راز نجات سبدگردان‌ها

به گزارش صدای بورس، طبق اعلام مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس، در پایان سال ۱۴۰۳ تعداد سبدگردان‌های دارای مجوز و فعال به حدود ۱۳۰ شرکت رسیده که نشان از تکثر بازیگران و رقابت رو به افزایش در این صنعت دارد.

هم‌زمان، ارزش دارایی تحت مدیریت سبدگردان‌ها به حدود ۴۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده که سهم قابل‌توجهی از آن در صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بخشی در سبدهای اختصاصی مدیریت می‌شود. این رشد کمی، در عین حال حاشیه سود شرکت‌ها را به‌شدت وابسته به نوسانات بازار سهام و توان آنها در حفظ و جذب دارایی تحت مدیریت کرده است.
در میان این ۱۳۰ سبدگردان، سبدگردان مفید بزرگ‌ترین بازیگر از نظر دارایی تحت مدیریت است؛ چرا که این شرکت با بیش از ۵۸ هزار میلیارد تومان دارایی تحت مدیریت حدود ۱۵ درصد کل بازار سبدگردانی را در اختیار دارد و در جایگاه نخست مدیریت دارایی قرار گرفته است. انتخاب مفید برای محور تحلیل این گزارش از همین منظر انجام شده است تا عملکرد مالی سبدگردانی با بیشترین مقیاس دارایی، به‌عنوان نماینده بالادست صنعت، مبنای قضاوت قرار گیرد و سپس دو سبدگردان کاریزما و سهم‌آشنا به‌عنوان نمونه‌های مکمل، تصویر دقیق‌تری از طیف عملکردی صنعت ارائه دهند. بررسی صورت‌های مالی سه سبدگردان «مفید»، «کاریزما» و «سهم‌آشنا» نشان می‌دهد مفید با رشد سودآوری و تقویت سرمایه، موتور اصلی صنعت سبدگردانی است؛ در حالی‌که کاریزما و سهم‌آشنا هر دو با افت محسوس حاشیه سود نسبت به دوره مشابه قبل مواجه شده‌اند، هرچند همچنان سودآور باقی مانده‌اند.

مفید؛ تقویت بنیان مالی
صورت سود و زیان مفید در ۶ ماهه منتهی به ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ از جهش قابل‌توجه درآمدهای عملیاتی و سود خالص نسبت به سال قبل حکایت دارد؛ جمع درآمدهای عملیاتی شرکت از حدود ۱۵,۱ هزار میلیارد ریال در سال قبل به ۳۱,۲ هزار میلیارد ریال رسیده و عملا بیش از دو برابر شده است. بخش مهمی از این رشد ناشی از افزایش سود فروش سرمایه‌گذاری‌ها از حدود ۵,۹ هزار میلیارد ریال به ۱۶,۴ هزار میلیارد ریال و همچنین رشد ۶۱ درصدی سایر درآمدهای عملیاتی نظیر کارمزدها و خدمات مدیریت دارایی بوده که نشان می‌دهد مفید هم از رونق بازار سهام در قالب سودهای تحقق‌یافته بهره برده و هم حجم کارمزدهای تکرارشونده خود را افزایش داده است. در نتیجه، سود عملیاتی از حدود ۱۳,۰ هزار میلیارد ریال به ۲۸,۲ هزار میلیارد ریال رسیده که به معنی رشد نزدیک به ۱۲۰ درصدی سودآوری سالانه است. از منظر ترازنامه، مجموع دارایی‌های مفید طی یک سال از حدود ۳۱,۳ هزار میلیارد ریال به ۵۹,۶ هزار میلیارد ریال افزایش یافته و تقریبا دو برابر شده است، در حالی که بدهی‌ها تنها ۲۲ درصد رشد کرده است.
در برابر رشد محدود بدهی‌ها، نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام با توجه به رشد ۹۷ درصدی حقوق صاحبان سهام، در سطح محافظه‌کارانه‌ای باقی مانده و نشان می‌دهد مدل کسب‌وکار مفید به‌شدت متکی بر کارمزد و درآمد سرمایه‌گذاری با اتکا به سرمایه خودی است، نه استقراض. اما در شرایطی که تمام بنگاه‌ها و نهادهای مالی و اقتصادی مشکل نقدینگی و سرمایه در گردش داردن، بررسی صورت جریان وجوه نقد، می‌تواند این متغیر مهم را بررسی کند؛ جریان خالص نقد ناشی از فعالیت‌های عملیاتی از حدود ۱,۳ هزار میلیارد ریال در سال مالی قبل با یک جهش چشمگیر ۵۰۶ درصدی به نزدیک ۷,۷ هزار میلیارد ریال در سال مالی منتهی به شهریور ۱۴۰۴ رسیده است.
این هم‌خوانی بین رشد سود و جریان نقد عملیاتی نشان می‌دهد که مفید نه‌تنها توانسته درآمدهای عملیاتی را افزایش دهد، بلکه موفق به وصول به‌موقع مطالبات کارمزدی از مشتریان و مدیریت کارآمد سرمایه در گردش نیز شده است. این وضعیت، ریسک نقدینگی شرکت را کاهش داده و قدرت مانور مالی آن را برای سرمایه‌گذاری‌های آتی یا مواجهه با نوسانات احتمالی بازار تقویت کرده است. در کنار این جریان نقدی قوی، پرداخت سود نقدی مصوب که از حدود ۸,۲ هزار میلیارد ریال به ۱۰,۷ هزار میلیارد ریال افزایش یافته، نشان می‌دهد شرکت توانسته هم سهامداران را با افزایش توزیع سود راضی نگه دارد و هم با حفظ نسبت پرداخت سود در حدود ۴۲ درصد، بخش قابل‌توجهی از سود را برای تقویت سرمایه، پشتوانه توسعه کسب‌وکار و ضربه‌گیری در برابر نوسانات آتی بازار در داخل شرکت نگه دارد.

بازیگران کوچک و متوسط در مسیر مفید!
صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای ۶ ماهه منتهی به ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ سبدگردان کاریزما از یک سو گسترش ترازنامه و تقویت حقوق صاحبان سهام و از سوی دیگر رشد محسوس سودآوری نسبت به دوره مشابه سال قبل را نشان می‌دهد. در حالی که مجموع دارایی‌ها در همین بازه از حدود ۲۴,۷ به ۲۶,۴ هزار میلیارد ریال رسیده، جمع بدهی‌ها اندکی کاهش یافته و از ۱۴,۱ به ۱۳,۳ هزار میلیارد ریال رسیده است که به معنی تحکیم نسبی ساختار سرمایه و کاهش اهرم مالی است. با این وجود، سود خالص دوره ۶ ماهه از حدود ۱۰۳ میلیارد ریال در دوره مشابه سال قبل به ۳,۸ هزار میلیارد ریال رسیده است. در سمت هزینه‌ها، هزینه‌های فروش، اداری و عمومی و سایر هزینه‌های عملیاتی کاریزما نسبت به سال قبل کاهش یافته که بخشی از علت رشد سود خالص این شرکت را توجیه می‌کند. هم‌زمان، هزینه مالی دوره در سطح بالایی (بیش از ۱ هزار میلیارد ریال) باقی مانده که نشان‌دهنده اتکای شرکت به تسهیلات و منابع مالی گران‌قیمت برای تامین بخشی از سرمایه در گردش و سرمایه‌گذاری‌ها است. افزایش چشمگیر دارایی‌های نامشهود و دارایی‌های ثابت مشهود نیز بیانگر استراتژی توسعه‌محور شرکت نظیر سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، شعب، سامانه‌ها یا دارایی‌های ملکی است که در کوتاه‌مدت هزینه‌زا و در میان‌مدت بالقوه درآمدزا خواهد بود و تداوم آن، نسبت بازده سرمایه‌گذاری را وابسته به موفقیت این پروژه‌ها و وضعیت کلی بازار سرمایه می‌کند.
در مقابل، سبدگردان سهم‌آشنا به‌عنوان یک بازیگر کوچک‌تر، در صورت‌های میاندوره‌ای ۶ ماهه، با رشد اندک هم‌زمان درآمد و سود نسبت به دوره مشابه سال قبل روبه‌رو شده است.
جمع درآمدهای عملیاتی سهم‌آشنا از حدود ۳۳۴ میلیارد ریال به ۵۰۷ میلیارد ریال افزایش یافته که این افزایش عمدتا ناشی از رشد ۳۵۰ درصدی سود فروش سرمایه‌گذاری‌ها و سایر درآمدهای عملیاتی است و نشان از حساسیت بالای مدل درآمدی شرکت به شرایط بازار و میزان معاملات تحت مدیریت دارد. از منظر ترازنامه، مجموع دارایی‌های سهم‌آشنا در پایان این دوره از حدود ۱,۷ به ۲,۵ هزار میلیارد ریال افزایش یافته، که این رشد عمدتا از محل جهش بدهی‌ها از ۳۲۷ به حدود ۱,۲ هزار میلیارد ریال بوده و در نتیجه حقوق صاحبان سهام با ۷ درصد کاهش به حدود ۱,۲۷ هزار میلیارد ریال رسیده است.
سود انباشته شرکت اما از ۲۴۱ به ۱۴۱ میلیارد ریال کاهش یافته که نشان می‌دهد در سال قبل، توزیع سود نقدی نسبتا سخاوتمندانه‌ای انجام شده که بیش از توان سودآوری پایدار فعلی بوده و حاشیه ایمنی سرمایه‌ای را تا حدی کاهش داده است. در یادداشت‌های توضیحی نیز به اختلاف مالیاتی سال ۱۳۹۹ و خرید ملک از اشخاص وابسته اشاره شده که هرچند از نظر حسابرس تاثیری بر نتیجه‌گیری نداشته، اما در افق میان‌مدت می‌تواند در صورت صدور رای نامساعد مالیاتی یا بروز چالش در انتقال مالکیت، فشار مضاعفی بر نقدینگی و حقوق صاحبان سهام شرکت وارد کند.

چشم‌انداز تداوم روندها
صنعت سبدگردانی در نیمه نخست ۱۴۰۴ رشد کلی AUM حدود ۱۵ تا۲۰ درصدی را تجربه کرده که تداوم آن به ثبات بازار سهام، سیاست‌های پولی بانک مرکزی و حجم معاملات بورس کالا وابسته است. شرکت‌ها با افزایش کارمزدهای تکرارشونده از صندوق‌های ETF و درآمد ثابت، حاشیه سود متوسط خود را حفظ و ارتقا بخشیدند، مشروط به کنترل هزینه‌های مالی و اداری در برابر تورم ۳۵ تا۴۰ درصدی و نوسانات نرخ ارز.
جریان نقد عملیاتی قوی الگویی برای کل صنعت است که با وصول به‌موقع مطالبات کارمزدی، ریسک نقدینگی را کاهش می‌دهد و توان سرمایه‌گذاری در دارایی‌های نامشهود مانند سامانه‌ها را افزایش می‌بخشد. کاهش اهرم مالی مانند افت بدهی کاریزما از ۱۴.۱ به ۱۳.۳ هزار میلیارد ریال و حفظ نسبت پرداخت سود حدود ۴۰ تا ۴۵ درصدی، ساختار سرمایه شرکت‌ها را محافظه‌کارانه نگه می‌دارد و برای جذب دارایی‌های اختصاصی جدید، انعطاف‌پذیری ایجاد می‌کند.
چالش‌های مشترک اما شامل حساسیت به ریزش شاخص کل بورس و هزینه‌های مالی بالا است که با تنوع به اوراق بدهی، قابل مدیریت خواهد بود. تداوم رشد درآمد عملیاتی دو برابری به شرط سیاست‌های حمایتی سازمان بورس مانند کاهش رقابت ناسالم برای کل صنعت محتمل است.
در مجموع، روند صعودی صنعت با تمرکز بر کارمزدهای پایدار و مدیریت سرمایه در گردش، ادامه می‌یابد و سرمایه‌گذاران را به سمت سبدگردان‌های شفاف با جریان نقد مثبت سوق می‌دهد. برای تداوم رشد پایدار صنعت سبدگردانی، شرکت‌ها باید استراتژی خود را از تمرکز صرف بر بازده سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت به سمت افزایش درآمدهای پایدار، توسعه زیرساخت‌های فناورانه، و مدیریت علمی نقدینگی تغییر دهند.

• رجا ابوطالبی - خبرنگار

• شماره ۶۱۹ هفته نامه اطلاعات بورس