هزینه‌های تأمین مالی را تا جای ممکن کاهش می‌دهیم

شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در حاشیه برگزاری «دومین همایش تأمین مالی» در گفتگو با خبر نگار ما بر لزوم محوریت بازار سرمایه در تأمین مالی پروژه‌های بزرگ، اشاره داشت . رئیس سازمان بورس در بخش دیگری از این گفت‌وگو به انتقادات ناشران در خصوص موانع پیش روی آنها در استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تأمین مالی پروژه‌ها پاسخ داد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
   
 بازار سرمایه در تأمین مالی پروژه‌های بزرگ، چه نقشی را می‌تواند ایفا کند؟
شاید بهتر باشد که بگویم، باید محوریت تأمین مالی بلند مدت پروژه‌های بزرگ در کشور، بازار سرمایه باشد. در عین حال بازار پول باید در تأمین مالی کوتاه مدت برای خانوارها و بنگاه‌های کوچک متمرکز شود. بازار سرمایه در سال‌های اخیر توانسته که در انواع اوراق اجاره همانند اجاره هواپیما، اجاره لوکوموتیو، واگن‌های قطار و نیز در حوزه‌های تولیدی بخش پتروشیمی و نفت فعال شود و کمک بسزایی به تأمین مالی کشور کند. در همین راستا بخش خصوصی و شرکت‌های تولیدی عموما از این ظرفیت استفاده می‌کنند.
البته سازمان بورس هم تلاش خود را بر تنوع بخشی بر این ابزار قرارداده است؛ ابزارهایی که هم اکنون امکان استفاده برای آنها وجود دارد، تقریبا همه ابزارهای مالی – اسلامی را در بر می‌گیرد. اوراق اجاره، اوراق منفعت، اوراق جعاله، اوراق وکالت، اوراق مشارکت و ... در دسته انواع اوراق مالی – اسلامی قرار می‌گیرند. یکی از اقدامات خوبی که در خصوص انواع اوراق مالی – اسلامی انجام شده، ترکیب آنها با اختیار خرید و اختیار فروش و ابزارهای مالی کلاسیک است که در دنیا استفاده می‌شود که از نظر کمیته فقهی سازمان بورس نیز تائید شده‌ و امکان استفاده از آنها وجود دارد. تقریبا می‌توان گفت با کمک کمیته فقهی، توانسته‌ایم همه ابزارهای مالی – اسلامی که در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند را راه‌اندازی و مورد استفاده قرار دهیم. همچنین در حوزه ابزارهای مرسوم در دنیا، آتی سبد سهام، آتی تک سهم، اختیار خرید و اختیار فروش، سهام و اسناد خزانه اسلامی را در کنار ابزارهای مالی – اسلامی در بازار سرمایه داریم. در نتیجه اوراق مربوط به وارانت و فروش استقراضی را هم که نهایی کنیم، می‌توانیم بگوییم که ابزارهای بازار سرمایه ایران تقریبا تکمیل است.

 با توجه به تمامی ظرفیت‌هایی که عنوان کردید، چرا تا به امروز این ابزارهای تأمین مالی با اقبال چندانی، مواجه نشده است؟
قواعد بازار سرمایه به لحاظ کنترل ریسک، قواعد جامعی است؛ طبیعتا بعضی از شرکت‌ها برای اینکه بتوانند قواعد و مقرراتی را که سازمان بورس و قانون بازار اوراق بهادار مشخص کرده، بپذیرند، باید تغییراتی را در ساختار صورت‌های مالی خود اعمال کنند. شفافیت اولین اصل در بازار سرمایه بوده و منصفانه بودن معاملات به عنوان یکی از مهمترین اصول است که باید مورد توجه اهالی بازار سرمایه باشد. طبیعی است برای برخی از شرکت‌ها که میزان شفافیت‌شان نیاز به تعدیل‌ دارد تا بتوانند شرایط ورود به بازار را احراز کنند، ممکن است که در ابتدای امر برای آنها دشوار باشد. البته استقبال هم تاکنون خوب بوده و تأمین مالی بخش خصوصی از بازار سرمایه با رشد بسیار مناسبی همراه بوده است. اما به دلیل تکالیف قانونی که در قوانین بودجه سالانه مشخص می‌شود، طبیعتا دولت هم سهم عمده‌ای از تأمین مالی را به خود اختصاص داده که برنامه‌ریزی‌های بازار سرمایه در این راستا است که بخش خصوصی قادر باشد بیشتر از گذشته در این فضا وارد شود تا نیاز دولت هم به بازار سرمایه کمتر شود. هنگامی که بخش خصوصی به صورت مستقیم اقدام به تأمین مالی می‌کند، نیاز دولت به تأمین مالی از بازار سرمایه باید تعدیل شود. بر این اساس به‌نظر می‌آید با جهت‌گیری‌های صورت گرفته، در آینده شاهد افزایش سریع سهم تأمین مالی بازار سرمایه از کل تأمین مالی کشور خواهیم بود.

 با توجه به مواردی که عنوان شد، شرکت‌ها و ناشران از روند دستیابی و نرخ تأمین مالی از طریق بازار سرمایه گلایه دارند. چه راهکاری برای تسهیل فرآیند تأمین مالی ناشران اندیشیده‌اید؟
تمامی انتقادات را بررسی می‌کنیم؛ در عین حال هزینه ارکان را تا جایی که ممکن است، کاهش می‌دهیم .در مجموع با نظام پولی کشور همراه خواهیم بود تا بتوانیم نرخ تأمین مالی را کاهش دهیم. همچنین کاهش نرخ تأمین مالی حرکتی است که باید به صورت همزمان بین بازار پول، بازار سرمایه و بازار بیمه کشور رخ دهد. ما نیز برای کاهش نرخ تأمین مالی در کشور آمادگی داریم. اما فرصت‌های کاذب و رقیب همچون احتکار کالا و خرید و فروش طلا و ارز که برخی از مواقع در خارج از این سه بازار ایجاد می‌شود، باید کنترل شود تا بازارها قادر به کاهش نرخ تأمین مالی در کشور باشند.

تکمیل همه ابزارهای کلاسیک بازارهای سرمایه
 
مدیرعامل بورس تهران هم یکی از مدعوین «دومین همایش تأمین مالی» بود. فرصتی کوتاه پیش آمد تا درباره برخی مسایل تأمین مالی گفت‌وگویی با علی‌صحرایی انجام دهیم که در ادامه می‌خوانید.

 بازار سرمایه در تأمین مالی پروژه‌های بزرگ ، چگونه می‌تواند ایفای نقش کند؟
در سال‌های اخیر بازار سرمایه نقش پررنگی در تأمین مالی پروژه‌های بزرگ داشته است؛ در همین راستا ابزارهای متعددی نظیر اوراق بدهی و همچنین ابزاری که نقش اطمینان بخشی داشت و در گذر زمان تغییراتی روی آن اعمال شد که اوراق اختیار فروش تبعی نام دارد، مد نظر قرار گرفت . با استفاده از این ابزار تاکنون بالغ بر 3500 میلیارد تومان تأمین مالی صورت گرفته است. اگرچه تأمین مالی از طریق این ابزار به واسطه ساختاری که در بازار سرمایه دارد، به سرعت انجام می‌شود، اما در عین حال یک ارزش ثانویه هم برای این دارایی مالی قائل هستیم. همانطور که مطلع هستید، اوراق سهام یا دارایی مالی به عنوان وثیقه این ابزار قرار می‌گیرد و سهام‌داران می‌توانند از این ظرفیت استفاده کنند.

 برای توسعه این روند در سال آینده چه ابزارهایی را رونمایی خواهید کرد؟
ابزارهای یاد شده در سه ماه اخیر رونمایی شد که پیش‌بینی می‌شود در سال آینده با رشد همراه شود. در عین حال در تلاش هستیم که برای سال آینده هزینه‌های تأمین مالی از بازار سرمایه قابل قبول باشد که این مسئله مزیت ویژه‌ای را ایجاد می‌کند. همچنین با آمدن ابزار فروش استقراضی، همه ابزارهای کلاسیک بازارهای سرمایه در کشور کامل می‌شود . البته همه آنها هم مصوبه کمیته فقهی را دارند و از این بابت ذی‌نفعان و سرمایه‌گذاران هیچگونه نگرانی نباید داشته باشند.

 بزرگترین مشکل بر سر راه تأمین مالی از بازار سرمایه چیست؟
نرخ تأمین مالی از بازار سرمایه، تابع همه بازارها است؛ شرکت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌های خود راه‌های مختلف را مقایسه می‌کنند تا هزینه کمتری را برای این منظور بپردازند. البته نرخ موثر تأمین مالی از بازار سرمایه تقریبا برابری می‌کند با بازار پول و خیلی بالاتر نیست. با توجه به محدودیت‌هایی که در شبکه بانکی برای تأمین مالی پروژه‌ها وجود دارد، شرکت‌ها ناگزیر هستند که به سمت بازار سرمایه روی آورند.

• محمدامین صالحی- خبرنگار
• شماره ۲۹۳ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۲