نقدشوندگی، یعنی توانایی خرید و فروش سریع داراییها با کمترین هزینه و اثر بر قیمت، یکی از ویژگیهای کلیدی یک بازار سرمایه پویا و کارآمد است. در ایران، بازار سرمایه با چالشهایی روبهروست که جذب سرمایهگذاران و تخصیص بهینه منابع را دشوار میکند. برای بهبود نقدشوندگی، ارتقای زیرساختهای معاملاتی نقش مهمی دارد. بهبود سامانههای معاملات آنلاین و هسته مرکزی بورس تهران، سرعت و کارایی معاملات را افزایش میدهد و مشکلات قطعی پلتفرمهای کارگزاری را که مانع دسترسی سرمایهگذاران میشود، برطرف میکند. حضور بازارگردانهای فعال با منابع مالی کافی نیز میتواند عرضه و تقاضا را متعادل کند و از نوسانات غیرضروری قیمت، بهویژه در شرایط نزولی بازار، جلوگیری کند.
کاهش محدودیتهای معاملاتی، مانند دامنه نوسان و حجم مبنا، گردش معاملات را افزایش میدهد. این محدودیتها، اگرچه برای کنترل هیجانات بازار طراحی شدهاند، گاهی حجم معاملات را کاهش میدهند. اصلاح تدریجی آنها میتواند به افزایش نقدشوندگی کمک کند، هرچند ممکن است در ابتدا نوسانات قیمتی را بیشتر کند. توسعه ابزارهای مالی متنوع مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله و صندوقهای قابل معامله (ETF) نیز سرمایهگذاران با استراتژیهای مختلف را جذب میکند. با توجه به ضریب نفوذ پایین ETF ها در ایران نسبت به بازارهای جهانی، این ابزار فرصت رشد قابلتوجهی دارد. معاملات الگوریتمی میتوانند با افزایش سرعت و حجم دادوستدها، نقدشوندگی را تقویت کنند. فراهم کردن زیرساختهای لازم برای این نوع معاملات ضروری است. همچنین، کاهش هزینههای معاملاتی، از جمله کارمزد و مالیات، مشارکت سرمایهگذاران را تشویق میکند. کارمزد معاملات در بورس تهران نسبت به بازارهای جهانی مانند نیویورک یا هنگکنگ بالاست و کاهش آن میتواند بازار را جذابتر کند.
شفافیت و نظارت نیز حیاتی هستند. الزام شرکتها به انتشار منظم گزارشهای مالی معتبر و تقویت نظارت بر بازار، عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش میدهد و اعتماد سرمایهگذاران را جلب میکند. در عرضههای اولیه، قیمتگذاری غیرواقعی اعتماد را خدشهدار میکند؛ بنابراین، نظارت دقیقتر بر گزارشهای ارزشگذاری به افزایش عمق بازار کمک میکند. جذب سرمایهگذاری خارجی با ایجاد ثبات سیاسی و بهبود روابط بینالمللی نیز میتواند منابع جدیدی به بازار تزریق کند. آموزش سرمایهگذاران خرد از دیگر راهکارهاست. برگزاری دورههای آموزشی، تصمیمگیری آگاهانه را ترویج میدهد و مشارکت عمومی را افزایش میدهد. ایجاد سازوکارهایی برای فروش استقراضی و دوطرفه کردن بازار نیز نقدشوندگی را، بهویژه در شرایط نزولی، بهبود میبخشد. کمبود نقدشوندگی پیامدهای منفی متعددی دارد. این وضعیت ریسک خروج از بازار را افزایش میدهد و سرمایهگذاران را وادار میکند داراییهای خود را با سود کم بفروشند یا انتظارات بازدهی بالایی داشته باشند، که هر دو مانع ورود سرمایه جدید میشود. نوسانات شدید قیمتی ناشی از کمبود نقدشوندگی، اعتماد سرمایهگذاران را تضعیف میکند و عمق کم بازار امکان دستکاری قیمت را فراهم میسازد. این ناکارایی، هزینههای تأمین مالی را برای شرکتها و دولت افزایش میدهد و حتی میتواند به بحرانهای مالی و ریسک سیستمیک منجر شود. در سطح کلان، تخصیص ناکارآمد منابع، سرمایهگذاری در پروژههای تولیدی را محدود کرده و رشد اقتصادی را تضعیف میکند، ضمن اینکه کاهش اعتماد به بازار ممکن است به نارضایتی عمومی منجر شود.
برای دستیابی به نتایج سریع، کاهش هزینههای معاملاتی و توسعه ETF ها از اولویت برخوردارند، زیرا نیاز به زیرساختهای پیچیده ندارند. نظارت دقیقتر بر عرضههای اولیه و ارتقای پلتفرمهای کارگزاری نیز میتوانند در کوتاهمدت مؤثر باشند. در بلندمدت، اصلاح دامنه نوسان، توسعه ابزارهای مشتقه و جذب سرمایه خارجی بازار را کارآمدتر میکنند. با اجرای این راهکارها، بازار سرمایه ایران میتواند به بستری جذاب و پویا برای سرمایهگذاران داخلی و خارجی تبدیل شود و نقش مؤثری در رشد اقتصادی کشور ایفا کند.
-
احسان جنگجو - مدیرعامل و عضوهیات مدیره سبدگردان کوروش
- شماره ۵۸۷ هفته نامه اطلاعات بورس
نظر شما