آسیب‌های رشد انفجاری بورس

 تقریبا بخش عظیمی از شرکت‌ها، روزها را با تقاضای شدید و صف خرید به پایان می‌رسانند و هر روز به حجم پول‌های وارد شده به بازار سهام افزوده می‌شود، اتفاقی که گویا رضایت دولت را نیز به‌همراه داشته است. این، اما نیمه پر لیوان است.

نخستین آسیب این رویه هیجانی را در آن سوی بازار شاهدیم. اوراق بدهی منتشر شده در بازار سهام شرایط مناسبی ندارد. نرخ این اوراق برای خریداران تا 30 درصد هم افزایش یافته است. شرکت‌های تأمین سرمایه و بازارگردان‌ها با برگشت حجم بزرگی از اوراق و نبود نقدینگی برای اجرای تعهدات خود مواجه اند. نرخ این دست اوراق تأمین مالی با توجه به فشار فروش آنها، تا 25 درصد افزایش نشان می‌دهد.

دومین آسیب را با نگاهی به سابقه تاریخی بازار سهام، در خواهیم یافت. رشد این چنین شتابان قیمت‌ها تا حد زیادی به دلایل اقتصادی مرتبط است، اما سرانجام فشار خریداران منجر به افزایش بیش از اندازه قیمت‌ها خواهد شد و به اصطلاح حباب قیمتی شکل خواهد گرفت. حبابی که سهم سرمایه‌گذارانی خواهد شد که با توجه به مشاهده سود‌های نجومی برای ورود به بورس ترغیب می‌شوند. اما وقتی حباب‌شان می‌ترکد، با زیانی غیرقابل باور، بورس را برای همیشه ترک می‌کنند.

آسیب بعدی زمانی دامنگیر بورس خواهد شد که هیجانات فروکش می‌کند، عرضه‌های سهمگین حرفه‌ای‌ها آغاز می‌شود، حباب احتمالی قیمت‌ها می‌ترکد و بازار به رکودی که بارها شاهد آن بودیم، دچار می‌شود. غیرحرفه‌ای‌هایی که دچار زیان شده‌اند با بی‌صبری سعی در خروج از بازار دارند و شاخصی که رشد اعجاب‌آور آن دولتمردان را نیز مشعوف کرده، اندک اندک روند کاهشی در پیش خواهد گرفت. در این زمان سایه بی‌اعتمادی بر سر بازار سهام سایه می‌افکند.

برای جلوگیری از این اتفاق‌ها اما چه باید کرد؟ آیا می‌توان مانع ورود نقدینگی‌ای شد که بازارهای ارز، سکه، مسکن و خودرو را فتح کرد و پس از لبریز شدن آنها راهی بورس شد؟ پاسخ منفی است، اما می‌توان با اتخاذ تدابیری از شدت اثرات آن کاست، چون بازار سرمایه سازوکارهایی دارد که می‌تواند در این شرایط نقش ضربه‌گیر را ایفا کند.

نخستین راهکار، عدم اجازه خرید سهام به تازه وارد‌ها و هدایت آنها به صندوق‌های با درآمد ثابت است که سود آنها قطعا بیشتر از نظام بانکی است و پمپاژ نقدینگی به بورس نیز این ارقام را بالاتر برده است. بنابراین با استفاده از این روش، نخست از افزایش بیش از حد نرخ اوراق جلوگیری شده و هم از داغ شدن این دست سرمایه‌گذاران در زمان بازگشت احتمالی بازار. راهکار دوم که می‌تواند مانع از رشد حباب‌گونه قیمت سهام موجود در بازار باشد، ورود شرکت‌های تازه به بازار است تا بخشی از نقدینگی را به خود اختصاص دهند. شرکت‌های بزرگی چون پتروشیمی پارس که توانایی جذب حدود 1000 میلیارد تومان نقدینگی را داشته و برای عرضه آماده‌تر است و اتفاقا در شرایط دیگر بازار به سختی فروش خواهد رفت، از این موارد است. راهکار بعدی برای جلوگیری از فشار بیش‌ازحد افزایش نرخ مقطعی مالیات خرید و فروش مستمر اوراق و سهام است. در این روش دارندگان اوراق و سهام مجبورند سهام و اوراق خریداری شده را برای دوره‌ای مثلا 3ماهه نگه دارند و گرنه مجبور به پرداخت مالیات مازاد خرید و فروش می‌شوند. به این ترتیب، با برخورداری از این سازوکارها، می‌توان ضمن استقبال و جذب نقدینگی هدایت شده به بورس، تا حدودی از عواقب زیانبار آن کاست.

*معراج نادری فصیح/ کارشناس بازار سرمایه

• شماره ۲۵۵ هفته نامه بورس - صفحه۴