سپرده‌گذاری آمادگی لازم را نداشت  

موضوع افزایش ساعت‌های معاملاتی بورس تهران از علاقه‌مندی‌های من بوده و حدود ۱۰ سال پیش، زمانی که سیستم معاملاتی جدید مستقر شد، این ایده را مطرح کردم. به اعتقاد من، افزایش ساعت‌های معاملاتی می‌تواند به بهبود کارایی بازار کمک کند. در آن زمان، در جلسات فدراسیون جهانی بورس‌ها شرکت می‌کردم و گزارش‌هایی از ساعت‌های معاملاتی بورس‌های دیگر دریافت می‌شد. احساس می‌کردم ساعت‌های معاملاتی ما در مقایسه با استانداردهای جهانی بسیار محدود است که این محدودیت می‌تواند باعث شتاب‌زدگی، عجله در تصمیم‌گیری و نوسانات غیرضروری در بازار شود.
با ظهور بازارهای ۲۴ ساعته مانند رمز ارزها و فارکس، بسیاری از بورس‌های جهانی تلاش می‌کنند با افزایش ساعت‌های معاملاتی، فاصله خود را با این بازارها کاهش دهند. برخی بورس‌ها حتی برنامه‌هایی برای ایجاد بازارهای ۲۴ ساعته دارند.
افزایش ساعت‌های معاملاتی مزایای متعددی دارد. مهم‌ترین مزیت آن افزایش نقدشوندگی است زیرا زمان بیشتری برای تحلیل اطلاعات، تصمیم‌گیری و ثبت سفارش‌ها در اختیار خریداران و فروشندگان قرار می‌گیرد. این امر به کشف قیمت بهتر و بهبود کارایی بازار کمک می‌کند و توزیع اطلاعات و تصمیم‌گیری‌ها را بهینه‌تر می‌سازد.
همچنین، اگر قصد تعامل با بازارهای خارجی یا جذب سرمایه‌گذاران خارجی را داشته باشیم، افزایش ساعت‌های معاملاتی دسترسی به بازار را برای آن‌ها آسان‌تر می‌کند. در حال حاضر، بورس‌های جهانی معمولاً بین شش تا هشت ساعت فعالیت معاملاتی دارند و گزارش‌ها نشان می‌دهد افزایش ساعت‌های معاملاتی به بهبود نقدشوندگی و کارایی بازار کمک کرده است.
برخی بورس‌ها معاملات را به دو جلسه صبح و بعدازظهر تقسیم کرده‌اند، که جلسه بعدازظهر از اطلاعات جلسه صبح بهره‌مند می‌شود و به تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر منجر می شود. این رویکرد می‌تواند رفتارهای هیجانی معامله‌گران را کاهش دهد زیرا زمان بیشتری برای تصمیم‌گیری و اجرای سفارش‌ها دارند. همچنین، افزایش حجم معاملات می‌تواند درآمدهای عملیاتی بورس، کارگزاران و نهادهای مرتبط را افزایش دهد، که مزیت اقتصادی قابل‌توجهی است.
البته، این اقدام معایبی نیز دارد. هزینه‌های عملیاتی کارگزاران افزایش می‌یابد، زیرا باید نیروی انسانی بیشتری استخدام کنند و ساعات کاری طولانی‌تری داشته باشند. در دوره‌های کم‌رونق بازار، ممکن است ناظران یا معامله‌گران دچار خستگی شوند. با این حال، این مشکلات چندان محدودکننده نیستند و با اجرای تدریجی افزایش ساعت‌های معاملاتی، راه‌حل‌های مناسبی برای آن‌ها یافت می‌شود. برای اجرای این طرح، زیرساخت‌های فنی ضروری هستند.
در زمان مطرح شدن این موضوع در بورس تهران، سیستم معاملاتی از جلسات طولانی‌تر پشتیبانی می‌کرد، اما شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به دلیل محدودیت‌های نرم‌افزاری آمادگی لازم را نداشت. بنابراین، ابتدا باید اطمینان حاصل شود که سیستم‌های معاملاتی و سپرده‌گذاری از افزایش ساعت‌های معاملاتی پشتیبانی می‌کنند. همچنین، آموزش نیروی انسانی، آمادگی اتاق پایاپای و بورس برای نظارت و عملیات در ساعات طولانی‌تر، و بازنگری قوانین و مقررات مورد نیاز است. این تغییرات احتمالاً چندان پیچیده نخواهد بود. به نظر من، افزایش ساعت‌های معاملاتی بورس تهران مزایای قابل‌توجهی دارد و آن را با بازارهای جهانی و بازارهای رقیب مانند رمز ارزها و فارکس هم‌راستا می‌کند.
در مقایسه با بورس‌های جهانی، ما احتمالاً یکی از کمترین ساعت‌های معاملاتی را داریم، که باید جبران شود. هزینه‌های عملیاتی بالاتر و احتمال خستگی نیروی انسانی با توسعه نیروی انسانی، آموزش و اجرای تدریجی قابل مدیریت هستند. با یک رویکرد گام‌به‌گام، می‌توان ساعت‌های معاملاتی را به‌تدریج افزایش داد تا تصمیم‌گیری بهتری انجام شود. اجرای این طرح نیازمند بررسی دقیق مزایا، معایب و زیرساخت‌های مورد نیاز است تا بورس تهران به استانداردهای بورس‌های بزرگ جهانی نزدیک‌تر شود.

• علی سنگینیان - نایب رئیس اسبق هیأت مدیره فرابورس

• شماره ۵۹۰ هفته نامه اطلاعات بورس