توصیه مهم به سرمایه گذاران صندوق‌های طلا 

به گزارش صدای بورس، طلا همواره در اقتصاد ایران به‌ویژه در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی یکی از پناهگاه‌های سنتی سرمایه به‌شمار رفته است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا و سکوهای معاملاتی آنلاین طلا، ابزارهایی بودند که در سال‌های اخیر به‌دلیل تورم بالا، بی‌ثباتی ارزی و نااطمینانی‌های سیاسی رشد چشمگیری را تجربه کردند. اکنون که زمزمه‌های جدی از امکان توافق میان ایران و آمریکا به گوش می‌رسد، این پرسش مطرح می‌شود که این تحول چه اثراتی بر مسیر آینده این نهادهای مالی خواهد داشت؟

مسیر تورم و نرخ ارز پس از توافق زمین‌لرزه‌ای برای بازار طلا
توافق احتمالی با آمریکا به احتمال فراوان باعث آزاد شدن منابع ارزی بلوکه‌شده ایران، بازگشت صادرات نفت به بازار جهانی و کاهش محدودیت‌های بانکی و مالی خواهد شد. این تحولات می‌توانند منجر به تقویت ریال در برابر دلار و مهار نسبی تورم شوند. از آنجا که قیمت طلای داخلی به‌شدت تابع نرخ ارز است، افت احتمالی نرخ دلار به معنای فشار کاهشی بر قیمت طلا خواهد بود. این روند، ارزش دارایی‌های صندوق‌های طلا و حجم معاملات سکوهای طلا را به صورت مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد. صندوق‌هایی چون «عیار»، «زر»، «گوهر» و «طلا» که عمده سبد دارایی‌شان را گواهی‌های سپرده سکه طلا یا اوراق مبتنی بر طلای فیزیکی تشکیل می‌دهد، با افت قیمت طلا دچار کاهش NAV شده و بازدهی‌شان منفی می‌شود. در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی، دارایی‌هایی مانند طلا که نقش حفظ ارزش دارند، جذابیت بیشتری پیدا می‌کنند. اما در فضای پساتوافق، با افزایش اعتماد به ثبات اقتصادی و انتظار برای رشد بازارهای مولد مانند بورس، مسکن و حتی کسب‌وکارهای نوآورانه، سرمایه‌گذاران انگیزه کمتری برای نگه داشتن سرمایه‌هایشان در دارایی‌های سنتی خواهند داشت. این تغییر الگوی رفتاری، می‌تواند موجب خروج تدریجی نقدینگی از صندوق‌های طلا و کاهش فعالیت در سکوهای معاملاتی شود. جذابیت صندوق‌های سهامی، پروژه‌های خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های مستقیم در صنایع، جایگزین بخشی از سرمایه‌گذاری‌های مبتنی بر طلا می‌شود.

واکنش بازار جهانی طلا: متغیری مستقل و اثرگذار
با وجود تأثیر توافق بر اقتصاد داخلی، نمی‌توان نقش قیمت جهانی طلا را نادیده گرفت. طلا در بازارهای جهانی تحت تاثیر سیاست‌های فدرال رزرو آمریکا، نرخ بهره بین‌المللی، تحولات ژئوپولیتیکی و رکود اقتصادی جهانی نوسان می‌کند. در صورت افزایش تنش‌ها در شرق آسیا، بحران‌های منطقه‌ای، یا کند شدن رشد اقتصادی آمریکا و اروپا، بهای جهانی طلا ممکن است صعود کند. این رشد می‌تواند بخشی از فشار کاهشی ناشی از افت نرخ ارز در بازار داخلی را خنثی کند و عملکرد صندوق‌های طلا و سکوهای معاملاتی را از سقوط سنگین نجات دهد.

سکوهای معاملاتی طلا: تهدید کوتاه‌مدت، فرصت بلندمدت
سکوهای آنلاین معاملات طلا در سال‌های اخیر با تسهیل خرید و فروش گواهی‌های سپرده سکه و طلای آب‌شده، جایگاه مهمی در ساختار بازار سرمایه پیدا کردند. در کوتاه‌مدت، به‌دلیل کاهش نیاز به دارایی‌های امن، این سکوها ممکن است شاهد افت تعداد کاربران و کاهش حجم معاملات باشند. اما در بلندمدت، اگر زیرساخت‌های حقوقی و فنی توسعه یابد و تنوع ابزارهای مالی افزایش پیدا کند (مثلاً عرضه قراردادهای مشتقه طلا یا معاملات الگوریتمی بر پایه طلا)، این سکوها می‌توانند به سکوی پرتاب بازارهای نوین مالی در کشور تبدیل شوند. باید توجه داشت که در بازارهای مالی، انتظارات سرمایه‌گذاران گاه تأثیر بیشتری از واقعیات اقتصادی دارند. حتی پیش از نهایی شدن توافق، اگر انتظارات برای بهبود اقتصادی شکل بگیرد، موج خروج سرمایه از دارایی‌های محافظه‌کارانه مثل طلا آغاز خواهد شد. به همین دلیل، مدیریت روانی بازار، اطلاع‌رسانی صحیح و سیاستگذاری مناسب در این دوره انتقالی، اهمیت مضاعفی خواهد داشت. بدون مدیریت صحیح انتظارات، شوک‌های ناگهانی در بازار طلا می‌تواند به بی‌ثباتی‌های مقطعی دامن بزند.

افق میان‌مدت: بازآفرینی صندوق‌های طلا
در صورتی که اقتصاد ایران وارد دوره‌ای از ثبات و رشد شود، صندوق‌های طلا باید راهبردهای جدیدی برای ادامه فعالیت خود اتخاذ کنند. این راهبردها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
تنوع‌بخشی به دارایی‌های پایه (افزودن شمش‌های طلای بین‌المللی یا قراردادهای آتی)
ارائه محصولات جدید مانند صندوق‌های مختلط (طلا + سهام)
ورود به بازارهای جهانی از طریق همکاری با صندوق‌های طلا در بورس‌های بین‌المللی
استفاده از فناوری‌های نوین مثل بلاکچین برای افزایش شفافیت و جذب سرمایه‌گذاران جوان‌تر
به بیان دیگر، صندوق‌های طلا در آینده نه به‌عنوان پناهگاه سرمایه در برابر بحران، بلکه به‌عنوان یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری متنوع و هوشمندانه باید خود را بازتعریف کنند. توافق احتمالی ایران و آمریکا تنها یک متغیر از منظومه‌ی پیچیده‌ای است که آینده صندوق‌های طلا و سکوهای معاملاتی را شکل خواهد داد. در کوتاه‌مدت، انتظار می‌رود این نهادها تحت فشار خروج سرمایه و کاهش ارزش دارایی‌ها قرار گیرند. اما در بلندمدت، در صورتی که سیاستگذاری‌ها به سمت تعمیق بازارهای مالی، تقویت فناوری‌های مالی و افزایش شفافیت حرکت کند، صندوق‌های طلا و سکوهای معاملاتی می‌توانند با چهره‌ای تازه، نقش مؤثرتری در اقتصاد نوین ایران ایفا کنند. بنابراین، چشم‌انداز صندوق‌های طلا و سکوهای طلایی نه تیره و تار، بلکه در حال‌گذار به مرحله‌ای پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر از حیات خود است. البته بعضی از کارشناسان معتقدند که همچنان صندوق‌های طلا و سکوهایی آنلاین خرید و فروش طلا، جذابیت خود را حفظ خواهند کرد و خطری آنها را تهدید نمی‌کند.
مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «اطلاعات بورس» به تحلیل وضعیت بازار طلا، صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا و ETFهای مرتبط پرداخت و می‌گوید: «طلا تنها کالایی است که در اقتصادهای مبتنی بر پول‌های اعتباری همچون اسکناس به عنوان پول ذاتی شناخته می‌شود. هر زمان که تورم ایجاد شود یا ارزش پول ملی کاهش یابد، مردم تمایل دارند دارایی‌های خود را از پول‌های کاغذی به سمت پول‌های ذاتی مانند طلا منتقل کنند.» وی می‌افزاید: «این اتفاق با روی کار آمدن ترامپ در سراسر جهان، از جمله در چین و اروپا رخ داد و باعث رشد قیمت جهانی اونس طلا تا حدود ۳۵۰۰ دلار شد. در ایران نیز علاوه بر افزایش نرخ جهانی طلا، کاهش ارزش پول ملی باعث شد نرخ ارز از حدود ۶۰ هزار تومان تا بیش از ۱۰۵ هزار تومان افزایش یابد. این شرایط، مردم را به سمت خرید طلا سوق داد تا از تورم در امان بمانند.» این کارشناس بازار سرمایه تأکید می‌کند: «اگر توافقی حاصل شود و ثبات در نرخ ارز برقرار شود، مثلاً قیمت دلار در محدوده ۸۰ هزار تومان تثبیت شود، در نتیجه ارزش پول ملی تقویت شده و دیگر انتظار جهش شدید قیمتی نخواهیم داشت. در این شرایط تنها نوسانات اونس جهانی بر قیمت طلا اثرگذار خواهد بود که با توجه به رشدهای قبلی رشدهای جدید احتمالاً محدودتر خواهد بود.»
صفاری خاطرنشان می‌کند: «با کاهش نوسانات بازار طلا و احتمال افت جذابیت سرمایه‌گذاری در این بازار، طبیعی است که پول‌ها به تدریج از صندوق‌های طلا خارج شوند و به سمت بازار سهام حرکت کنند؛ بازاری که به لحاظ ارزشی نسبت به سال‌های گذشته عقب مانده است.» این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: «این روند خروج سرمایه از صندوق‌های طلا و ورود به سهام را ما از ابتدای امسال شاهد بوده‌ایم و به نظر می‌رسد با توافق احتمالی، شدت این روند نیز افزایش یابد.»
وی درباره آینده صندوق‌های طلا و ETFهای مشابه خاطرنشان می‌کند: «صندوق‌های طلا به دلیل ساختار اوپن‌اند خود، یعنی امکان ورود و خروج آزاد سرمایه مشکلی نخواهند داشت. این صندوق‌ها پشتوانه دارایی واقعی مثل شمش یا سکه دارند. حتی اگر خروج سرمایه اتفاق بیفتد، فقط اندازه صندوق کوچک‌تر می‌شود و از نظر دارایی دچار بحران نمی‌شوند. ورشکستگی برای این صندوق‌ها معنایی ندارد. حتی سکوی‌های طلا که ممکن است کمی متفاوت عمل کنند، باز هم به دلیل دارایی‌های واقعی که دارند، دچار بحران جدی نخواهند شد. تنها کاهش کارمزدها محتمل است.»
وی در پایان می‌گوید: «در مجموع با ایجاد آرامش در فضای اقتصادی و ثبات نرخ ارز، انتظار می‌رود که بازار طلا و صندوق‌های مرتبط، رشد شدیدی همچون سال گذشته نداشته باشند و سرمایه‌ها به تدریج به سمت بازار سهام حرکت کنند.»
موضوع مهمی که باید در اینجا به آن اشاره شود آن است که ارزش بازاری و ارزش دارایی‌های صندوق‌های طلا به چه میزان است؛ زیرا با پی بردن به این مؤلفه می‌توان تحلیل دقیق از وضعیت کلی و تا حدودی از وضعیت آینده این صندوق‌ها ارائه داد و متوجه شد که وضعیت اثرگذاری آنها یا اثرپذیری‌شان پس از توافق احتمالی به چه حد خواهد بود.

نتیجه‌گیری
با فرض تحقق توافق میان ایران و آمریکا و رفع تدریجی تحریم‌ها، بازارهای مالی ایران از جمله بازار طلا، صندوق‌های مبتنی بر سکه طلا و سکوهای آنلاین معاملات طلا دچار تغییرات قابل توجهی خواهند شد. نخستین تأثیر این روند، کاهش انتظارات تورمی و افت تقاضای احتیاطی برای دارایی‌های سنتی مانند طلا خواهد بود. در شرایطی که ارزش ریال تثبیت شود و جریان ورود ارز به کشور تقویت گردد، طلا به عنوان یک دارایی امن، بخشی از جذابیت خود را برای سفته‌بازی از دست می‌دهد. بنابراین در کوتاه‌مدت ممکن است شاهد کاهش قیمت طلا در بازار داخلی و تعدیل بازدهی صندوق‌های طلا باشیم.
با این حال، باید توجه داشت که سکوهای آنلاین خرید و فروش طلا به عنوان بخشی از اقتصاد دیجیتال ایران با افزایش شفافیت، توسعه زیرساخت‌های مالی، و گسترش دسترسی مردم به بازارهای نوین سرمایه‌گذاری رشد بیشتری را تجربه خواهند کرد. رفع تحریم‌ها می‌تواند به بهبود فناوری‌های مالی (فین‌تک) و تقویت نظارت قانونی بر این سکوها منجر شود؛ امری که اعتماد عمومی را افزایش می‌دهد و باعث خواهد شد معامله‌گران بیشتری به سمت خرید و فروش آنلاین طلا حرکت کنند. از سوی دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا در بلندمدت همچنان به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک تورم و حفظ ارزش دارایی در سبد سرمایه‌گذاران جایگاه خود را حفظ خواهند کرد. اگرچه شدت نوسانات قیمتی این صندوق‌ها کمتر خواهد شد، اما در دوره‌های بروز شوک‌های اقتصادی یا تنش‌های ژئوپولیتیکی، تقاضا برای طلا دوباره افزایش خواهد یافت. بنابراین صندوق‌های طلا همچنان به عنوان یک دارایی مکمل برای متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری اهمیت خواهند داشت.

توصیه‌هایی به سرمایه‌گذاران

دیدگاه بلندمدت داشته باشید: با کاهش ریسک‌های اقتصادی پس از توافق، بازده کوتاه‌مدت طلا ممکن است کاهش یابد؛ اما نگهداری طلا در سبد سرمایه‌گذاری به عنوان محافظ تورمی در افق بلندمدت همچنان منطقی است.
تحلیل بنیادی را فراموش نکنید: به جای تصمیم‌گیری صرف بر اساس نوسانات روزانه قیمت، وضعیت عوامل کلان مانند تورم، نرخ ارز، سیاست‌های پولی بانک مرکزی و روندهای جهانی طلا را در نظر بگیرید.
تنوع‌بخشی سبد سرمایه‌گذاری: توصیه می‌شود فقط بخشی از سرمایه را به صندوق‌های طلا یا خرید طلا اختصاص دهید و در کنار آن به سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری مانند سهام، صندوق‌های درآمد ثابت یا دارایی‌های دلاری توجه کنید.
بر سکوهای معتبر تمرکز کنید: در انتخاب سکوهای آنلاین خرید و فروش طلا، به مجوزهای قانونی، سابقه فعالیت، شفافیت قیمتی، امنیت پلتفرم و سطح خدمات مشتریان توجه ویژه داشته باشید.
مدیریت ریسک را جدی بگیرید: چه در خرید مستقیم طلا و چه در سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا، از به‌کارگیری تمام دارایی‌های خود در این حوزه پرهیز کنید و همیشه استراتژی‌های مدیریت ریسک را در برنامه مالی خود لحاظ کنید.
در مجموع، اگرچه طلا ممکن است در دوره پساتوافق دیگر سودای رشدهای پرشتاب قبلی را نداشته باشد، اما همچنان به عنوان یک دارایی مطمئن و استراتژیک در سبد سرمایه‌گذاری جایگاه خود را حفظ می‌کند.

• پوریا امیری - خبرنگار

• شماره ۵۸۸ هفته نامه اطلاعات بورس