بخواهیم موضوع عدم موفقیت فروش نفت در بورس انرژی را مورد بررسی قرار دهیم، در ابتدا باید پذیرفت بورس راهکار نو و تازه‌ای است و ایرادات جزیی دارد. بنابراین عدم معامله در مرحله سوم به معنای بی فایده، غلط و اشتباه بودن طراحی آن نیست. پس باید کار جلو برود. همچنین اعلام می‌شود که بخش خارجی مایل به ورود به بورس بوده اما حساب ارزی برای این کار وجود ندارد. بنابراین یا باید حساب ارزی در اختیارشان قرار داد یا خودشان شریک داخلی پیدا کنند که این کار زمان براست.
دلیل دوم به ایجاد بازار موازی فروش نفت برمی‌گردد. فروختن نفت در اتاق تاریک و به روش مذاکره‌ای به بورس لطمه می‌زند. امکان ورود شركت‌ها به گفت و گو با شرکت ملی و خرید آسانتر و حتی با قیمت پایین‌تر منجر به این می‌شود که خریداران وارد سازوکاری با الزام پرداخت نقدی، وجود ال سی و رقابت بر سر قیمت نشوند. از این رو به نفع بخش خصوصی است که با لابی گری و گرفتن تخفیف، نفت تحویل بگیرد اما این مساله به زیان کشور است.بنابراین نباید هیچ تسهیل و تخفیفی در سازوکار اتاق تاریک وجود داشته باشد. نکته مهم آنکه افرادی که الان مشتری هستند، به مذاکره، چانه‌‌زدن، تخفیف و مهلت گرفتن عادت دارند. بنابراین این روش (اتاق تاریک) برایشان آسانتر است. با این حال اگر عرضه نفت در بورس ادامه پیدا کند، مشتری‌های خودش را پیدا میکند و افراد جدیدی پیدا می‌‌شوند که نمی‌‌خواهند سراغ وزارت نفت بروند و از این طریق نفت را تحویل می‌گیرند. گلوگاه این روش هم عرضه مداوم است.این راهکار دو مشکل بزرگ ایجاد میکند. اول اینکه نفت به بالاترین قیمت فروش نمی‌رود؛ زیرا طرفین مذاکره می‌کنند. عدم تقارن اطلاعاتی باعث خواهد شد نفت به قیمت پایین فروخته شود. چون شرکت نفت هم تحت فشار است. مشکل دوم تحویل محموله بدون دریافت پول است. عدم گرفتن ضمانت لازم هم می‌تواند فساد ایجاد کند. روابط در این حوزه، فردی است و فسادهایی که در نتیجه روابط فردی ممکن است ایجاد شود، در این حوزه هم احتمال وقوع آن هست. در حالی که عرضه نفت خام در بورس انرژی در مقام طراحی مشکلی ندارد و زیرساخت بورس انرژی برای این کار هم بدون مشکل است. در حال حاضر معاملاتی با همان ابعاد در مورد نفت کوره در بورس انرژی صورت می‌گیرد. بنابراین استمرار عرضه نفت و وجود اراده‌ای در وزارت نفت برای رفع مشکلاتی که در مسیر کار پیش می‌آید، ضروری است. برای نمونه اگر در روند اجرا خریداری گفت قادر به پرداخت ریال نیستم، مکانیزمی طراحی شود تا در داخل به آن ریال داده و در خارج ارز دریافت شود تا این معامله صورت گیرد. بدون وجود چنین اراده‌ای، کار جلو نخواهد رفت.
- محمد صادق کریمی-کارشناس بازار نفت
- شماره ۳۰۴ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۶
نظر شما