هفته‌نامه بورس: روزهای پایانی سال 96 را درحالی سپری می‌کنیم که همانند هر سال، وعده‌هایی داده شد که برخی از آن‌ها عملی شد و برخی دیگر به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها، به سال‌های دیگر موکول شد. درهمین حال، مدیرعامل بورس کالا از ثبت بالاترین رکورد تاریخی ارزش معاملات بورس کالا در سال‌جاری خبر داد و گفت: ارزش کل معاملات امسال بورس کالای ایران تا پایان بهمن‌ماه، به بیش از یک میلیون و 35 هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 39 درصد افزایش یافت.
عرضه کنندگان محصولات پتروشیمی در ابهام
ازطرفی استفاده و ایجاد ابزار گواهی سپرده کالایی یکی از اقدامات مثبت بورس کالای ایران در سال‌های گذشته بود. اکنون استفاده از این ابزار مالی در بازار پسته، باعث شده کارگزاری‌های متعدد فعال در کرمان برای ورود صادرکنندگان پسته به بورس اعلام آمادگی کنند. البته از نقاط ضعف بورس کالا می‌توان به معاملات محصولات پتروشیمی اشاره کرد؛ هم‌اکنون برخی تولیدکنندگان برای امضای قراردادهای بلندمدت فروش محصولات پتروشیمی در بورس محتاط هستند؛ بنابراین تولیدکنندگان بخشی از محصول را در بورس کالا عرضه می‌کردند که باعث می‌شد قیمت محصول افزایش پیدا کند، سپس در بازار آزاد با همان قیمتی که در بورس کشف شده، به فروش می‌رساندند. برای ساماندهی این موضوع بورس کالا نتوانسته مشکلات را به‌طور کلی حل کند.
عرضه دانه‌های روغنی شاید وقتی دیگر
همچنین یکی دیگر از برنامه‌های بورس کالا در سال 95 ایجاد هماهنگی با وزارت جهاد کشاورزی با هدف عرضه دانه‌های روغنی در بورس کالا از ابتدای سال 96 بود که با موکول شدن عرضه آن به سال آینده، به نظر می‌رسد مهیا کردن مقدمات آن به خوبی پیش نرفته باشد.
فعالیت‌هایی که انجام شد
به هر طریق، پذیرش جوجه یک روزه گوشتی و راه‌اندازی معاملات آن در جهت تکمیل زنجیره ارزش طیور، راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده پسته در بورس کالای ایران با پذیرش ۳ انبار در زرند، سیرجان و دامغان و نیز اجرای طرح خرید توافقی زعفران و انجام معاملات به ارزش ۶۸۶ کیلوگرم زعفران از دیگر اقدامات مهم این حوزه بوده است. همچنین افزایش ۱۱ درصدی مقدار و ۳۳ درصدی ارزش معاملات محصولات پتروشیمی در یازده ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رسیدن به رکورد جدید در حجم و ارزش معاملات محصولات پتروشیمی، افزایش ۹ درصدی مقدار و ۴۸ درصدی ارزش معاملات فرآورده‌های نفتی در یازده ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ایجاد امکان انعقاد قراردادهای بلندمدت در نتیجه هم‌اندیشی و توافق با صنایع بالادست و پایین‌دست پتروشیمی از طریق انجام معاملات کشف پریمیوم، تعامل با نهادهای ذی‌ربط و ایجاد امکان مشارکت خریداران حقیقی در تالار محصولات پتروشیمی بورس کالای ایران از مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در این حوزه بوده است.
مزایای عرضه گندم در بورس کالا
درهمین خصوص محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی معتقد است: گسترش بازار سرمایه که جنس آن شفافیت است، به نفع اقتصاد کشور بوده و ثمرات زیادی برای بخش تولید و منافع ملی به همراه دارد. فرآیند عرضه کالا در بورس باعث می‌شود که از حضور دولت در ایجاد یک بازار مصنوعی و تصنعی که در برخی بخش‌ها همچنان شاهد آن هستیم، جلوگیری شود. ازطرفی در سال 96 آمارهایی را در بورس کالا می‌بینیم که نشان‌دهنده وضعیت مطلوب سازوکار بورس است که البته مورد تایید مجلس بوده و حتما با دیدگاه تخصصی به آن نگاه می‌کنیم.
پورابراهیمی اضافه کرد: موافق آن هستیم که کل عرضه گندم تولیدی کشور در بورس کالا انجام شود، زیرا گندم، کالای استراتژیکی است که می‌تواند تاثیر خود را در حوزه کلان اقتصادی بگذارد. درواقع با توجه به ضایعات گندم خریداری شده در سیاست خرید تضمینی، عرضه این محصول در بورس کالا به روش اجرای سیاست قیمت تضمینی ضمن افزایش کیفیت، از سوءاستفاده‌ها و مشکلاتی مانند واردات غیرقانونی این محصول جلوگیری می‌کند.
قیر به رنگ صادراتی
همچنین مرتضی مشایخی، کارشناس اقتصادی می‌گوید: چند اتفاق مهم در بورس کالا رخ داده که حائزاهمیت است؛ با استفاده از ظرفیت تالار صادراتی در منطقه آزاد کیش و معاملات تعدادی از محصولات شاخص ایران در بازارهای جهانی ازجمله قیر، سنگ‌آهن، گوگرد و گندم توانسته‌ایم قیمت‌های کشف شده در تالار صادراتی خود را در سایت‌های معتبر قیمتی و تحلیلی بین‌المللی ازجمله آرگس، متال بولتن، پلاتس و آیسیس در کنار تولیدکنندگان بزرگ دنیا انتشار دهیم و به مرجع قیمتی این کالاها در منطقه خاورمیانه بدل شویم.
ازطرف دیگر با اتصال بورس کالای ایران و بورس ملی کالایی و مشتقه هندوستان به کمک راه‌اندازی سکوی معاملاتی مشترک بین بورس کالای ایران و بازار نقدی این کشور به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های این بورس، اولین قدم برداشته شد تا از این پس خریدار هندی از طریق کارگزاری‌های عضو به صورت مستقیم درخواست خرید قیر را صادر کرده و به واسطه آن تاجران هندی و ایرانی می‌توانند به شکل مستقیم در فضایی که قیمت عادلانه‌تر کشف و کیفیت تضمین شده، جزییات و روند معاملات کالاهای مورد مبادله را مشاهده کنند.
مشکلات ناتمام تشکل‌ها
با این همه به نظر می‌رسد در کنار تمام اقداماتی که بورس کالا در سال 96 انجام داده است، عدم رسیدگی به مشکلات تشکل‌ها، موضوعی است که تقریبا بسیاری از مشکلات عمده بورس کالا را شامل می‌شود.
در واقع یکی از مهم‌ترین موضوعات، مشکل در تحویل محصولات و نوع قیمت‌گذاری است، بنابراین زمانی که محصولی خریداری می‌شود به دلیل مشکلات موجود تحویل آن با تاخیر مواجه می‌شود که به ضرر کارخانجات است. این موضوع باعث شده تا کمبود نقدینگی که در بازار وجود دارد، افزایش یابد. ازسوی دیگر انجمنی که به پتروشیمی‌ها مرتبط است، بازهم درگیر مشکلاتی است. برای دیرکرد تحویل محصول اغلب بهانه‌هایی همچون اورهال، نبود مواد اولیه و... آورده می‌شود که بعد از تمام این جنجال‌ها، کالا کشف قیمت شده و روانه بازار سیاه می‌شود.
در این بازار هم نظارتی ازسوی هیچ سازمانی صورت نمی‌گیرد و درنهایت خریداران با ضرر زیادی مجبور می‌شوند محصول را خریداری کنند. در کنار این مشکلات، درواقع ساختار بورس کالا به صورتی است که بعد از عرضه محصولات، دست دلالان کوتاه نشده و به دلیل حجم پایین به انحصار برخی درآمده و بازهم همان شیوه سنتی پابرجا خواهد ماند. ازسوی دیگر هم بعد از کشف قیمت در بورس کالا، قیمت یک محصول با رشد زیادی همراه شده و همینطور نظارتی بر آن صورت نمی‌گیرد.
یکی دیگر از معضلات را هم می‌توان به صوری بودن رینگ صادراتی نسبت داد؛ در اصل فروشندگان برای دریافت گواهی‌نامه صادراتی، محصول خود را با حجم کم به بورس کالا می‌برند تا مزایای آن استفاده کنند. در مجموع با تمام مزایایی که بورس کالا دارد، لازم است تا این مشکلات حل شده تا جذابیتش برای ورود انواع محصولات به این بازار افزایش یابد.
بازار سیاه و نبود نظارت
همچنین ازسوی دیگر انجمنی که به پتروشیمی‌ها مرتبط است، بازهم درگیر مشکلاتی است. برای دیرکرد تحویل محصول اغلب بهانه‌هایی همچون اورهال، نبود مواد اولیه و... آورده می‌شود که بعد از تمام این جنجال‌ها، کالا کشف قیمت شده و روانه بازار سیاه می‌شود. در این بازار هم نظارتی ازسوی هیچ سازمانی صورت نمی‌گیرد و درنهایت خریداران با ضرر زیادی مجبور می‌شوند محصول را خریداری کنند.
همچنان دلالان و شیوه‌های سنتی
در کنار این مشکلات، درواقع ساختار بورس کالا به صورتی است که بعد از عرضه محصولات، دست دلالان کوتاه نشده و به دلیل حجم پایین به انحصار برخی درآمده و بازهم همان شیوه سنتی پابرجا خواهد ماند. ازسوی دیگر هم بعد از کشف قیمت در بورس کالا، قیمت یک محصول با رشد زیادی همراه شده و همینطور نظارتی بر آن صورت نمی‌گیرد.
صوری بودن رینگ صادراتی
بر این اساس، یکی دیگر از معضلات را هم می‌توان به صوری بودن رینگ صادراتی نسبت داد؛ در اصل فروشندگان برای دریافت گواهی‌نامه صادراتی، محصول خود را با حجم کم به بورس کالا می‌برند تا مزایای آن استفاده کنند.
وعده‌ای که محقق نشد
این مسایل در حالی مطرح است که یکی دیگر از وعده‌های حامد سلطانی‌نژاد، راه‌اندازی معاملات کشف پریمیوم کالایی تا پایان سال‌جاری بود که تا به امروز که آخرین روزهای اسفندماه را طی می‌کنیم هنوز اجرایی نشده است؛ معاملات کشف پریمیوم معاملاتی هستند که بر مبنای قراردادهای بلندمدت شکل می‌گیرد و برمبنای قیمت روز کالا، خریدار می‌تواند براساس فرمول قیمت توافق شده در آینده با حد نوسان مشخصی با فروشنده کالا معامله کند.
در معاملات پریمیوم مقدار معینی از مابه‌التفاوت قیمت مبنای کالا مورد توافق طرفین معامله قرار می‌گیرد و طرفین متعهد می‌شوند که کالا را در زمان مشخصی براساس قیمت نهایی که فرمولی از قیمت مبنا به‌علاوه مابه‌التفاوت توافق شده است، معامله کنند.
شماره ۲۴۱ هفته نامه بورس - صفحه۶
نظر شما