زعفران، طلای سرخ ایران است عرضه آن درتالار نقره‌ای بورس دررونق اقتصاد کشاورزی نقش به سزایی دارد. عرضه زعفران در بورس کالا امتیازهای فراوانی برای زعفران کاران و ایجاد بازارهای صادراتی ایجاد می‌کند. بر این اساس باید درصدد باشیم با عرضه زعفران در بورس کالا از تولید کشاورز حمایت و این محصول ایرانی را بیش از گذشته به دنیا معرفی کنیم.
افزایش ابزارها ی معاملاتی
معاملات زعفران در بورس کالای ایران تاکنون به صورت گواهی سپرده کالایی و در بازار فیزیکی به صورت نقد، سلف و نسیه انجام می‌شد. اگرچه از اوایل خرداد ماه جاری بحث قراردادهای آتی زعفران مطرح شد، اما بنا به دلایلی از اواخر تیرماه، تغییر در برخی بند‌های قرارداد آتی زعفران توسط بورس کالا مد نظر قرار گرفت. نحوه انجام معاملات آتی زعفران کشف نرخ آن یعنی قیمتی که بر روی تابلو معاملات درج می‌شود برمبنای ریال به ازای هر گرم زعفران خواهد بود. براین اساس، اندازه هر قرارداد 100 گرم زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین) به عنوان دارایی پایه و حد نوسان قیمت روزانه زعفران در این معاملات نیز مثبت و منفی سه درصد نسبت به قیمت تسویه روز قبل خواهد بود. البته قیمت پایه قرارداد آتی، همان قیمت کشف شده در حراج تک قیمتی خواهد بود که مبنای حد نوسان قیمت روزانه برای ادامه معاملات در حراج پیوسته قرار خواهد گرفت. همچنین در پایان هر روز معاملاتی پس از محاسبه قیمت تسویه روزانه،عملیات به روز رسانی حساب‌ها انجام می‌شود. البته تفاوت قیمت تعهد شده در قراردادهای آتی با قیمت تسویه روزانه محاسبه شده ومتناسب با اندازه قرارداد توسط اتاق پایاپای به حساب عملیاتی مشتری در صورت سود واریز یا در صورت زیان از آن حساب کسر خواهد شد.
اولین تجربه
در همین راستا، دوم خرداد ماه جاری، نخستین معاملات قرارداد آتی زعفران با سررسید 20شهریور ماه 97 انجام شد و دارندگان کد معاملاتی قراردادهای آتی در نماد مربوطه به خرید و فروش پرداختند. با توجه به پیش بینی‌های قابل توجه مسئولان از راه اندازی معاملات آتی زعفران نظرات برخی فعالان بازار را جویا شدیم.
افزایش توسعه صادرات
عبدالحمید اخوان دوست، کارشناس معاملات آتی معتقد است:زعفران یک کالای لوکس است که شاید خیلی عمومی نیست ومعمولا کالاهایی که برای عرضه در بورس می‌آیند مورد توجه قرار می‌گیرند. خیلی از عرضه‌های کالایی نظیر کنجاله و زیره با استقبال روبرو نشدند ودر جمع تک عرضه‌های بورس کالا قرار گرفتند. ولی بحث عرضه زعفران در بورس به دلایلی از جمله تولید کنندگان بزرگ این محصول، تأمین سود مطلوب برای مشتریان وتجربه موفق بورس کالا در این خصوص باعث شد که بحث بازارمعاملات آتی زعفران مدنظر قرار‌گیرد. البته برای معامله گران این بازار امتیازهای خوبی راهم در نظر گرفتند. اخوان دوست با اشاره به اینکه بازار آتی ریسک هم دارد ولی چون با پول کم می‌توان ریسک بزرگ انجام داد، مشتریان راغب شدند به این بازار ورود و سود خوبی هم دریافت کنند. وی افزود: زعفران کالای خاص و زیاد مورد توجه عموم مردم نبوده است ولی بورس کارش همین است که قیمت را واقعی کند. البته وقتی قیمت
واقعی تر بشود بازار بورس مورد توجه قرار می‌گیرد. این کارشناس معاملات آتی بیان داشت:خیلی از کشورهایی که از ایران زعفران خریداری می‌کنند، می‌بینند در بورس قیمت روزانه زعفران تعیین می‌شود و با رونق همراه است. این مسئله تاثیر قابل توجهی در افزایش توسعه صادرات زغفران خواهد داشت. اخوان دوست تعیین قیمت واقعی و برند سازی را در این روند مورد تاکید قرار داد و گفت: در صورت مدیریت صحیح معاملات آتی، زعفران ایران می‌تواند سهم بیسشتری از گردش مالی این محصول را به خود اختصاص دهد.
نقطه عطفی در تعیین قیمت واقعی
سمیرا النجاني، کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: ایران با تولید بیش از 90 درصد زعفران جهان مقام اول در دنیا را به‌عنوان تولید کننده زعفران در بر دارد.البته درگذشته کشاورزان به صورت مالکیت دهقانی(فردمالکی)با در اختیار گرفتن زمین به این کار مشغول بودند و قیمت‌ها با روش سنتی بر اساس قیمت‌های ادوارگذشته تعیین می‌شد. النجاني گفت: در این میان عده‌ای از واسطه گران با توجه به نیاز کشاورزان و با شناخت بازار این محصول در فرای مرزها، زعفران را با قیمت کمی از کشاورزان خریداری و به صورت فله‌ای صادرات انجام می‌دادند. همچنین این گروه نقش پر اهمیتی در تعیین و نوسانات قیمت زعفران در بازار داشتند که بدون توجه به نیاز مالی کشاورزان، به افزایش قیمت این محصول برای نفع خود وکسب سودهای سرشار می‌پرداختند. وی تصریح کرد: با افتتاح و راه اندازی قراردادهای آتی زعفران که در خرداد ماه سال جاری فعالیت خود را آغاز کرد، نقطه عطفی در تعیین قیمت واقعی زعفران به وجود آمد، تا اینکه کشاورزان بدون واسطه وارد معامله شوند و بتوانند با استفاده از عرضه و تقاضای بازار به معامله این محصول بپردازند.
النجاني، پوشش ریسک نوسانات قیمتی کالا، اهرم مالی، هزینه اندک معامله، نقدشوندگی بالا، معافیت مالیاتی، تضمین معاملات و سپرده کردن وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای، و شفافیت قیمت را از جمله مزایای معاملات آتی زعفران بر شمرد و بیان داشت:در این روند کشاورزان این حوزه که از پایین آمدن قیمت محصولاتشان در زمان برداشت محصول بیم داشتند می‌توانند با اخذ موقعیت در بازار آتی زعفران ریسک خود را کاهش داده و در واقع خود را در برابر افت قیمت بیمه کنند. وی با اشاره به اینکه قرارداد آتی زعفران بر روی سررسیدهای آبان ماه و شهریور ماه مورد معامله قرار می‌گیرد، افزود: با وجود آنکه معاملات آتی زعفران به تازگی فعالیت خود را شروع کرده با استقبال خوبی توسط فعالان این بازار مواجه شد، بطوری که تاکنون بیش از 355 هزار قرارداد مورد معامله صورت پذیرفته است.
امکان مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی
با توجه به اینکه زعفران کالایی ارزشمند و استراتژیک است معاملات آتی زعفران می‌تواند در آینده مرجعی مناسب برای قیمت‌گذاری دربازارهای خارج از ایران به شمار آید. همچنین حامد سلطان نژاد مدیرعامل بورس کالا در مراسم راه اندازی معاملات آتی زعفران خبر از امکان مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی و ایجاد بستر مناسب جهت دریافت کد معاملاتی برای این سرمایه‌گذاران داد. البته در صورت تحقق این دیدگاه آرمانی، علاوه بر افزایش ارز آوری این محصول، زمینه‌هایی برای برند سازی زعفران ایران در بازارهای جهانی نیز به وجود خواهد آمد.
عدم تاثیرمعاملات آتی در رونق بازار
در همین رابطه سیدعلی حسینی، عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران گفت: صادرکنندگان زعفران یک سری افراد سنتی و قدیمی هستند که محصول را خودشان از کشاورزان می‌خرند و صادر می‌کنند و برایشان اصل توجیهی ندارد که در بورس وارد شوند. همچنین آنهایی که الان از طریق بورس زعفران می‌خرند صادرکنندگان جدید بوده و حرفه‌ای نیستند. حسینی با بیان اینکه، معاملات آتی زعفران دررونق بازار تاثیر‌گذار نبود، افزود: 90 درصد زعفران کشور صادراتی است و صادر کننده منافع خودش را در این می‌بیند که محصول را به صورت مستقیم از کشاورز بخرد. وی با اشاره به اینکه زعفران یک محصول صنعتی نیست که با یک کار خانه قرارداد ببندند و محصول را صادر کنند بیان داشت: صادرات زعفران اصلا توجیهی ندارد که بخواهد در بورس عرضه شود.
حسینی با اشاره به اینکه معاملات آتی زعفران چیزی نیست که برای صادر کنندگان یا خریدار خارجی توجیه داشته باشد، افزود: معاملات آتی این است که می‌آیند یک خریدی انجام می‌دهند که پولش را سه ماه دیگر پرداخت کنند نه اینکه سه ماه دیگر جنس را تحویل بگیرند. مثلا در معاملات آتی سکه، خریدار سکه می‌آید پول می‌دهد سه ماه دیگر سکه را تحویل بگیرد.
ولی درآتی زعفران برعکس عمل می‌شود اسنادی رد وبدل می‌شود زعفران را می‌گیرد که مثلا سه ماه دیگر پول بدهد. وی تاکید کرد: به نظر بنده، چنین روندی سودی اصلا ندارد. سود معاملات زعفران در دنیا طوری نیست که خرید مدت دار را پوشش داده و بتواند رقابت کند با آن کسی که خرید نقدی انجام داده و ارزانتر زعفران تهیه کرده است. این موضوع یکی از چالش‌های معاملات آتی زعفران در بورس به شمار می‌آید.
سهم 300 میلیون دلاری درگردش مالی 8 میلیارد دلاری
بر پایه این گزارش، گردش مالی زعفران در دنیا 8 میلیارد دلار و سهم ایران 300 میلیون دلار است. این موضوع با در نظر گرفتن اینکه ایران اولین تولید کننده زعفران در جهان است تفاوت بسیاری دارد.البته هدفگذاری‌ها برای صادرات 2.5 میلیارد دلار زعفران ایران تا 5 سال آینده است. اگر چه پیش بینی شده بود که میزان صادرات زعفران تولید سال ۹۶ به بیش از ۲۰۰ تن برسد،اما بر اساس آمار گمرک ایران تا بهمن سال گذشته بیش از 194 تن زعفران کشورمان صادر شد. البته مصرف سالانه زعفران در جهان 350 تن برآورد شده و علاوه بر ایران 7 تا 8 کشور دیگر حدود 50 تن زعفران تولید و عرضه می‌کنند.
*الهام هیئتی/ خبرنگار
شماره ۲۶۰ هفته نامه بورس - صفحه۶
نظر شما