشتر مشمول این ابزار در بورس کالا تلقی کرد؛ کالاهایی که بیش از محصولات کشاورزی نیازمند این ابزار مهم تامین مالی هستند. تا پیش از این انتشار اوراق گواهی سپرده تنها برای محصولات کشاورزی که از مالیات بر ارزش افزوده معاف بودند صادر می شد، اما با ابلاغ بخشنامه جدید سازمان امور مالیاتی و با معافیت مالیاتی اوراق مذکور حالا می‌توان امیدوار بود کالاهای بسیاری در سبد تامین مالی از طریق این روش قرار بگیرند. به این ترتیب به همه کالاهایی که از طریق اوراق گواهی سپرده در بورس‌های کالایی معامله شوند، مالیات بر ارزش افزوده تعلق نخواهد گرفت.
البته همانطور که در بخشنامه مذکور تصریح شده، در صورتی که کالای پشتوانه گواهی سپرده ماهیتاً مشمول مالیات بر ارزش افزوده باشد، مالیات مذکور فقط یک مرتبه و در زمان تحویل فیزیکی کالا پس از کسر اعتبار مالیاتی وصول خواهد شد و وظیفه پرداخت مالیات مذکور برعهده تحویل‌گیرنده نهایی کالای پشتوانه گواهی سپرده کالایی است.
به این ترتیب باید منتظر باشیم تا تولیدکنندگان محصولات مختلف معدنی، محصولات حوزه صنایع معدنی مانند فولاد، تولیدات پتروشیمی، محصولات پالایشگاهی و محصولات حوزه فلزات غیرآهنی که در بورس کالا پذیرش شده و مورد معامله قرار می‌گیرند با انتشار اوراق گواهی سپرده مبتنی بر کالاهای تولیدی شان، بخشی از منابع مورد نیاز مالی خود را تامین کنند و از طرفی فرصتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم کنند تا با استفاده از منافع ناشی از این اوراق، نوعی سرمایه‌گذاری مولد را در بورس تجربه کنند.
البته واضح است این اوراق با انتقادهایی نیز همراه است و نگرانی‌هایی پیرامون آنها وجود دارد و به خصوص در شرایط کنونی که بورس از وضعیت مساعدی برخوردار نیست و اعتماد عمومی به سرمایه‌گذاری‌های مالی در حوزه بازار سرمایه کاهش یافته، سخن گفتن از ورود ابزارهای جدید شاید با نقد و نظرهایی روبه‌رو باشد، اما واقعیت آن است که سرمایه‌گذاری‌های مالی بلندمدت در ایران همواره از ریسک پایین و بازده بالا برخوردار بوده‌اند و آن چه اعتماد را در این بازار کاهش داده انتظار سودهای کوتاه‌مدت و رفتارهای هیجانی و رفتار گله‌ای در بازار است که اجازه نمی‌دهد منابع مالی جذب این بازار شوند؛ این در حالی است که سرمایه‌گذاری ماهیتی بلندمدت دارد. با این حال اوراق گواهی سپرده به عنوان یک ابزار مالی مبتنی بر کالا در مقایسه با اوراق سهام ارتباط خطی بیشتری با مولفه‌های واقعی مانند قیمت‌های جهانی، نرخ دلار، قیمت محصول در بورس کالا، ریسک‌های آتی در حوزه تولیدات پایه و... دارد که این امر اولا قدرت تحلیل را برای این اوراق افزایش داده و ثانیا از ضریب سفته بازی کمتری برخوردار است.
بیشتر بخوانید: سد مالیاتی گواهی سپرده شکسته شد
ماهیت گواهی سپرده کالایی
اما اوراق گواهی سپرده کالایی چیست؟ گواهی سپرده کالایی اوراقی است که تولیدکننده با رعایت استانداردهایی که بورس کالا تعیین کرده، محصول خود را به انبارهای این بورس می‌سپارد و گواهی قبض انبار را دریافت می‌کند که این قبض انبار به گواهی سپرده تبدیل و قابل معامله در تابلوی معاملاتی است. صاحب کالایی که گواهی سپرده کالایی را در دست دارد، می‌تواند این اوراق را نزد شبکه بانکی برای دریافت وام، وثیقه کند و به پشتوانه آن وام بانکی دریافت کند. این در حالی است که گواهی سپرده کالایی به دلیل نقشی که در به حداقل رساندن واسطه‌ها بر عهده دارد مانع از رشد غیرشفاف قیمت کالاها نیز خواهد داشت.
گواهی سپرده کالا می‌تواند هم به کالا تبدیل شود و هم به صورت اوراق بهادار در معاملات پیوسته استفاده شود که این باعث می‌شود هم صنایع پایین دستی که به مواد اولیه تولیدی نیازمند هستند، نیاز خود را از طریق خرید این اوراق تامین کنند و هم صاحبان سرمایه خرد با خرید گواهی سپرده، می‌توانند از مزایای اوراقی استفاده کنند که پشتوانه مهمی همچون کالاهای پایه را در پس خود دارد. از سوی دیگر به دلیل معاملات ثانویه‌ای که روی این اوراق صورت می‌گیرد، می‌توان روی رونق معاملات در بازار سهام نیز امیدوار بود.
یکی از چالش‌های تولیدکنندگان به خصوص پس از سال ۹۷ افزایش شدید قیمت مواد اولیه و سایر هزینه‌ها بود که حاشیه سود را برای تولید کاهش داد. سیستم بانکی نیز هر روز چالش‌های جدی‌تری را در مسیر پرداخت تسهیلات به تولیدکنندگان قرار می‌دهد. از جمله وثیقه‌های سنگین ملکی و یا در رهن رفتن کارخانه در قبال پرداخت وام و این در حالی است که کاهش شدید ارزش پول از یک سو و رشد هزینه‌های مربوط به تامین تجهیزات و مواد اولیه از سوی دیگر روز به روز شرایط را برای تولیدکنندگان سخت‌تر می‌کند. نرخ‌های سود بسیار بالای بانکی را نیز باید به این مشکلات افزود که مجموع این مسایل کاهش اثر نقدینگی در تولید است.
در این شرایط امکان وثیقه کردن اوراق گواهی سپرده برای اخذ تسهیلات از شبکه بانکی شرایطی را فراهم می‌کند که به جای ملک و کارخانه، کالا پشتوانه دریافت وام برای صنایع پایین دستی (خریداران اوراق گواهی) باشد و به این ترتیب بخشی از تامین مالی تسهیل شود. همچنین با تولید اطلاعات در این بستر، نهاد ناظر که به واسطه عدم وجود اطلاعات کافی و دقیق، توانایی برنامه‌ریزی دقیق برای مدیریت بازار را ندارد، می‌تواند با به‌کارگیری اطلاعات مربوطه، موجودی انبارهای بازار را به نحو بهتری تنظیم کند. همچنین تبدیل شدن کالا به اوراق بهادار این امکان را برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری فراهم می‌سازد تا بتوانند با سرمایه‌گذاری بر روی این اوراق، امکان تامین مالی بازار کالایی از طریق بازار سرمایه فراهم کنند.
ارتباط گواهی سپرده و سایر ابزارها
در این بین اما توسعه سایر ابزارها در بورس کالا که خوشبختانه در یک دهه اخیر بستر آن نیز به خوبی مهیا شده، از اهمیت زیادی برخوردار است. توسعه همه ابزارها در کنار گواهی سپرده کالایی به خصوص حالا که رفع مشکل مالیاتی زمینه‌های جذب همه کالاها را فراهم کرده، ضریب اثرگذاری این اوراق را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال تقویت قراردادهای آتی برای محصولات مختلف فولادی و پتروشیمی اعم از میلگرد و تیرآهن و ورق و... و یا سنگ آهن و محصولات گروه اتیلن، پروپیلن، زایلن‌ها، محصولات شیمیایی مختلف، محصولات پالایشگاهی مختلف همگی قدرت پیش‌بینی روند قیمت‌ها را در آینده افزایش می‌دهد. به علاوه باعث می‌شود ریسک ناشی از سفته بازی در معاملات کنترل و کاهش یابد که این مساله خود باعث جلوگیری از نوسان‌های آنی در مورد این محصولات خواهد شد. علاوه بر این قدرت رصد همه شرایط را برای خریدار - که در این بازار تولیدکنندگان پایین دست هستند - فراهم می‌کند تا با دید باز نسبت به تامین مواد اولیه مود نیاز حسب تغییر شرایط در بازارهای جهانی و داخلی و متغیرهای اقتصادی و سیاسی اقدام کند.
حال در این وضعیت صاحبان اوراق گواهی سپرده مبتنی بر کالا با تأسی از بازار آتی کالاهای پایه قدرت مانور مناسب‌تری خواهند داشت که می‌تواند هم در تعادل این اوراق و هم در نرخ‌های مناسب نقش مهمی ایفا کند. این بدان معناست که تکمیل زنجیره اوراق مالی در بازارهای کالایی می‌تواند نقش بهتری ایفا کند.
در پایان لازم است به این نکته اشاره کنیم که اوراق گواهی سپرده با همه مزیت‌هایی که دارد، اما هنوز نیازمند رفع خلأهایی است که از آن جمله تعیین نرخ این اوراق قابل ذکر است. هدف از انتشار این اوراق کمک به تامین مالی بخش تولید است و نرخ‌های مناسب برای این اوراق که بتواند این هدف را تضمین کند از اهمیت زیادی برخوردار است. از سوی دیگر نرخ این اوراق باید در مقایسه با تورم و یا سایر بازارها از توجیه مناسبی برخوردار باشد.
چالش‌های مربوط به انتشار اوراق گواهی سپرده را پیش از این در هفته‌نامه «اطلاعات بورس» و در همین صفحه مورد بررسی قرار داده‌ایم که برای این منظور خوانندگان محترم می‌توانند به آن مطالب مراجعه کنند (هفته نامه شماره ۴۴۹).
- حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامه‌نـگار
نظر شما