به گزارش صدای بورس،صنعت داروسازی ایران امروز در نقطهای ایستاده که همزمان با افزایش نیاز داخلی به دارو و تغییرات پرشتاب بازار سرمایه، نقش آن در اقتصاد ملی پررنگتر از همیشه به چشم میآید.
با وجود سهم نهچندان بزرگ این صنعت در مقایسه با صنایع سنگین یا پتروشیمی، داروسازان توانستهاند جایگاهی استراتژیک در بورس اوراق بهادار و فرابورس کسب کنند؛ جایگاهی که نه فقط بهدلیل سودآوری، بلکه بهواسطه ارتباط مستقیم با حوزه سلامت جامعه اهمیت دارد.
در سالهای اخیر، سیاستهای کلان اقتصادی اثرات مستقیم و غیرقابل انکاری بر این صنعت گذاشته است. قیمتگذاری دستوری از یک سو مانع رشد واقعی سودآوری شرکتها شده و فاصلهای جدی میان هزینه تولید و قیمت فروش ایجاد کرده است. این سیاست در شرایطی اعمال میشود که تولیدکنندگان با فشار مضاعف ناشی از افزایش نرخ ارز و رشد هزینههای تأمین مواد اولیه وارداتی روبهرو هستند.
از سوی دیگر، تحریمها و محدودیتهای بانکی مسیر انتقال پول و خرید مواد اولیه را دشوار کرده و هزینههای پنهانی به شرکتها تحمیل میکند. همین موضوع باعث شده برخی شرکتهای کوچکتر در تأمین نقدینگی و ادامه فعالیت با چالش روبهرو شوند، در حالی که هلدینگهای بزرگتر با تکیه بر سرمایه و شبکه گستردهتر توانستهاند بخشی از فشارها را مدیریت کنند. به این ترتیب، صنعت داروسازی در بورس ایران بیش از هر زمان دیگری به میدان رقابتی میان سیاستهای دولت و منطق بازار تبدیل شده است؛ میدانی که نتیجه آن نهتنها بر ترازنامه شرکتها، بلکه بر سفره دارویی مردم نیز اثرگذار خواهد بود.
مرور عملکرد مالی ۱۴۰۳ چهار غول دارویی بورس
بازار دارویی بورس ایران در سال مالی گذشته شاهد درخشش چهار نماد بزرگ بود؛ شرکت داروسازی دکتر عبیدی با نماد "دعبید"، سرمایهگذاری دارویی تأمین با نماد "تیپیکو"، داروپخش با نماد "وپخش" و فرآوردههای تزریقی و دارویی ایران با نماد "دفرا" که مجموعاً بخش عمدهای از ارزش بازار این صنعت را در اختیار دارند.
در میان این چهار غول دارویی، دکتر عبیدی بیشترین میزان درآمدزایی را رقم زد. این شرکت توانست در پایان سال ۱۴۰۳ به درآمد ۸ هزار و ۵۹۳ میلیارد تومانی دست یابد؛ رقمی که در مقایسه با سال قبل رشد ۳۰ درصدی را نشان میدهد. پس از آن، تیپیکو با جهش ۵۴ درصدی، وپخش با ۲۸ درصد و دفرا با ۳۵ درصد رشد درآمد مسیر صعودی خود را طی کردند.
بررسی شاخصهای سودآوری نیز نکات مهمی را روشن میکند. دعبید در بخش سود ناخالص و سود عملیاتی همچنان روند مثبت داشت، اما در سود خالص با عقبنشینی ۸ درصدی مواجه شد. این شرکت در سال ۱۴۰۳ حدود یک هزار و ۹۵۰ میلیارد تومان سود خالص شناسایی کرد، در حالی که در سال قبلتر سودی معادل دو هزار و ۱۱۶ میلیارد تومان به ثبت رسانده بود. به این ترتیب، دعبید تنها شرکت این گروه بود که کاهش سود خالص را تجربه کرد.
در مقابل، تیپیکو با رشد ۴۵ درصدی سود خالص، بیشترین بهبود را در این شاخص به خود اختصاص داد. دفرا نیز با افزایش ۴۲ درصدی سود خالص جایگاه دوم را در این رقابت به دست آورد. وپخش هم با ثبات نسبی در سودآوری، توانست عملکرد قابل قبولی به نمایش بگذارد.
از منظر حاشیه سود خالص، تفاوت قابلتوجهی میان این چهار شرکت دیده میشود: دعبید با ۲۳ درصد، تیپیکو با ۹۷ درصد، وپخش با ۹۹ درصد و دفرا با ۵۹ درصد. این ارقام نشان میدهد که اگرچه دعبید در مقیاس درآمدی پیشتاز است، اما سایر شرکتها در بهرهوری سودی جایگاه برتری دارند.
چالشهای اصلی صنعت دارو در ایران، گرههایی که هنوز باز نشدهاند
صنعت داروسازی ایران در سالهای اخیر اگرچه توانسته سهم مهمی در تأمین نیاز داخلی و کاهش وابستگی به واردات ایفا کند، اما همچنان با چالشهای عمیقی دستوپنجه نرم میکند که بخش عمدهای از توان مالی و مدیریتی شرکتها را درگیر کرده است.
نخستین چالش، قیمتگذاری دستوری است که حاشیه سود بسیاری از شرکتهای دارویی را تحت فشار قرار داده است. در حالیکه هزینه تولید تحت تأثیر رشد نرخ ارز و افزایش قیمت مواد اولیه رو به صعود است، تعیین قیمت دارو بر اساس سیاستهای دولتی، مانع از انعطافپذیری شرکتها در بازار شده و سودآوری آنها را محدود کرده است.
از سوی دیگر، وابستگی شدید به واردات مواد اولیه بهویژه مواد موثره دارویی، صنعت را در برابر نوسانات ارزی و محدودیتهای تجاری آسیبپذیر کرده است. هرچند بخشی از این نیاز از طریق تولید داخل تأمین میشود، اما سهم بالای واردات همچنان یکی از نقاط ضعف کلیدی این صنعت محسوب میشود.
تحریمهای بینالمللی نیز چالش دیگری است که مسیر تامین مالی، نقلوانتقال ارز و همکاریهای فناورانه با شرکتهای خارجی را سخت کرده است. این مسئله علاوه بر افزایش هزینهها، باعث کندی روند توسعه و نوسازی خطوط تولید شده است. در کنار این عوامل، مشکلات نقدینگی و دیرکرد در دریافت مطالبات از بیمهها نیز فشار مضاعفی بر ترازنامه شرکتهای دارویی وارد میکند. این شرایط سبب شده که بخشی از ظرفیت تولید شرکتها معطل بماند و منابع مالی لازم برای سرمایهگذاری در طرحهای توسعهای به سختی تأمین شود.
در مجموع، صنعت دارو در ایران باوجود ظرفیتهای گسترده، درگیر مجموعهای از چالشهای ساختاری است که حل آنها نیازمند اصلاحات اساسی در سیاستهای کلان اقتصادی و تعاملات بینالمللی است.
فرصتها و چشمانداز صنعت داروسازی ایران
صنعت داروسازی ایران، با وجود چالشهای متعدد، همچنان از ظرفیتهای بالقوهای برخوردار است که میتواند مسیر رشد و توسعه را هموار کند. با توجه به افزایش جمعیت و گسترش مصرف دارو در کشور، تقاضای داخلی برای محصولات دارویی همچنان رو به افزایش است و این امر، بستر مطمئنی برای توسعه تولید و تثبیت سهم بازار شرکتها فراهم میکند.
یکی از مهمترین فرصتها، گسترش صادرات داروهای ژنریک و محصولات بیوتکنولوژی است. با توجه به کیفیت قابل قبول تولیدات داخلی و نیاز بازارهای منطقهای، شرکتهای دارویی میتوانند با توسعه خطوط صادراتی و ارتقای استانداردهای تولید، سهم قابل توجهی از بازارهای خارجی را به دست آورند. این امر نه تنها موجب افزایش درآمد و سودآوری شرکتها میشود، بلکه ارزآوری و بهبود تراز تجاری کشور را نیز به همراه خواهد داشت.
همچنین، سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه (R&D) یکی از مهمترین عوامل ایجاد مزیت رقابتی در صنعت دارو به شمار میرود. شرکتهایی که منابع خود را به نوآوری و توسعه محصولات جدید اختصاص میدهند، توانایی افزایش حاشیه سود و تثبیت موقعیت خود در بازار را دارند.
از سوی دیگر، تسهیلات و سیاستهای حمایتی دولت، از جمله امکان ارتقای ظرفیت تولید، کاهش موانع واردات مواد اولیه و تسهیل صدور مجوزها، میتواند شرایط رشد را برای شرکتها بهبود دهد. ورود صندوقهای سرمایهگذاری و نقدینگی تازه به بازار دارو نیز این امکان را فراهم میکند تا پروژههای توسعهای با سرعت بیشتری اجرا شوند.
به این ترتیب، چشمانداز صنعت داروسازی ایران ترکیبی از تقاضای داخلی پایدار، فرصتهای صادراتی و ظرفیتهای نوآوری است که در صورت مدیریت صحیح میتواند منجر به رشد مستمر شرکتها و تقویت جایگاه صنعت دارو در اقتصاد و بازار سرمایه شود.
نقش صندوقهای سرمایهگذاری و ورود نقدینگی تازه در صنعت دارو
ورود صندوقهای سرمایهگذاری و تزریق نقدینگی تازه به صنعت داروسازی ایران، یکی از مهمترین محرکهای رشد پایدار این بخش به شمار میرود. با توجه به فشارهای ناشی از افزایش هزینههای تولید، نوسانات ارزی و محدودیت منابع مالی شرکتها، سرمایهگذاری تازه میتواند نقش حیاتی در تأمین سرمایه در گردش، توسعه خطوط تولید و اجرای پروژههای ارتقای فناوری ایفا کند. این موضوع به ویژه برای شرکتهای متوسط و بزرگ اهمیت دارد که در مسیر افزایش ظرفیت تولید و توسعه محصولات جدید قرار دارند.
حضور نقدینگی تازه همچنین توان مانور شرکتها در حوزه تحقیق و توسعه (R&D) را افزایش میدهد. شرکتهایی که قادر به اختصاص منابع برای نوآوری، تولید داروهای ژنریک با کیفیت بالاتر و داروهای پیشرفته بیوتکنولوژی هستند، میتوانند رقابت با رقبای منطقهای و بینالمللی را بهبود دهند و جایگاه خود را در بازارهای صادراتی تثبیت کنند. به بیان دیگر، نقدینگی تازه نه تنها باعث افزایش درآمد و سودآوری شرکتها میشود، بلکه اعتماد سرمایهگذاران و سهامداران بورس به صنعت دارو را نیز تقویت میکند.
نکته مهم دیگر آن است که صندوقهای سرمایهگذاری میتوانند به توزیع عادلانهتر منابع مالی میان شرکتهای کوچک و متوسط کمک کنند. در شرایط فعلی، شکاف سودآوری بین شرکتهای بزرگ و کوچک چشمگیر است و تزریق نقدینگی تازه میتواند توانایی شرکتهای کوچکتر را برای اجرای پروژههای توسعهای و نوآوری افزایش دهد و از تمرکز بیش از حد بازار در اختیار چند هلدینگ بزرگ جلوگیری کند.
از سوی دیگر، ترکیب سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی با ورود صندوقهای سرمایهگذاری، امکان تأمین منابع برای پروژههای بلندمدت، مانند ایجاد خطوط تولید داروهای پیشرفته، داروهای ضدسرطان و محصولات بیوتکنولوژی را فراهم میکند. این اقدام نه تنها به توسعه صادرات کمک میکند، بلکه تراز تجاری کشور را بهبود میبخشد و فرصتهای شغلی جدید ایجاد میکند.
در نهایت، صندوقهای سرمایهگذاری به عنوان شتابدهنده مالی و محرک رشد صنعتی عمل میکنند و تزریق نقدینگی تازه، همراه با تقاضای داخلی رو به رشد و ظرفیتهای نوآوری شرکتها، میتواند چشمانداز روشنی برای پایداری و توسعه صنعت داروسازی ایران در سالهای آینده ترسیم کند.
شکاف سودآوری؛ پتانسیل بالای شرکتهای بزرگ و تهدید برای شرکتهای کوچکتر
تحلیل دادههای سال مالی ۱۴۰۳ نشان میدهد که شرکتهای بزرگ دارویی مانند "دعبید"، "تیپیکو"، "وپخش" و "دفرا" با ظرفیت تولید بالا، شبکه توزیع گسترده و سرمایه قابل توجه، توانستهاند بخش عمدهای از سود صنعت را به خود اختصاص دهند. این شرکتها نه تنها از مقیاس اقتصادی بهره میبرند، بلکه توانایی مدیریت نوسانات ارزی و افزایش هزینههای تولید را نیز دارند و در نتیجه پتانسیل بالای سودآوری و رشد پایدار برای آنها بهوضوح قابل مشاهده است.
در مقابل، شرکتهای کوچکتر با سرمایه محدود، خطوط تولید کوچک و وابستگی بیشتر به واردات مواد اولیه، با فشار مضاعف مواجه هستند. حتی با وجود رشد درآمد در برخی موارد، این شرکتها اغلب حاشیه سود اندک یا کاهش سودآوری را تجربه میکنند و توان رقابت با بزرگان را ندارند. مشکلات نقدینگی، دیرکرد در وصول مطالبات و ناتوانی در جذب سرمایه تازه، تهدیدی جدی برای ادامه فعالیت و توسعه این شرکتها محسوب میشود. این شکاف میان بزرگان و شرکتهای کوچک، هم بازار دارو را به لحاظ سرمایهگذاری دچار تمرکز میکند و هم چالشهایی برای حفظ تنوع تولید و ثبات عرضه در کشور ایجاد مینماید. به عبارت دیگر، در حالی که صنعت دارو ظرفیت بالای رشد و سودآوری دارد، اما عدم توازن میان شرکتها میتواند تهدیدی برای ثبات کل صنعت باشد.
سیاستهای دولت چهاردهم در زمینه آزادسازی قیمت دارو و حمایت از تولید
دولت چهاردهم جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۴ با هدف کاهش تورم، حمایت از تولید داخلی و جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی، رویکردهای جدیدی را در زمینه سیاستهای ارزی و قیمتگذاری دارو اتخاذ کرده است. دولت چهاردهم با تأکید بر حمایت از تولید داخلی، سیاستهایی را در دستور کار قرار داده است که شامل تخصیص منابع ارزی به واردات اقلام سلامتمحور، اصلاح نظام قیمتگذاری دارو با در نظر گرفتن نرخ ارز و هزینه تمامشده تولید، و بازبینی فرمولهای مربوطه با هدف شفافسازی و کاهش فشار هزینهای بر بیماران میباشد.
دولت چهاردهم بازبینی فرمولهای تعیین قیمت دارو را در دستور کار قرار داده است تا شفافیت بیشتری ایجاد شود و از بروز اختلافات میان سازمانهای نظارتی و تولیدکنندگان جلوگیری شود. این اقدام میتواند به بهبود برنامهریزی مالی شرکتها و افزایش اعتماد
سرمایهگذاران کمک کند.
در کنار این مسائل، دولت چهاردهم تلاش دارد با تشویق سرمایهگذاری در تولید داروهای داخلی و حمایت از توسعه داروهای بیوتکنولوژی و محصولات پیشرفته، جایگاه ایران در بازارهای داخلی و صادراتی را تقویت کند. این اقدامات در بلندمدت میتوانند رقابتپذیری شرکتهای داخلی، ثبات عرضه دارو و کاهش وابستگی به واردات را تضمین کنند و چشمانداز روشنی برای صنعت داروسازی کشور ترسیم کنند.
-
امیرحسین کریمی - خبرنگـار
-
جدول: شرکت پردازش اطلاعات مالی نوآوران امین
-
شماره ۶۰۶ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما