در حال حاضر بیش از 33 میلیون تن مجوز تولید قیر در کشور صادر شده درحالی‌که کل ظرفیت تولید خوراک (وکیوم باتوم) پالایشگاه‌های کشور بین 5 تا 6 میلیون تن است. این مساله باعث شده تا در فصول رونق بازار قیر که تقاضا برای دریافت وکیوم باتوم از پالایشگاه‌ها افزایش می‌یابد، تأمین خوراک برای واحدهای تولید کننده قیر تبدیل به یک گلوگاه شود و در فصول کم رونق بازار، پالایشگاه‌ها با بحران کمبود فروش و عدم امکان نگهداری وکیوم باتوم و به تبع آن کاهش ورودی پالایشگاه و در نهایت کشور با بحران کمبود سوخت مواجه شود. موارد مذکور بخشی از دیدگاه‌های یکی از مدیران فعال و خوش نام صنعت قیر به شمار می‌آید. فرصتی پیش آمد تا درباره اثرات تحریم بر بازار داخلی و خارجی قیر، موانع و مشکلات صنعت قیرسازی، تاثیر فروش محصولات در بورس کالا و پیش‌بینی‌ها از آینده بازار قیر گفت‌وگویی با مجید اعظمی، مدیرعامل شرکت پالایش نفت جی،انجام دهیم.
در شرایط کنونی وضعیت فروش قیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار قیر یک بازار فصلی است که روند سال‌های قبل نشان داده که در ماه‌های ابتدایی و سه ماهه سوم هر سال با رونق مواجه می‌شود. لیکن امسال به علت تعدد بخشنامه‌های ارزی و تغییرات مداوم قوانین و آیین نامه‌های گمرکی و بورس کالای ایران با تلاطم زیادی مواجه بوده است. در حال حاضر نیز با وجود آنکه در سنوات قبل در این زمان، رونق در بازار وجود داشت اما امسال شرکت‌ها با رکود بی سابقه‌ای مواجه هستند.
روند فروش و صادرات محصولات چگونه انجام می‌شود و در این زمینه چه مسایلی وجود دارد؟
افزایش قیمت فیول 380 در ابتدای سال 1397 باعث شد که پالایشگاه‌ها تمایل زیادی به تبدیل وکیوم باتوم به فیول داشته و میزان تولید وکیوم باتوم را کاهش دهند. از سویی دیگر بروز مشکل کمبود آب در برخی از پالایشگاه‌های مرکزی کشور و کاهش فروش وکیوم باتوم به شرکت‌های قیرساز باعث شد تا در زمان اوج رونق بازار که بازار قیر با کمبود عرضه مواجه بود، شرکت‌ها نتوانند با حداکثر ظرفیت تولید اقدام به تولید کرده و پاسخگوی نیاز بازار داخلی و صادراتی باشند. البته بر اساس IMO2020، سازمان دریانوردی جهانی بکارگیری و استفاده از نفت کوره بالا تر از 05/0 درصد PPM (گوگرد) منع کرد. همچنین با توجه به قدیمی بودن عمده محصول پالایشگاه‌های کشور، نفت کوره تولیدی پالایشگاه‌ها دارای گوگرد است و از سوی دیگر شیرین سازی نفت کوره نیز هزینه بالا و بازه زمانی بیش از 5 سال نیاز دارد که عملا امکان پذیر نیست. بنابراین کشور با حدود 16.5 میلیون تن وکیوم باتومی مواجه خواهد بود که به سمت تولید قیر هدایت خواهد شد.
صنعت قیرسازی با چه موانع و مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند؟
یکی از مشکلات اساسی تولیدکنندگان و صادرکنندگان قیر کشور، ضرورت اخذ مجوز صادراتی است که طبق مصوبه شورای اقتصاد باید از بورس کالا اخذ شود، به نحوی که براساس روال بورس کالا عرضه‌های صادراتی باید در رینگ صادراتی انجام شود، اما رینگ صادراتی زیر ساخت‌های ارزی لازم را نداشته و بر اساس آخرین دستورالعمل بورس، عرضه‌های صادراتی بایستی به‌صورت ریالی انجام شود. از سویی دیگر بر اساس بخشنامه ارزی دوم اردیبهشت معاون اول رئیس جمهور، مبنای پایش کلیه صادرکنندگان کارت بازرگانی و خروجی از گمرک است. این موضوع باعث شد شرکت‌هایی مثل نفت جی با وجود تسویه ریالی در بورس کالا و دریافت ریال از مشتریان، صرفا به واسطه اظهار گمرکی محصولات فروخته شده در رینگ صادراتی، به عنوان متعهد ارزی تلقی شوند. این درحالی است که تقاضا در بازار در اوج قرار داشته و از سویی دیگر کاهش تولید این شرکت منجر به کاهش تولید پالایشگاه اصفهان و به تبع آن بروز بحران تولید سوخت در کشور خواهد شد چراکه حدود28 درصد سوخت کشور در این پالایشگاه تولید می‌شود.
معضل دیگر به موضوع صدور پروانه بهره برداری از طرف وزارت صمت بر می‌گردد به نحوی که تاکنون بیش از 33 میلیون تن پروانه بهره برداری کارخانه قیر در کشور صادر شده در حالی که کل ظرفیت تولید وکیوم باتوم کشور بین 5 تا 6 میلیون تن است. از سویی دیگر این شرکت‌ها باید سهمیه دریافت وکیوم باتوم را از وزارت نفت دریافت کنند. این امر باعث شده تا بسیاری از شرکت‌های زیرپله ای به علت عدم امکان تأمین خوراک با کیفیت پالایشگاهی، اقدام به تولید قیرهای نامرغوبی داشته که کل اعتبار و برند قیر ایران را در بازارهای خارجی با چالش‌های متعددی مواجه ساخته است.
با توجه به مطالبی که اشاره داشتید، عمده‌ترین مشکل عمده پیش روی صنعت قیر را چه می‌دانید؟
قیمت‌گذاری وکیوم باتوم در سنوات گذشته به‌صورت منظم و در ابتدای هر ماه توسط شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام می‌شد به نحوی که برای شرکت‌های قیرساز با توجه به فرمول، امکان پیش بینی قیمت خوراک در ابتدای ماه آینده وجود داشت و تولیدکنندگان و صادرکنندگان قادر به برنامه‌ریزی تولید و فروش خود بودند.لیکن در ماه‌های اخیر به علت وجود نرخ‌های متعدد برای تسعیر ارز و عدم ارائه قیمت خوراک از سوی شرکت پالایش و پخش، در مواقعی شاهد عدم ارائه قیمت و یا ارائه قیمت خوراک در اواسط یا اواخر هر ماه هستیم. این موضوع مشکلات عمده ای جهت برنامه ریزی تولید و فروش ایجاد کرده است. این در حالی‌است که تقاضا در بازار وجود دارد اما ترس و واهمه از تغییرات قیمت، تقاضاها را متوقف ساخته است.
رقبا در قیمت‌گذاری چه کاری انجام می‌دهند؟
پالایشگاه‌های اراک و آبادان در حال حاضر با حداقل ظرفیت در حال تولید هستند و به تولید نفت کوره سوییچ کردند. پالایشگاه اراک میزان وکیوم باتوم را با توجه به عدد نلسون پالایشگاه و تکنولوژی به روزترش، وکیوم را با تناژ پایین تری نسبت به اصفهان تولید می‌کند. با توجه به نقش شرکت پالایش نفت جی به عنوان لیدر بازار، سایر تولیدکنندگان، جهت‌گیری‌های تولیدی و فروش خود را بر اساس نحوه عملکرد این شرکت تنظیم می‌کنند. این موضوع باعث شده مسئولیت این شرکت در هدایت بازار بسیار حساس و اثرگذار شود. حدود 25 درصد بازار قیر ایران متعلق به شرکت نفت جی است. یعنی 25 درصد از کل و حدود 30 درصد از صادرات قیر کشور توسط نفت جی انجام می‌شود. بقیه سهم بازار قیر نیز در اختیار شرکت نفت پاسارگاد و سایر شرکت‌های خصوصی است. شرکت‌های خصوصی فعال در بخش صادرات، تقریبا 54 درصد از سهم بازار صادراتی قیر ایران را در اختیار دارند. شرکت‌های بخش خصوصی اغلب در بندرعباس و تبریز مستقر هستند. علت این امر نیز این است که پالایشگاه بندرعباس حدود یک سوم وکیوم باتوم کشور را تولید می‌کند. پالایشگاه بندر عباس برنامه امسالش این است که دو میلیون تن «وی بی» تولید کند در حالی که کل تولید قیر ایران بین 5 تا 6 میلیون تن است.
تسعیر ارز که نتوانستید از فرصتش استفاده کنید به چه صورت بود؟
تفاوت نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد و عدم تمکین اغلب شرکت‌های خصوصی قیرساز به بازگشت ارز در سامانه نیما باعث شد شرکت‌هایی نظیر نفت جی و پاسارگاد که ملزم به رعایت قوانین و الزامات دولت هستند مجبور شوند در صورت فروش ارزی، قیمت‌ها را بر اساس نرخ سامانه نیما که معمولا پایین تر از قیمت‌های بازار آزاد است به دلار تبدیل کنند. در نتیجه قیمت‌های فروش این شرکت‌ها نسبت به شرکت‌های خصوصی که امکان فروش ارز در بازار آزاد را نیز دارند، افزایش می‌یافت. لذا همین موضوع سبب می‌شد که شرکت‌های خصوصی نسبت به جی و پاسارگاد از مزیت قیمتی برخوردار باشند. همین موضوع باعث شد که بخشی از بازار صادراتی شرکت‌های جی و پاسارگاد به علت نداشتن مزیت قیمتی به شرکت‌های بخش خصوصی منتقل شود. از سویی دیگر بر اساس استراتژی‌های تعیین شده برای شرکت نفت جی، این شرکت نیز سیاست فروش خود را تغییر داده و اظهار کالا در گمرک را به خریداران محول ساخت.
نحوه عرضه محصولات و قیمت‌گذاری در بورس کالا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بورس کالای ایران به عنوان یک نهاد حاکمیتی، نقش بسیار مهمی در شفاف سازی معاملات قیر می‌تواند ایفا کند.لیکن بروز برخی ناهماهنگی‌ها و عدم پذیرش عرضه‌های داخلی نقدی،تهاتری، صادراتی و همچنین ورود بورس کالا به فرآیند قیمت‌گذاری کالاها، شرکت‌های قیرساز را با مشکلات عدیده ای مواجه ساخت. با وجود اینکه قیمت تابع شرایط عرضه و تقاضاست بنابراین بورس کالا با مداخله در قیمت‌های پیشنهادی عرضه کنندگان در بورس، باعث عدم امکان عرضه قیر در بورس شده است. البته خروج قیرهای تهاتری از بورس و عدم معامله این قیرها در بورس کالا، بخشی از تبعات این ناهماهنگی برای بورس کالا بوده و احتمال این موضوع نیز وجود دارد که عرضه‌های صادراتی نیز از بورس کالا خارج شود. این اتفاق به هیچ وجه مطلوب ما نیست چراکه شفافیت حداقلی معاملات قیر نیز با خروج از بورس کالا از بین خواهد رفت.
شرایط کنونی پالایشگاه نفت جی در حوزه عملیاتی چگونه است؟
شرکت پالایش نفت جی علاوه بر سایت بندر عباس در حال حاضر دو واحد دیگر را هم به مجموعه‌های تولیدی خود اضافه کرده است؛ یکی از آنها جی بندرعباس است. به نحوی که پس از احداث 24000 تن مخازن تولید و ذخیره سازی بندر عباس، این شرکت بزرگترین سایت ذخیره سازی قیر در بندر عباس است.
همچنین اخذ مجوز خرید از خط لوله، کلیه امکانات لازم برای تولید و صادرات قیر برای شرکت نفت جی از بندرعباس فراهم است. البته بر اساس توافق به عمل آمده با شرکت سرمایه‌گذاری نفت و شرکت سرمایه‌گذاری اهداف، مقدمات احداث بزرگترین واحد تولید قیر ایران به ظرفیت 2 میلیون تن در آبادان در حال انجام است.
این پروژه در چه زمان تقریبی به بهره برداری خواهد رسید و مسایل عملیاتی،مالی آن چگونه خواهد بود؟
برنامه زمان‌بندی احداث و راه اندازی پالایشگاه جی آبادان در حال تدوین است. ضمن اینکه برنامه‌هایی نیز برای احداث پلنت‌های خارج از کشور نیز در دستور کار قرار دارد.
روند تحقق اهداف در آمدی شرکت راچگونه ارزیابی می‌کنید؟
با تمهیدات اتخاذ شده طی9 ماهه گذشته شرکت موفق شده اهداف فروش و سود را محقق کند. لیکن با توجه به محدودیتهای ایجاد شده در بازارهای فروش از قبیل تحریم‌ها و مشکلات مرتبط با مبادلات بانکی، فروش قیر با مشکلاتی مواجه شده است که در حال جایگزین نمودن روش‌های جدید به منظور حل مشکلات مرتبط با تحریم‌ها هستیم.
بسیاری شرکت‌ها با توجه به شرایط کنونی در بحث فروش، مشکلاتی دارند ؛این مسئله در نفت جی چگونه است؟
بازگشت تحریم‌های ظالمانه آمریکا و معضلات ایجاد شده در زمینه لجستیک و مبادلات بانکی مشکلی است که گریبانگیر همه شرکت‌های ایرانی شده است. به عنوان مثال کشور قطر به عنوان یکی از مقاصد مهم صادراتی قیر ایران که سالانه حدود 400هزار تن از ما قیر می‌خرید، از یک ماه پیش کلا متوقف شده است.
همچنین طی شش یا هفت ماه گذشته، صادرات شرکت نفت پاسارگاد که نزدیک به 170یا 180 هزار تن با کشتی‌های 35 هزار تنی به مالزی انجام می‌شد کلا متوقف شده است. با حذف این دو مشتری از بازار، حدود 600 هزار تن از بازار حذف شد در حالی که پالایشگاه‌ها با مازاد عرضه مواجه هستند. اگرچه در شش ماهه اول امسال مازاد تقاضا در بازار بود و کمبود عرضه داشتیم، اما در حال حاضر مازاد عرضه وجود داشته و علیرغم قیمت‌های پایین تر، امکان صادرات وجود نداشته و کشورهایی نظیر سنگاپور و یونان جای ایران را گرفته اند.
در واقع تحریم‌ها دو جنبه دارد یکی جنبه عملیاتی و دیگری جنبه روانی. جنبه روانی تحریم آمریکا خیلی بیشتر از جنبه عملیاتی است. وقتی «مایک پمپو» به یک بانک کوچک زنگ می‌زند که با ایران کار نکنید این جنبه روانی خیلی بیشتر از فیزیکی آن است شاید واقعا کاری نتوانند انجام دهند ولی وقتی آنقدر جهان را تهدید روانی می‌کنند این قضیه ممکن است خیلی از بازارهای ما را تحت الشعاع قرار دهد. به کنیا گفته شده حساب‌ها یتان را خالی کنید، قطر از معاملات با ما کنار کشید. هند خیلی دست به عصا درباره این موضوع راه می‌رود و این در حالی است که هند بازار خیلی مهم برای ما بود. عمان اعلام کرده که کشتی‌های ایرانی نمی توانند بارگیری داشته باشند. به دوستان وزارت خارجه رجوع کردیم گفتند با کاردار صحبت کنید، امیدواریم حل شود. این کل کمکی بود که وزارت خارجه در این موضوع با ما داشت.
کاهش عرضه محصولات ایرانی در بازار جهانی از کجا تأمین می‌شود؟
سنگاپور، بحرین، یونان کشورهایی هستند که با وجود قیمت‌های بالاتر می‌توانند جایگزین قیر ایران باشند. اخیرا به علت محدودیت های ایجاد شده برای ایران، کم کم در حال جایگزین شدن در بازارهای صادراتی قیر ایران هستند.
عرضه سهام شرکت در بورس، چه مراحلی را طی می‌کند؟
در مورد عرضه سهام شرکت در بورس، مقدمات این کار در حال انجام است. تأمین سرمایه تمدن به عنوان مشاوره پذیرش مشخص شد. همچنین با توجه به اینکه این پرونده کاملا شفاف شده است به نظر می‌آیدتا آخر سال این موضوع محقق شود.
مطالبی را که مدنظر است ودر این گفت‌وگو کمتر به آن پرداخته شد، را بیان کنید.
در مورد مشکل تأمین مواد اولیه از سوی پالایشگاه نفت اصفهان، مذاکرات بسیار مطلوبی در حال انجام است. روند تعاملی بسیار خوبی در این زمینه وجود داشته و مشکلی در خصوص این قضیه وجود ندارد. نگاه‌ها باید عوض شود چون ما (شرکت نفت‌جی) به همراه واحد قیرسازی پالایشگاه اصفهان هستیم که هماهنگی کاملی درا ین موضوع وجود دارد. به نظر می‌آید با رفع موانع تحریمی و جایگزینی روش‌های فروش و تبادلات مالی، امکان توسعه سهم صادراتی قیر ایران افزایش یابد.
- شماره ۲۸۸ هفته نامه بورس - صفحه ۱۴
نظر شما