سرگردانی ناشران و سهامداران

براساس قانون برنامه پنجم توسعه، باید کلیه امور مربوط به شرکت‌های سهامی عام از قبیل ثبت، نقل و انتقال، مبادله سهام و ... از راه بازار سرمایه انجام شود. مقررات مربوط به پذيرش شرکت‌ها در بورس، براي برخورد با شرکت‌هايي که پس از پذيرش به دلايلي شرايط پذيرش را از دست مي‌دادند، سازوكار مشخصي تعيين نكرده بود. اين مشكلات كه تعداد قابل توجهي از شرکت‌هاي بورس با آن مواجه بودند و به نقض مقررات پذيرش منجر شده بود مي‌توانست به زيان‌دهي، عدم اطلاع رساني دقيق و به موقع و به عبارتي کاهش شفافيت شرکت‌ها و کاهش شديد حجم دادو ستد سهام منجر شود که مقام ناظر را در چارچوب مقررات مجبور به توقف نماد آنها در بورس کرده بود.

یکی از پرریسک‌ترین بازارهای سرمایه‌ای
در عمل توقف نمادها و کاهش شديد نقدشوندگي آنها به زيان سهامداران جزء شرکت‌ها بود. به گونه‌اي که امکان فروش سهام در بازار وجود نداشت و سرمايه آنها بلوکه شده بود؛ علاوه براين، حضور شرکت‌هاي يادشده و در عين حال داد و ستد نشدن سهام آنها به کاهش دقت نماگرها و شاخص‌هاي عملکردي بورس منجر شده بود. در همین راستا بازار پایه فرابورس ایران با هدف کمک به شرکت‌های سهامی عام که در هیچ یک از بازارهای بورس و فرابورس پذیرفته نشده‌اند و سهولت در انجام معاملات آنها، در سال 1390 راه اندازی شد.
اما با گذشت بیش از 7 سال از این بازار که به عنوان یکی از پرریسک‌ترین بازارهای سرمایه‌ای شناخته می‌شود، مشکلاتی مانند نبود اطلاعات کاملا شفاف و یا نوسانات بیش از حد قیمت سهام برخی شرکت‌ها سبب شده است تا قوانین و دستورالعمل‌های مربوط به این بازار در چند سال اخیر تغییرات به خصوصی داشته باشد که فرابورس ایران نیز اخیرا دستورالعمل جدید برای کنترل ریسک در این بازار را ابلاغ کرده است.

محدودیت‌‌های مشروط
 علیرضا کدیور، کارشناس ارشد بازار سرمایه با بیان اینکه محدودیت‌هایی که قرار است در بازار پایه اعمال شود طبیعتا نقد شوندگی سهام را کاهش خواهد داد، گفت: با توجه به ساختار بازار سرمایه ایران نکته‌ای که وجود دارد به نظر می‌رسد به دلیل عمق نسبتا کم بازار سرمایه، شاهد دستکاری شدید بر روی قیمت سهام بازار پایه هستیم.
کدیور گفت: نوسان قیمتی سهام این شرکت‌ها هیچ انطباقی با وضعیت بنیادی نداشته و غیر عادی است، بعد از مدتی نوسان متوقف می‌شود و عمدتا سهامداران غیرحرفه‌ای دچار زیان‌های سنگینی می‌شوند. وی گفت: با توجه به ساختاری که در بازار سرمایه وجود دارد اعمال این محدودیت‌ها به نفع کل بازار سرمایه است و مانع نوسانات غیرعادی این دسته از سهام‌ها خواهد شد. وی با بیان اینکه این محدودیت‌‌‌ها مانع نوسانات غیرعادی این دسته سهام‌ها خواهد شد، گفت: همین امر موجب خواهد شد سرمایه‌گذاران سهام‌ با وضعیت بنیادی مناسب را در پرتفوی خود لحاظ کنند. کدیور در پاسخ به این سوال که قوانین مذکور موجب محدودیت سرمایه‌گذاران نخواهد شد، گفت: بنده با ایجاد محدودیت در این دسته از سهام‌ها کاملا موافق هستم. اما باید برای سهام‌ عادی و دارای ساختار مالی مناسب نیز رفع محدودیت کنیم.

تغییر قوانین جدید‌گام‌ به‌جلو
اگر ناشران برایشان شرایط معاملات روی تابلو اهمیت داشته باشد تمام تلاش خود را برای ارتقا به تابلوی بالاتر انجام خواهند داد.
 مهدی ساسانی، تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص تغییرات جدید در بازارپایه گفت: بازار پایه در شرایط جدید قرار است به 3 گروه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم شود، یعنی در ماهیت کلی قرار نیست تغییر مهمی رخ دهد و فقط دسته بندی‌ها دستخوش تغییرات می‌شوند.
ساسانی افزود: گروه زرد را اگر به همین گروه پایه ب فعلی نسبت دهیم قرار است در هفته دو روز بدون دامنه نوسان بازگشایی شوند و 3 روز بقیه در همان محدوده که کشف قیمت شده بوده اند با نوسان یک ریالی داد و ستد شوند که در اصل این عمل خلل خاصی در نقد شوندگی این نماد‌ها ایجاد نمی‌کند، اگر نمادی از این گروه ارزنده و تقاضا در آن وجود داشته باشد در همان دو روز که بدون دامنه نوسان است می‌تواند رشد قیمتی را تجربه کند و در بقیه روزها با داد و ستد در همان عدد با اختلاف یک ریال صرفا نقد شوندگی این نمادها حفظ می‌شود. این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: بازار نارنجی را اگر به بازار پایه ج فعلی نسبت دهیم ابتدا از دید روزهای معاملاتی به این گروه نگاه کنیم چون درحال حاضر بازار پایه ج تنها 3 روز در هفته معامله می‌شوند و تابلوی گروه نارنجی قرار است 5 روزدر هفته معامله شود، عملا یک گام رو به جلو در راستای نقد شوندگی این گروه برداشته شده است. وی با بیان اینکه بدلیل محدودیت دامنه نوسان در 4 روز از هفته کمی شرایط سفته بازی را در این نماد‌ها کمتر خواهد کرد، گفت: تابلوی قرمز بازار پایه نیز تعداد محدودی از نماد‌ها را در دل خود جای خواهد داد و این نمادها با توجه به ابهامات بالایی که دارند طبیعتا احتیاط بیشتری را می‌طلبند.
ساسانی تصریح کرد: به نظر می‌رسد برای این تابلو با توجه به ابهامات موجود در این شرکت‌ها از هر گونه قیمت سازی جلوگیری شود. وی با اشاره به اینکه شرکت‌های موجود در تابلوی این بازار می‌توانند با ایجاد بهبود در شرایط خود به تابلوی بالاتر ارتقا یافته و شرایط معاملات را برای سهامدارانشان تسهیل کنند، گفت: طبیعتا اگر ناشران برایشان شرایط معاملات روی تابلو اهمیت داشته باشد تمام تلاش خود را برای ارتقا به تابلوی بالاتر انجام خواهند داد اگر شرکتی نیز وجود داشته باشد که حقوق سهامدار برایش اهمیتی ندارد فعالان بازار سرمایه باید در خرید سهام آن شرکت نهایت دقت را داشته باشند تا متضرر نشوند.

کاهش جذابیت بازار با محدودیت‌های بدون تفکر

 محمد روحی، مدیرعامل کارگزاری توازن بازار با بیان اینکه حتما به یاد دارید که سال‌ها قبل دامنه نوسان در بازار دو درصد بود، گفت: سال‌ها طول کشید تا بورس به فعالان بازار اعتماد کند و دامنه نوسان به ۵ درصد امروز برسد و البته سرمایه‌گذاران نیز پخته‌تر شده‌اند.
روحی افزود: فرابورس ابتدا بازارهای پرریسکی را بنا نهاد که پایه اصلی آن ریسک بود و این می‌توانست نوید بخش یک بازار پر شور و نقد شوندگی بالا را بدهد اما ناگهان گویی فرابورس از نگرش خود باز گشته و گام بلندی به عقب برداشته و در حال اعمال محدودیت‌ها و موانع جدید است. این مدیرعامل کارگزاری با بیان اینکه محدودیت‌ها چنانچه بدون بررسی و تحقیق عمیق علمی صورت گیرد می‌تواند جذابیت این بازار را تحت الشعاع قرار دهد، گفت: انتخاب رنگ برای نام بازارها با هدف اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی تغییر پسندیده‌ای ا‌ست اما در اعمال دیگر محدودیت‌ها باید نسبت به جوانب وسیع آن حساس بود.

 انتقال سمات به بازار بالاتر
 شرکت‌های موجود در بازار پایه بر اساس ویژگی‌های خود به سه بازار الف، ب و ج دسته بندی می‌شوند که تابلوی «پایه الف» مختص پذیرش تشکل‌های خودانتظام و نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس مانند بورس‌ها و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است.
 همچنین شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه تنها ناشر در تابلوی الف بازار پایه حضور دارد. اینکه سرنوشت این بازار بعد از اجرایی شدن این دستورالعمل در خردادماه چه خواهد شد، پرسشی است که مدنظر قرار دارد.
حسین فهیمی، مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه در این خصوص گفت: با تصمیم هیأت مدیره، شرکت سمات به بازار دوم منتقل می‌شود و این انتقال به بازار بالاتر اوایل سال آینده انجام خواهد شد.

روند قیمتی دچار رکورد

ابلاغ دستورالعمل اخیر فرابورس ایران برای کنترل ریسک در بازار پایه، نظرات خاص تحلیلگران را به همراه داشت. اما دیدگاه ناشران نیزدر این زمینه متفاوت بود. علی محمدی کارشناس امور سهام شرکت نورد و لوله اهواز در خصوص تغییرات قوانین در بازار پایه چه تاثیری بر روند قیمتی شرکت دارد، گفت: مقررات جدید موجب خواهد شد که روند قیمتی شرکت دچار رکورد شود ولی در فعالیت اصلی شرکت تاثیری نخواهد داشت.
سهام شرکت دستخوش تغییر
فرزانه برخورداری مسئول امور سهام شرکت عمران و سازندگی قزوین نیز در این خصوص بیان داشت: سهام شرکت با توجه به قوانین که در خصوص این بازار منتشر می‌شود قطعا دستخوش تغییر می‌شود اما هیأت مدیره تلاش خواهد کرد که در بهترین تابلو قرار بگیرد.

• راضیه عموزاد خلیلی-خبرنگار
• شماره ۲۹۸ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۵