به گزارش صدای بورس فرهنگ از دیرباز به عنوان عامل کلیدی در فعالیت‌های اقتصادی- اجتماعی نقش خود را ایفا داشته است. همچنین موفقیت برنامه‌ریزی و سیاست‌های اقتصادی بدون توجه به مؤلفه‌های فرهنگ آن غیرقابل تصور است. با توجه به نقش تاثیرگذار بازار سرمایه در شاخص‌های کلان اقتصادی ضرورت دارد که اندیشمندان عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و فعالان این بازار به منظور همراه ساختن بدنه اجتماعی جامعه با بازار سرمایه نسبت به پاسخگویی به این سوال که فرهنگ سهامداری دارای چه مؤلفه‌ها، ابعاد و شاخص‌ها و به تعبیری هنجارها و ارزش‌هایی است، همت گمارند.
بررسی روند موفق توسعه پایدار اقتصادی به طور عام و بازار سرمایه به طور خاص در برخی کشورها در سال‌های اخیرکه تحت تاثیر مستقیم عناصر فرهنگی به وقوع پیوسته، بیانگر اهمیت و جایگاه فرهنگ در ایجاد توسعه اقتصادی و به طور عام‌تر در به وقوع پیوستن فرآیند توسعه پایدار است. فرهنگ سهامداری از دو مؤلفه فرهنگی و اقتصادی تشکیل شده که عبارتند از فرهنگ و سهامدار. این دو مؤلفه نیازمند تعریف جداگانه است. فرهنگ، عبارت است ازمجموعه پیچیده ای از ارزش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات و عادات که هر فرد به عنوان عضوی از جامعه خویش فرا می‌گیرد. از طرفی سهامدار شخصیتی حقیقی یا حقوقی است که حداقل مالکیت یک برگه از سهام شرکت را داشته باشد.
پرسش‌های قابل تامل
فرهنگ سهامداری دارای شاخصه‌هایی بوده که امکان بررسی مؤلفه‌های آن یعنی فرهنگ و سهامداری از طریق این شاخصه‌ها امکان پذیراست. براین اساس مهمترین شاخصه‌های مزبور از طریق پرسش‌های زیر قابل احصا خواهد بود.
* مهمترین و ارزشمندترین دانش‌های مرتبط با بازار سرمایه و سهام در سطح فرد و جامعه چیست؟
*باورهای تاثیرگذار حاکم بر تصمیم گیری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در جامعه چیست؟
* اگر عرصه بازار سرمایه و سهامداری را عرصه ایفای نقش توسط بازیگران بازار بدانیم، مهمترین توانمندی‌هایی که در این مسیر این بازیگران به آن نیاز دارند، چیست؟
*مهمترین قوانین رسمی و عرفی حاکم بر بازار سرمایه و سهامداری چیست؟
*مهمترین اصول اخلاقی حاکم بر معاملات و محیط بازار سرمایه و سهامداری چیست؟
*کلیدی‌ترین آداب و رسوم و به تعبیری شیوه‌های رفتاری حاکم بر فعالیت بازار سرمایه و سهامداری چیست؟
مهمترین ملزومات
با توجه به مؤلفه‌های اشاره شده برای فرهنگ سهامداری می‌توان گفت از مهمترین ملزومات شکل‌گیری فرهنگ سهامداری، کسب دانش در خصوص نحوه پس انداز و سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی در بین عامه مردم جامعه است. چنانکه از شواهد پیداست در کشور در بحث‌ترویج فرهنگ سرمایه‌گذاری و دانش اقتصادی بسیار ضعیف عمل شده است که نمونه بارز آن در جامعه ما هجوم احساسی و بدون دانش به بازار سرمایه در زمان رونق و همچنین خروج احساسی در زمان رکود آن بوده است. وجود باورهای بنیادی در بین سهامداران، بخشی از فرهنگ سهامداری را تشکیل می‌دهد. بنابراین باورها را می‌توان اعتقادات بنیادی موجود در ذهن افراد جامعه تلقی کرد که به عنوان موتور محرکه در فعالیت‌های انسانی مورد توجه قرار می‌گیرند.
فعالیت اقتصادی در بازار سرمایه به عنوان سهامدار نیازمند درونی سازی مجموعه ای از باورهای اقتصادی- اجتماعی است که نقش تسریع کننده در تحقق اهداف اقتصادی را بازی می‌کنند. باورهای اقتصادی مورد نیاز برگرفته از بسترهای فرهنگی جامعه مانند نگرش‌های بنیادی درباره مقولات اقتصادی پول، سود، بهره، سرمایه و نظیر آن جزو ملزومات اساسی فعالیت سهامداری بوده و عملیاتی شدن آن زمینه ساز شکل‌گیری فرهنگ سهامداری خواهد بود
در بحث ملزومات و توانمندی‌های ضروری برای ایفای نقش سهامداران به عنوان قشری از بازیگران بازار سرمایه، می‌توان به مهارت‌های فنی شامل حداقل دانش اقتصادی، تحلیلگری، سرمایه‌گذاری، قوانین و مقررات اقتصادی و همچنین مهارت‌های ادراکی به مفهوم توانایی درک پیچیدگی‌های بازار سرمایه و تصور عناصر و اجزای بازار به صورت یک کل واحد و در نهایت مهارت‌های انسانی یعنی توانایی تعامل با سایر اجزا و بازیگران بازار اشاره داشت. اینکه قوانین حاکم بر بازار سرمایه و سهامداران چیست از آن منظر مهم است که نبود یا خلاء قوانین حمایت از سهامداران می‌تواند به فرهنگ سهامداری لطمه وارد کند. البته بحث آگاهی سهامداران از وجوه و کیفیت قوانین مزبور مسئله مهمی است که از مؤلفه‌های لازم برای ایفای نقش سهامداری است که به آن اشاره شد.
منشور اخلاقی
دیگر مؤلفه فرهنگ سهامداری، منشور اخلاقی است. منشور اخلاقی و اصول اخلاقی حاکم بر معاملات و محیط بازار سرمایه و سهامداری مسئله ای است که ارزش‌های بنیادی آن را در بر می‌گیرد. این ارزش‌ها می‌تواند شامل عدالت در رفتار با سرمایه‌گذاران، تعهد ناظران بازار، احترام به حقوق سهامدار خرد و غیره باشدکه نقش تابلوی راهنما و هدایت کنندگی را ایفا می‌کند. تعیین شیوه‌های رفتاری مناسب و ایده آل، مؤلفه بعدی فرهنگ سهامداری است. نوع برخورد و رفتار سهامدار در شرایط مختلف بازار این مؤلفه را ایجاد می‌کند. یعنی سهامدار باید رفتار مناسبی در هر وضعیت از بازار سرمایه از خود بروز بدهد. در واقع انتظار می‌رود با بروز و نهادینه شدن رفتار مناسب سهامدار، کمتر شاهد رفتار و واکنش توده واری یا گله ای باشیم. در واقع باید بخشی از رفتار سهامدار قابل پیش‌بینی باشد که این مسئله سیاست‌گذاری و حل مشکلات و نظارت موثر بر بازار را ممکن می‌سازد.
مسئولیت نظام آموزشی
با توجه به مطالب ارائه شده می‌توان گفت که فرهنگ سهامداری، فرهنگی از نوع غریزی نیست بلکه فرهنگی است آموختنی که تحت فرآیند تعلیم وتربیت قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر فرهنگ سهامداری از عادات و تجربیاتی تشکیل می‌شود که افراد در طول حیات فرهنگی و اقتصادی خویش می‌آموزند و نظام آموزشی رسمی و غیر رسمی می‌بایست در این زمینه تلاش وافری کند.
فرهنگ سهامداری، فعالان اقتصادی را قادر می‌سازد به پیش‌بینی رفتارهای اقتصادی سرمایه‌گذاران بپردازند و بتوانند برآن اساس، رفتار متناسب و غیراحساسی و موقتی از خود نشان دهند. لازمه تحقق این امر درونی سازی مسئله فرهنگ سازمانی بین فعالان و بازیگران اصلی بازار سرمایه است به نحوی که مؤلفه‌های بازار سرمایه اعم از مفاهیم، تعاریف، شاخص‌ها و پارامترها و غیره به گونه ای مورد توجه آنها قرار گیرد که ملکه ذهن آنان شود. در مجموع مسئولیت اجتماعی سازمان‌های دست اندرکار بازار سرمایه ایجاب می‌کند که شرایط لازم را برای تدوین فرهنگ سهامداری و نهادینه کردن آن در این بازار را فراهم کنند.
علی جمالی، مدیرعامل شرکت کارگزاری نماد شاهدان
علی عاشوری، عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۳۹۳
نظر شما