شركت‌هاي كوچك و متوسط (Enterprises sized-Medium and Small)، بازاري دارند كه در آن بنگاه‌هاي اقتصادي فرصت رشد، تأمین مالي و تجاري سازي طرح‌هاي خود را از نقطه آغازين فعاليت تا بلوغ بدست آورده و به تدريج آمادگي لازم براي ارتقا به بازار‌هاي بالاتر و همچنين عرضه عمومي سهام را پيدا خواهند كرد. در واقع اين بازار فرصتي است براي شركت‌هاي كوچك؛ كه توانايي تأمین مالي از سيستم بانكي را ندارند تا بتوانند فعالیت خود را ادامه دهند.
نبود امید به توسعه و بقا
این در حالی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد شركت‌های حاضر در بازار SME فرابورس ایران نه تنها در حوزه تأمین مالی موفق نبوده اند بلکه قوانین دست و پاگیر مانع توسعه این بازار شده است و به عبارتی فعالان در این حوزه چندان امیدی به توسعه و بقای این بازار ندارند. همچنین در این روند، عدم کارایی لازم بازار سرمایه و بازار پول در کشورهای در حال توسعه را می‌توان دلیل اول این محدودیت دانست. البته اخذ مالیات‌های زیاد نیز برای شركت‌های کوچکتر به‌عنوان محدودیت تلقی می‌شود. در نهایت مهارت‌های مدیریتی، موقعیت مکانی، تکنولوژی، میزان فساد و قوانین دست‌و‌پا‌گیر در انتهای لیست خطر‌های تهدید‌کننده SMEها قرار می‌گیرند.
عاملی برای افزايش نرخ رشد توليد ناخالص داخلي
با توجه به موارد مذکور شركت‌هاي كوچك و متوسط با ايفاي نقش كليدي در اقتصاد كشورها از نظر ساختار متفاوت اشتغال، كمتر در برابر شوک‌هاي اقتصادي آسيب پذيرند و به دليل انگيزه‌هاي كارآفريني و نوآوري بيشتر، موجب رشد فعاليت‌هاي مولد اقتصادي و توسعه فناوري مي‌شوند. البته از ديگر ويژگي‌هاي اين شركت‌ها نرخ رشد سالانه بالاتر نسبت به شركت‌هاي بزرگ بدليل نبود بوروكراسي‌هاي اداري است و اهميت اين موضوع زماني بيشتر نمود پيدا مي كند كه در مقياس كميتي بالا، اگر مورد توجه قرار گيرند، در نهايت موجب افزايش نرخ رشد توليد ناخالص داخلي كشور (GDP) خواهند شد.
افزایش حضور فیزیکی،قابل تامل
همچنين توسعه اين شركت‌ها موجب تضمين رقابت سالم‌تر در بازار آزاد و جلوگيري از انحصار شركت‌هاي بزرگ در اقتصاد مي‌شود.البته اين شركت‌ها بدليل توان واكنش سريع‌تر در مقابل تغييرات محيطي، جسارت و خطرپذيري بيشتر داشته و با تغييرات همگام‌تر خواهند بود. در نهايت توسعه و گسترش اين كسب و كارهاي كوچك منجر به توزيع عادلانه درآمدهاي ملي وكاهش نرخ بيكاري كشور مي شود. با توجه به موارد مذکور بررسی ضرورت، موانع توسعه بازار شركت‌های کوچک و متوسط، همراه با بیان برنامه‌های حمایتی از این مجموعه‌ها در بازار سرمایه مد نظر قرار می‌گیرد. این موارد در حالی مطرح است که با گذشت چند سال از راه اندازی بازار SME در فرابورس، تنها سه شرکت توانسته اند در این بازار حضور یابند. در این شرایط صحبت ازپذیرش حدود پانزده شرکت جدید SME در فرابورس می‌شود که بسیار قابل تامل است.
محرک‌های اصلی رشد اقتصاد در‌گیر تأمین مالی
واقعیت غیر‌قابل انکار این است که اگر مشوق‌های موجود و شرایط معاملاتی و به‌طور کلی امتیازات اعطایی به شركت‌های SME به اندازه کافی ترغیب‌کننده نباشد که به نظر می‌رسد نیست، سرمایه‌گذاری و تلاش برای هدایت این شركت‌ها به پذیرش شدن دربازار SME، نتیجه مناسبی نخواهد داشت. در کشورهای در حال‌توسعه SMEها محرک اصلی رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی هستند، از این‌رو بررسی موانع سد راه رشد این کسب و کارها امری بسیار ضروری است. با تحقیق در ۱۱۹ اقتصاد در حال توسعه مشخص شد که اصلی‌ترین خطر در مقابل رشد SMEها دسترسی مفروض به منابع جهت تأمین مالی است.
فرصتی برای کسب سود
در همین راستا شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص توسعه بازار SME فرابورس گفت: یکی از وظایف تخصصی فرابورس، بحث توسعه بازار SME یا شركت‌های کوچک و متوسط است. به هر حال این شركت‌ها ممکن است به لحاظ حجم یا ارزش سرمایه با شركت‌های سنتی قابل مقایسه نباشند، اما به لحاظ تعداد و تاثیرگذاری، بسیار حائز اهمیت هستند. این بازار فرصتی را برای شركت‌ها فراهم می‌کند که به کسب سود برسند.
سخت‌گیری‌های عجیب
مطالعه انواع روش‌هاي تأمین مالي شركت‌هاي كوچك و متوسط نشانگر آن است كه روش تأمین مالي مبتني بر سرمايه نسبت به روش مبتني بر بدهي با وضعيت فعلي نرخ‌هاي تسهيلات در بازار پول، براي شركت‌ها مزاياي بيشتري به همراه دارد؛ به ويژه آنكه تأمین مالي از طريق بازار سرمايه نيازي به پرداخت وثيقه‌هاي سنگين و نرخ‌هاي سود بالا ندارد و اغلب با هزينه بسيار كم صورت مي گيرد. اين در حالي‌است كه شركت‌هاي كوچك و متوسط اقتصادي فعال در ايران سال‌هاست كه براي تأمین مالي از طريق شبكه بانكي اقدام مي كنند؛ با اين حال، جريان اعطاي تسهيلات به اين واحدها نه تنها روان نشده كه بر پيچيدگي‌هاي آن نيز افزوده شده است. این در حالی است که تأمین مالی در بازار شركت‌های کوچک و متوسط هم چندان آسان نیست.
مجتبی متقی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص توسعه بازار SME گفت: با توجه به سهم بالای تعدد این شركت‌ها در کشور عملا امکان پذیرش آنها در بازار شركت‌های کوچک و متوسط فرابورس وجود ندارد. بازار SME به وجود آمد که بتواند میزبان این مدل شركت‌ها شود. البته با تمام امیدهایی که به این بازار بسته شده بود به جایگاه حقیقی خود دست نیافتند. این فعال بازار سهام با یاد آور شدن این نکته که اگر هر شخص حقیقی می‌توانست آزادانه اقدام به خرید سهام شركت‌های بازار SME کند قطعا شركت‌های حاضر بر روی تابلو شرایط بهتری داشتند، بیان داشت: درصورت تحقق این مهم با توجه به شعار رونق تولید در سال 98 قطعا شاهد رونق در تولید کشور خواهیم بود. متقی ضمن بیان این که شركت‌ها در شرایط کنونی و با قوانین فعلی به معنی واقعی با مشکل نقدینگی مواجه هستند، بیان کرد: در واقع بازار SME برای این شركت‌ها کارا نبوده است و این عدم کارایی موجب عقب نشینی سایر شركت‌های متقاضی برای پذیرش خواهد شد. این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: از سال 94 تا کنون که این بازار راه اندازی شد تنها سه شرکت روی تابلو هستند که دلیل این کم رونقی وجود محدودیت‌ها در قوانین بازار شركت‌های کوچک و متوسط و سخت‌گیری‌های عجیب است که مانع ورود سهامدار و شركت‌ها به این بازار می‌شود. وی گفت: سازمان بورس اگر به دنبال توسعه بازار SME و رونق تولید است باید دستورالعمل‌های این بازار را تغییر دهد. البته شركت‌های حاضر در این بازار به قدری با محدودیت مواجه هستند که چندان در تأمین مالی موفق نبوده و آمار معاملات نیز گویای این حقیقت است. همچنین تعداد کم روزهای معاملاتی نمادشركت‌های SME روی تابلوی معاملات فرابورس حقیقتا ناامید کننده است.
آینده بازار SME رو‌به‌رشد
راه‌اندازي تابلوی SME در بازار فرابورس موجب سهولت و سرعت در تأمین نقدينگي با هزينه كم براي اين شركت‌ها خواهد شد و به موازات آن باعث مي شود بازار سرمايه به صورت كاراتر و بهتر نقش خود را در اقتصاد ايفا کند.
امیر‌هامونی، مدیرعامل فرابورس در خصوص توسعه بازار SME گفت: در حوزه بازار SME مباحث فرهنگی، اقتصادی و سیاست‌گذاری دخیل است.البته همه کشورهایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند با چالش‌های فرهنگی و اقتصادی مواجه هستند. مدیرعامل فرابورس بیان داشت: از سه سال گذشته با همراهی سازمان بورس و شورای عالی بورس بازار SME راه‌اندازی شد. البته قانون و مقررات این بازار در وزارت صمت، بانک مرکزی، ثبت شركت‌ها و سازمان بورس نیازمند رصد و پایش دائمی است.هامونی با اشاره به این که سهم سازمان بورس و بازار سرمایه و فرابورس ایران در توسعه SME بخش کوچکی از این حلقه است که بتوانند قوانین بالادستی را اصلاح کنند، افزود: توسعه بازار شركت‌های کوچک و متوسط نیازمند مساعدت سایر دستگاه‌هاست.
مدیرعامل شرکت فرابورس ایران اظهار داشت: کشورهای فعال در حوزه بازار شركت‌های کوچک و متوسط، این بازار را در قالب یک وزارتخانه گسترش داده اند و وزیر SME دارند. اینها مسائلی است که برای توسعه این بازار باید طی کرد. وی با اشاره به اینکه قطعا آینده بازار SME بسیار رو به رشد خواهد بود گفت: به نظر می‌رسد با توجه به تعداد شركت‌های فعال در این حوزه و درصد و سهم بالای اشتغال زایی این شركت‌ها در کشور، آینده بازار از آن SMEها خواهد بود. این مقام مسئول فرابورس در پاسخ به این سوال مبنی بر این که چرا تعداد شركت‌های حاضر در بازار SME فرابورس محدود است، تصریح کرد: در حال حاضر 18 شرکت SME پذیرش شده اند، سه شرکت روی تابلو هستند و بالغ بر 500 شرکت نیز تقاضای وارد شدن در این بازار را داشته اند. وی با تاکید بر این نکته که نقص‌های فرهنگی در مباحث شفافیت در صورت‌های مالی حسابرسی شده و موضوع حاکمیت شرکتی در توسعه این بازار دخیل است، افزود: مسائل مطرح شده باید در خارج از حیطه بازار سرمایه به آنها رسیدگی شود. قطعا رسانه‌ها و صدا وسیما نیز می‌توانند در این فرهنگ سازی موثر واقع شوند.هامونی در خصوص تمهیدات نهادهای بالادستی گفت: جلسات متعددی با وزارت صمت در این خصوص برگزار کردیم که بتوانیم شركت‌های پرپتانسیل را وارد این بازار کنیم. قطعا یکی از برنامه‌های توسعه سال 98 فرابورس ایران توسعه SME و بازار دانش بنیان است که باید با قدرت دنبال شوند.
- سیمین سعیدی-خبرنگار
- شماره ۳۰۴ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۴
نظر شما