خصوصی‌سازی واقعی تنها راه توسعه صنعت پتروشیمی

به گزارش صدای بورس به نقل از روابط عمومی شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، محمد شریعتمداری، در سومین نشست مدیران عامل شرکت‌های تولیدی صنایع پتروشیمی با تقدیر از اقدامات ارزشمند مدیران اثر گذار این صنعت از ابتدای پایه‌گذاری تاکنون به مرور مشکلات پیش روی این صنعت پرداخت و گفت: نخستین چالش صنعت پتروشیمی در سطح راهبردی، فقدان یک نقشه راه درست و آینده‌پژوهی دقیق است.

وی اظهار داشت: تاریخچه صنعت پتروشیمی نشان می‌دهد که اقدامات گذشته، به‌ویژه در حوزه خصوصی‌سازی، اگرچه در ذات خود اقدامی مثبت بود، اما به دلیل نبود تدبیر و برنامه‌ریزی صحیح، پیامدهای نامطلوبی به همراه داشت. خصوصی‌سازی باید با عقلانیت و تدبیر انجام می‌شد، اما در عمل دقت کافی وجود نداشت.

مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس ادامه داد: به تعبیری این اقدام مانند یک «بمب‌گذاری اقتصادی» بود که زنجیره یکپارچه صنعت پتروشیمی را متلاشی کرد. بخشی از این صنعت به‌طور پراکنده واگذار شد، بدون آنکه زنجیره کامل در اختیار یک مجموعه قرار گیرد تا بتواند آن را توسعه دهد.

وی تصریح کرد: پیامد خصوصی‌سازی غیرعاقلانه این است که امروز صنعت پتروشیمی کشور از یک سند قابل اتکا و جامع در حوزه پژوهش و آینده‌نگری بی‌بهره است. این ضعف بنیادی به‌خوبی آشکار است.

شریعتمداری با بیان اینکه امروز جهان به سمت «گام پنجم صنعتی» حرکت می‌کند و تغییرات بزرگی در شیوه مصرف و الگوهای توسعه صنعتی در حال شکل‌گیری است، تصریح کرد: اگر صنعت پتروشیمی ایران با این تحولات همراه نشود، بخش بزرگی از ظرفیت آن بلااستفاده خواهد ماند. آینده صنعت نیازمند آن است که از هم‌اکنون بر مبنای واقعیت‌های جهانی و نیازهای آینده طراحی شود.

وی با تأکید بر اینکه تنها و آخرین راه توسعه صنعت پتروشیمی ایران خصوصی‌سازی واقعی است، گفت: اگر این صنعت به‌طور کامل و عقلانی به بخش خصوصی واقعی واگذار شود، بسیاری از مشکلات امروز مرتفع خواهد شد. اما اینبار باید این واگذاری با تدبیر، عقلانیت و بر اساس یک برنامه صحیح و جامع انجام شود.

مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس تاکید کرد: اکنون زمان آن رسیده است که شرکت‌های پتروشیمی و مدیران برجسته‌ آن، پرچمدار تدوین یک طرح جامع راهبردی برای صنعت باشند و با هم‌افزایی ظرفیت بیش از ۹۰ شرکت فعال در این حوزه، یک برنامه ملی را به دولت ارائه کنند تا مسیر قطبی‌سازی و توسعه واقعی صنعت پتروشیمی کشور به‌درستی و با قدرت برداشته شود.

وی با اشاره به چالش‌های اساسی صنعت پتروشیمی گفت: اگر بخواهیم کمی از مباحث راهبردی فاصله بگیریم و به مسائل عملیاتی‌تر بپردازیم، یکی از نگرانی‌های جدی ما بحران خوراک در آینده نزدیک است. امروز واحدهای پتروشیمی، به‌ویژه در مجموعه خلیج فارس، بیشترین سودآوری را دارند، اما اگر قراردادهای بلندمدت خرید خوراک تضمین نشود و برای متنوع‌سازی منابع خوراک برنامه‌ریزی صورت نگیرد، این مزیت به‌سرعت از دست خواهد رفت.

شریعتمداری ادامه داد: این مسئله صرفاً محدود به خوراک نیست؛ بلکه و محدودیت منابع مالی نیز به‌طور مستقیم آینده صنعت را تهدید می‌کند. اگر منابع مالی داخلی و خارجی موردنیاز برای توسعه صنعت تأمین نشود، بدون تردید با بحران‌های جدی مواجه خواهیم شد. در گذشته تلاش‌هایی برای استفاده از ظرفیت صندوق توسعه ملی و ایجاد گروه‌های مالی بزرگ صورت گرفت، اما این اقدامات کافی نبود. امروز باید سازوکاری ایجاد شود که تأمین مالی صنعت پتروشیمی به‌صورت پایدار و کارآمد تضمین شود.

وی تأکید کرد: در کنار منابع مالی، مسئله فناوری و ارزش‌آفرینی در تولید نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. کشورهایی مانند مصر با وجود آنکه منابع کمتری نسبت به ایران دارند، در بهره‌گیری از منابع و ایجاد ارزش افزوده به‌مراتب موفق‌تر عمل کرده‌اند. تولید ناخالص صنعتی مصر در برخی حوزه‌ها چهار تا پنج برابر ایران است، در حالی که منابع انرژی و خوراک آن‌ها به‌مراتب کمتر از کشور ماست. این مقایسه نشان می‌دهد که ما باید در بهره‌وری، توسعه فناوری و استفاده از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی گام‌های جدی برداریم.

مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس افزود: خوشبختانه امروز بخش خصوصی باوجود همه محدودیت‌ها و مشکلات، تمایل و آمادگی سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی را دارد. وظیفه ماست که مسیر را برای حضور آن هموار، موانع قانونی و مقررات زائد را برطرف و امکان سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش را تسهیل کنیم.

وی در ادامه با اشاره به لزوم نوسازی صنعت پتروشیمی گفت: از عمر بسیاری از واحدهای پتروشیمی کشور زمان طولانی می‌گذرد؛ برای نمونه پتروشیمی بندر امام به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین واحدهای کشور، قدمت چند دهه‌ای دارد و همچون یک «پیرمرد» بار سنگینی را بر دوش می‌کشد. این صنعت نیازمند نوسازی تجهیزات، ورود فناوری‌های نو و تأمین مالی گسترده برای بازسازی است. بدون این اقدامات، نمی‌توان آینده رقابتی برای پتروشیمی ایران متصور بود.

شریعتمداری یکی از اولویت‌های اصلی صنعت را «تحول دیجیتال» دانست و اظهار داشت: جهان به‌سرعت به سمت دیجیتالی شدن و استفاده از فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی حرکت می‌کند. اگر صنعت پتروشیمی ایران در این مسیر گام برندارد، فاصله ما با رقبای جهانی روزبه‌روز بیشتر خواهد شد. امروز نیازمند آن هستیم که کارگروهی تخصصی در صنعت پتروشیمی تشکیل شود تا به‌صورت یکپارچه، فرآیند هوشمندسازی و دیجیتالی کردن صنعت را پیش ببرد. از ابتدای ورود خوراک به واحدها تا تولید و صادرات محصول نهایی، باید یک نظام دیجیتال و یکپارچه وجود داشته باشد که اطلاعات لحظه‌ای و دقیق را ارائه کند. این امر یک ضرورت واقعی برای امروز صنعت پتروشیمی ایران است.

وی خاطرنشان کرد: برای صدرنشینی و پیشتازی صنعت پتروشیمی در آینده، باید سه محور اساسی را هم‌زمان دنبال کنیم؛ تأمین پایدار خوراک، فراهم کردن منابع مالی مطمئن و حرکت جدی به سمت تحول دیجیتال و هوشمندسازی. این مسیر اگر به‌صورت هماهنگ و منسجم دنبال شود، می‌تواند جایگاه صنعت پتروشیمی ایران را در سطح منطقه و جهان تثبیت کند.

مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس همچنین بر لزوم ایجاد سازوکارهای مالی جدید برای حمایت از صنعت پتروشیمی گفت: یکی از راه‌حل‌های اساسی، تأسیس «صندوق توسعه صنایع شیمیایی» است؛ صندوقی مشترک که همه شرکت‌های پتروشیمی در آن عضو باشند و سهم داشته باشند. چنین نهادی می‌تواند پشتوانه‌ای برای تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای صنعت باشد. به باور من اگر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران به‌طور جدی وارد این موضوع شوند، می‌توانند گام‌های مهمی در این زمینه بردارند.

وی افزود: امروز ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند چنین راه‌حل‌هایی هستیم، زیرا مشکلات متعددی پیش‌روی صنعت قرار دارد. در حوزه اجرایی نیز مسائل روشنی وجود دارد که بسیاری از همکاران بهتر از من بر آن واقفند. اما چون فرصت حضور وزیر نفت در این نشست فراهم است، اجازه می‌خواهم به چند نکته اشاره کنم.

شریعتمداری با اشاره به فشار تحریم‌ها و چالش‌های ناشی از آن اظهار داشت: کشور در شرایطی قرار دارد که با بحران‌های جدی ناشی از تحریم‌ها مواجه است و این مسائل همچنان تداوم یافته است. مشکلات ثبت سفارش و محدودیت‌های ارزی نمونه بارز آن است. امروز بسیاری از واحدهای تولیدی برای واردات تجهیزات حیاتی ماه‌ها معطل می‌مانند و کالاهای آن‌ها در گمرک متوقف می‌شود، بدون آنکه راه‌حلی قطعی برای رفع مشکل ارائه شود. این مسائل عملاً بر فعالیت تولیدکنندگان فشار مضاعف وارد می‌کند.

وی گفت: به‌عنوان نمونه، مسئله مالیات یکی از موضوعات جدی است. بی‌تردید دریافت مالیات حق طبیعی دولت و پرداخت آن وظیفه همه شهروندان است، اما شیوه‌های اجرای آن باید متناسب و منطقی باشد. روش‌های کنونی در بسیاری موارد سختگیرانه و نامتناسب با واقعیت‌های تولید است و این مسئله باید در سطح کلان دولت اصلاح شود.

مدیرعامل شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس همچنین به معضل تأمین انرژی اشاره کرد و اظهار داشت: قطعی مکرر گاز در زمستان‌ها یکی از چالش‌های بزرگ صنعت پتروشیمی است که اختلال جدی در تولید ایجاد می‌کند. این مسئله به‌طور مستقیم بر بازده سرمایه‌گذاری بخش خصوصی اثر می‌گذارد. چگونه می‌توان از سرمایه‌گذاران انتظار داشت با اطمینان وارد این عرصه شوند، در حالی که با چنین مشکلاتی روبه‌رو هستند؟ این مسائل به هیچ‌وجه قابل چشم‌پوشی نیست و باید به‌طور اساسی در دستور کار دولت قرار گیرد.

شریعتمداری در پایان تأکید کرد: حل مشکلات ساختاری همچون مالیات، ثبت سفارش، تأمین ارز و تضمین پایدار انرژی از عهده مدیران اجرایی صنعت پتروشیمی به‌تنهایی برنمی‌آید و نیازمند تصمیم‌گیری و اصلاحات بنیادین در سطح عالی دولت است. تنها با چنین رویکردی می‌توان زمینه رشد پایدار و سرمایه‌گذاری مطمئن در صنعت پتروشیمی را فراهم ساخت.