بورس‌ها آزادی عمل ندارند

بازار سرمایه ایران شامل چند رکن اساسی می‌شود که که در بین آنها سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهادی است که بر شرکت‌هایی همچون، کارگزاری‌ها، سبد گردان‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و... که به عنوان بازوی کمکی این بازار شناخته می‌شوند، نظارت دارد. اما با این وجود قوانین و مقررات این سازمان آن گونه که باید به تسهیل و کارایی عملکرد  شرکت‌های مذکور کمک قابل توجهی نکرده است. درا ین میان می‌توان از شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری نام برد که از جمله نهادهای مالی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار هستند؛ که از سال 89 راه اندازی شده اند و در قالب قراردادی مشخص، درباره خرید و فروش اوراق بهادار، به سرمایه‌گذاران مشاوره می ‌دهند. این درحالی است که به باور برخی کارشناسان آن گونه که باید این قوانین در راه شفافیت و کارایی بازار نبوده است. در همین راستا فرصتی پبش آمد تا با احمد پویان فر، مدیر عامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ارزش پرداز آریان و عضو انجمن مالی ایران به گفت‌وگو بنشینیم و از دیدگاه‌های وی درباره عملکرد و چالش‌های شرکت‌های مشاورسرمایه‌گذاری جویا شویم.

 در خصوص چالش‌های بازار سرمایه و به ویژه عملکرد سازمان بورس چه‌نظری دارید؟

با وجود این که طی این سال‌ها شاهد اقدامات مثبت سازمان بورس بوده‌ایم، اما باید بگویم سازمان بورس در چند حوزه جای نقد جدی دارد؛

• سیاست گذاری در زمینه تکنولوژی

• تدوین قوانین و مقررات

• تعریف مسئولیت‌ها و اختیارات برای ارکان بازار سرمایه همانند بورس‌ها و شرکت سپرده‌گذاری

همچنین سازمان بورس در فرآیند تهیه دستورالعمل‌ها و مقررات یک سویه عمل می کند و نه تنها با نهادهای تحت نظارت همکاری نداشته، حتی با سایر ارکان بازار سرمایه نیز در برخی از موارد مشورت نمی کند.

این امر مشکلات عدیده ای را در کوتاه مدت و بلندمدت برای بازار سرمایه ایجاد می‌کند.  یکی دیگر از اشکالات اساسی بازار سرمایه، این است که تقریبا تمام ارکان بازار سرمایه در اختیار سازمان بورس است و سازمان بورس هلدینگی است از شرکت‌های زیرمجموعه. برای روشن شدن بحث شاید این سئوال را طرح کنیم که  به درک موضوع کمک خواهد کرد .  چنانچه شرکت بورس تهران را تعطیل کنیم  چه مشکلی در بازار سرمایه رخ خواهد داد؟ به نظر اینجانب تقریبا هیچ مشکل جدی پیش نخواهد آمد. چرا که نرم افزار معاملاتی در اختیار شرکت مدیریت فناوری (شرکت زیر نظر سازمان بورس)، باز و بسته کردن نمادها در اختیار سازمان بورس، مجوز برگزاری مجمع و افزایش سرمایه در اختیار سازمان بورس، بارگذاری اطلاعات توسط شرکت‌ها از طریق سامانه کدال (شرکت رایان بورس متعلق به سازمان بورس)، برخورد با تخلفات ناشران و کارگزاران با سازمان بورس و... در اختیار ناظر قرار دارد.  ملاحظه می‌فرمائید که بورس‌ها تقریبا نقش پیک را در بازار سرمایه ایفا می‌کنند. به عبارت دیگر، گلوگاه‌های اطلاعاتی همچون دریافت و انتشار اطلاعات در تمامی مراحل افشا، پردازش و تحلیل، توسعه و تحدید همه و همه در اختیار سازمان بورس است و بورس‌ها حتی حق مالکیت داده‌هایی که خودشان تولید می‌کنند را نیز ندارند. در خصوص امور داخلی بورس‌ها و سایر ارکان نیز این مشکل و سلب اختیار وجود دارد. به عنوان مثال حتی برای تعریف یک پروژه تحقیقاتی، باید مجوزسازمان بورس اخذ شود. هر اقدام و برنامه استراتژیک و تصمیم گیر در خصوص زیرساخت‌های تکنولوژیک، ساختار سازمانی، محل استقرار شرکت، تاسیس شرکت، همکاری با بورس‌های خارجی، باید با توجه به نظر سازمان انجام شود.

  کارایی مقررات‌گذاری سازمان در توسعه بازار را چگونه می‌بینید؟

با این که بورس‌های دیگر دنیا هم قوانین و مقررات ده‌ها برابر از ما بیشتر دارند اما این قوانین و مقررات عمدتا در جهت حمایت از سهامدار خرد، شفافیت و کارایی بازار است. چنانچه نیم نگاهی به حجم و ارزش معاملات نسبت به 20 و 25 سال پیش داشته باشیم ملاحظه خواهیم کرد که این ارقام رشد قابل توجهی داشته اند. اما واقعیت تلخی که همچنان با آن روبرو هستیم این است که هر روز شاهد تشکیل سریع صف‌های خرید یا فروش برای سهام هستیم. مفهوم تشکیل صف این است که یا معامله مبتنی بر اطلاعات نهانی انجام می‌شود، یا بدلیل عدم وجود تحلیل و توسعه نهادهای انتشار داده‌های تحلیلی و ارائه مشاوره‌های تخصصی افراد به صورت توده وار معامله می‌کنند و یا اینکه نرخ شناوری سهام به صورت نسبی هیچ تغییری نداشته است. تمامی این موارد به کارایی مقررات‌گذاری در بازار، ارتباط دارد.   برای اینکه اثر بخشی مقررات را بتوان ارزیابی کرد محققین میزان استفاده از خدمات  شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری را به عنوان معیار در نظر می‌گیرند؛ به این معنا که هر چقدر این درصد بالاتر شود کارایی مقررات بیشتربوده است. حال بررسی کنید که چند درصد معامله گران در بازار از خدمات این شرکت‌ها استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد این نسبت حتی به یک درصد نیز نرسد. این نسبت شاخص موفقیت سازمان در مقررات‌گذاری است.

   از لحاط تعدد مجوزها و هم پوشانی آنها در راستای درآمد زایی شرکت‌های مشاورسرمایه‌گذاری چه نظری دارید؟

تعدد مجوزها علاوه بر اینکه می‌تواند سردرگمی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند ،می تواند منجر به ایجاد آربیتراژهای مقرراتی و توسعه مجوزهای رفاقتی و سلیقه ای نیز شود. به نظر اینجانب فارغ از کم و کیف مجوزها باید بدانیم که محتوی بیزنس (کسب و کار) تعریف شده برای این شرکت‌ها چیست. در یک تحلیل کوچک می‌توان دید که شرکت‌های پردازش داده، سبدگردا ن ومشاور سرمایه‌گذاری می‌باید تحت یک عنوان مثلا مدیریت دارایی فعالیت کنند.

چرا که شاید طنز باشد که یک سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری در بورس نزد یک شرکت پردازش داده برود چون که مجوز مشاور سرمایه‌گذاری دارد. یک مشکل دیگر در خصوص فعالیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، امکان تاسیس این شرکت‌ها توسط تأمین سرمایه‌ها و کارگزاری‌هاست. به نظر سازمان اگر ساختار ارائه خدمات مدیریت سبد بجای اینکه به صورت یک مدیریت در دل کارگزاری‌ها باشد، به صورت یک شرکت صددرصدی وابسته به کارگزاری باشد مشکل تضاد منافع حل می‌شود. به نظر می‌رسد به دلیل تضاد منافع تأمین سرمایه‌ها، بانک‌ها، کارگزاری‌ها نباید سهامداری موثر در این دسته از شرکت‌ها داشته باشند. در نهایت اینکه تا وقتی که معاملات نهانی به راحتی در بازار قابل انجام باشد، دیتای رایگان توسط شرکت فناوری در اختیار همگان قرار گیرد ، کارگزاران مستقیم وغیر مستقیم مشاور خرید و فروش سهام ارائه کنند و کانالهای بدون مجوز خدمات مشاوره ای و تحلیل ارائه دهند، کسب و کار شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری رونقی نخواهد گرفت.

  برای  توسعه کسب و کار شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری چه پیشنهادی دارید؟

باید آزادی عمل بیشتری به این شرکت‌ها داده وتعدد مجوزها برداشته شود. از سوی دیگر کارگزاری‌ها ،تأمین سرمایه‌ها و بانک‌ها مستقیم و غیر مستقیم در تاسیس این شرکت‌ها نباید دخالت داشته باشند.

  در پایان توضیح دهید فعالیت شرکت ارزش پرداز آریان در چه حوزه‌هایی است؟

«آیکو» علاوه بر فعالیت در حوزه مشاور سرمایه‌گذاری، در حوزه ریسک بانکی و راه حل‌های بنگاه داری اعم از مالی وتولیدی هم فعالیت دارد. شاید مهم ترین وجه تمایر فعالیت آیکو در بازار سرمایه، توسعه سامانه معاملات الگوریتمی باشد. درهمین راستا کارهایی مطالعاتی در این حوزه از سال 1392 انجام شده و موانعی درا ین راه داشتیم که می‌توان از جمله به نبود دانش کافی ،  نبود قوانین و مقررات وعدم کفایت زیرساخت‌های تکنولوژیکی اشاره کرد. البته تا حدودی موانع یک و دو برطرف شده ،اما همچنان با مشکل زیر ساخت های تکنولوژیکی روبه‌رو هستیم. همچنین چندی پیش رو نمایی از سامانه بومی معاملات الگوریتمی توسط مجموعه آیکو انجام شد. این سامانه معاملات الگوریتمی  براساس قابلیت‌هایی که دارد می‌تواند کل بازار را رصد کند. البته در عین حال با دادن سفارش معاملاتی می‌توان به اطلاعاتی همچون زمان مناسب خرید فروش سهام، سود زیان شرکت‌ها، و قیمت و سایر موارد دست یافت.   این سیستم قابلیت‌های ویژه ای د ارد به طوری که هر استراتژی معاملاتی در بازار می‌تواند به صورت یک کد کامپیوتری به سامانه داده شود و براساس مجموعه ای از معیارها می‌تواند دیتا، استراتژِی، عملکرد استراتژی و اجرای استراتژی، کنترل ریسک و بازدهی استراتژ ی را ارائه دهد.

• شماره ۲۸۸ هفته نامه بورس - صفحه ۹