چالش بقا در بازار صندوق محور

وضعیت این روزهای بازار سرمایه نشان از شرایط نه چندان مساعد نهادهای مالی به‌ویژه کارگزاری‌ها دارد. امری که بیشتر از صندوق‌محور بودن بازار سرمایه نشات گرفته است. در واقع بازار سرمایه این روزها به بازاری صندوق‌محور تبدیل شده است. حجم معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری از جمله صندوق‌های اهرمی و طلا افزایش یافته است و این امر کاهش کارمزد کارگزاری‌ها را به دنبال داشته است.
از سوی دیگر افزایش هزینه‌ها به دنبال افزایش تورم را در نهادهای مالی شاهد هستیم. نرخ رشد تورم طی سه چهار سال اخیر بسیار بالا بوده و این امر رشد چشمگیر هزینه‌های عملیاتی کارگزاری‌ها را به همراه داشته است. کارگزاری‌ها که عملا یک نهادمالی بر مبنای نیروی انسانی یا همان انسانی‌محور هستند را دچار مشکلات زیادی کرد. از طرفی دیگر توسعه و ورود نرم‌افزارهای جدید از جمله نرم‌افزارهای معاملاتی و CRM سبب شده تا تریدرها و همچنین نیروهای پاسخگو در واحد CRM نیازی به حضور در کارگزاری‌ها نداشته باشند. این امر عدم نیاز به نیروی انسانی را در کارگزاری‌ها رقم زده است.
در این راستا شرایط تحریمی و جنگ اخیر نیز به وضعیت نامساعد دامن زده است. در واقع در شرایط تحریمی اولین نکته‌ای که باید نهادهای مالی به آن توجه داشته باشند، تغییر بیزنس مدل‌های خود و تطابق با دیگر بازارها است. به‌طور مثال در روزهای اخیر مشاهده می‌شود که گواهی سپرده انواع کالاهای مختلف از سوی بورس کالا پذیرش شده و وارد چرخه معاملات می‌شود. این امر سبب می‌شود تا بورس کالا از یک بازار فیزیکی به بازاری مبتنی بر ابزارهای مالی تبدیل شود. بر این اساس دیگر نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه نیز می‌بایست خود را با این تغییر، تطابق دهند. چنین مورد مشابهی در بازار سهام نیز مشاهده می‌شود؛ به‌طوریکه بحث صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تنوع این صندوق‌ها داغ‌تر از سهام شرکت‌ها شده و شاهد ورود انواع صندق‌های جدید به بازار هستیم. این امر نیز سبب می‌شود تا از یکسو بحث صنعت مدیریت دارایی پررونق‌تر نسبت به صنعت سهام شود و از سوی دیگر نیاز به اپلیکیشن‌های جدید معاملاتی بیش از گذشته باشد. تمام این موارد شاید باعث چرخش نگاه سرمایه‌گذاران از سهام شود.
هر چند همواره مباحث مربوط به فناوری اطلاعات و دستیابی به آخرین مدل‌های جهانی در اولویت بازارهای مالی قرار دارد، اما در حال حاصر به یک نیاز اساسی تبدیل شده است؛ در گذشته سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته از سوی هر کارگزاری و یا هر نهاد مالی در حوزه فناوری اطلاعات و بسترهای جدید ارتباطی ، بیشتر جنبه مشوق برای مشتریان، سرمایه‌گذاران و یا خود نهاد مالی داشت، اما در حال حاضر سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات الزام شده و نهادهای مالی برای بقا باید به این سمت حرکت کنند. به عبارت دقیق‌تر سرمایه‌گذاری‌های کنونی در حوزه‌های مختلف فناوری، حفظ جایگاه رقابتی برای نهادهای مالی و کارگزاری‌ها را به دنبال دارد.
به طور مثال در حال حاضر بحث اتوماسیون‌سازی فرآیندها و معاملات الگوریتمی، به یک ابزار حداقلی در معاملات و عملیات اجرایی ما تبدیل شده است و نهادهای مالی برای اینکه از رشد بازار جا نمانند، باید همگام با این رشد فناوری حرکت کنند. به طوریکه در حال حاضر شاهد ورود ابزارهای جدید به بازار سرمایه هستیم، اما باید با رشد پرشتاب ابزارهای جدید در بازارهای مالی دنیا حرکت کنیم. به‌طوریکه در حال حاضر ابزارهای جدید مالی مانند اوراق ارزی و صندوق‌های کالایی مبتنی بر انرژی و یا انواع ابزارهای پوشش ریسک وجود دارد که هنوز در بازار سرمایه ایران وارد نشده‌اند.
یکی از مهمترین این ابزارهای جدید، صندوق‌های کالایی مبتنی بر انرژی هستند که نیاز به حضور آنها در شرایط کنونی کشور که دچار بحران انرژی و ناترازی انرژی در حوزه آب، برق و گاز هستیم، بیش از گذشته احساس می‌شود. در واقع با برخورداری از صندوق‌های کالایی مبتنی بر انرژی می‌توان تأمین مالی مناسبی و توسعه خوبی برای انرژی‌های یاد شده داشته باشیم. از سوی دیگر همواره فعالان بازار سرمایه نیاز به حضور انواع ابزارهای پوشش ریسک را گوشزد کرده‌اند و خواستار ورود این ابزارها به بازار سرمایه و بورس ایران هستند. توسعه بازار آپشن‌ها و صندوق‌های هج فاند (صندوق پوشش ریسک) از مهمترین نیازها و چالش‌های فعالان بازار سرمایه است.

• میثم فدایی - مدیرعامل گروه مالی آبان

• شماره ۶۱۸ هفته نامه اطلاعات بورس