در این سال‌ها که اقتصاد ایران با مشکلات فراوانی دست وپنجه نرم می‌کند، معضلاتی چون اختلاس،فساد اقتصادی و ورشکستگی در موسسات مالی و اعتباری زخمی عمیق بر ساختار اقتصادی وارد کرده است.کارشناسان یکی از دلایل اصلی چنین مسائلی را نبود حاکمیت شرکتی در عرصه‌های اقتصادی می‌دانند.البته حاکمیت شرکتی مقوله‌ای است که در ایران مورد توجه ویژه بسیاری از کارشناسان اقتصادی به ویژه در عرصه سرمایه‌گذاری قرار گرفته است. بر این اساس، حاکمیت شرکتی را می‌توان به صورت ساختاری منسجم از روابط در نظر گرفت که میان سهامداران،مدیران،ذینعفان، و ناظران برقرار می‌شودتا منافع کلیه مالکان و ذینعفان تضمین شود. آئین نامه حاکمیت شرکتی پیش از هر چیز به ضمانت اجرای قوی نیازمند است. هدف نهایی از اجرایی این طرح شفاف‌سازی و پاسخگویی مدیران ارشد به ذینعفان به ویژه سرمایه‌گذاران و سهامداران خرد است آن هم در نظام اقتصادی کشوری که پاسخگویی و شفاف‌سازی در این عرصه بسیار کمرنگ است.
در اقتصادی همچون ایران که در بسیاری از موارد دولت و شرکت‌های زیر مجموعه دولتی پاسخگویی صحیحی به مردم و ذینعفان ندارند، حاکمیت شرکتی در بخش خصوصی می‌تواند بسیار کارگشا باشد. سرمایه‌گذاران خرد باید اطمینان داشته باشند که شرکت‌ها تا چه میزان توانایی پاسخگویی دارند.
اجتناب از نوسانات شدید سودهای برآوردی
حاکمیت شرکتی از سه دهه گذشته در اقتصاد‌های پیشرویی همچون انگلستان و استرالیا پایه‌گذاری شد. این طرح در ایران هم از دهه 80 قرار بود مورد توجه شرکت‌های بورسی، بانک‌ها و بیمه‌ها قرارگیرد. وقتی به سایت‌های ایرانی برای حاکمیت شرکتی مراجع می‌کنیم با یک درفت مواجه می‌شویم که معمولا جایگاه مدیران وناظران را نشان می‌دهد چنین نموداری هیچ اطلاعاتی به دست سرمایه‌گذارنمی دهد. با اجرای درست آئین نامه حاکمیت شرکتی حسابرسی از شکل‌های تشریفاتی خارج شده وحاکمیت شرکتی باعث افشای به موقع اطلاعات و اجتناب از نوسانات شدید سودهای بر آوردی و دستکاری در قیمت‌ها می‌شود.
اولین ومهمترین مانع پیش رو
اهداف حاکمیت شرکتی را می‌توان در چهار هدف خلاصه کرد؛ اولین هدف پاسخگویی است که مهمترین هدف آن است، دومین هدفش شفافیت است که خیلی هم حایز اهمیت است و سومین هدفش انصاف است و چهارمین هدفش رعایت حقوق تمام ذینعفان است. حاکمیت شرکتی جای در قانون تجارت کشور ندارد و این ضعف اولین ومهمترین مانع پیش روی اجرای حاکمیت شرکتی در کشور است.
ابهامات فراوان
اسفند ماه 95 بود که رئیس کل بیمه مرکزی ایران از تدوین آئین نامه حاکمیت شرکتی خبر داد وگفت: این آئین نامه در راستای حمایت از حقوق بیمه‌گذاران و سهامداران جز تدوین شده و در مراحل نهایی قرار دارد.عبدالناصر همتی در راستای اجرای چنین طرحی از مدیران شرکت‌های بیمه درخواست کرد ایمنی و پیشگیری از خسارت وهمچون ارزیابی ریسک در امور شرکت‌های خود را تقویت کنند. اما اینکه این طرح تا امروز که حدود دوسال از مطرح کردن آن توسط همتی می‌گذرد تا چه میزان در شرکت‌های بیمه اجرای شده است موضوعی است که ابهامات فراوانی دارد.اگر چه در این زمینه با چند مدیر ارشد بیمه قصد داشتیم گفت‌وگو داشته باشیم اما تمایلی به گفت‌وگو در این زمینه را نداشتند. یک منبع آگاه اعلام کرد به علت اینکه نزدیک زمان مجمع عمومی شرکت‌هاست به شدت درگیر کار مجمع هستیم و قادر به‌پاسخگویی نیستیم.
شفاف سازی برای سهامداران
در همین رابطه یحیی حساس یگانه کارشناس اقتصادی گفت: حاکمیت شرکتی موجب اطمینان خاطر می‌شود که شرکت‌ها از دارایی خود به نحو موثر استفاده می‌کنند.در ایران پیوستن به حاکمیت شرکتی در بازار بورس اجباری است.وی بیان کرد مشکلات در این رابطه بسیار است، هر شرکتی یکسری مشکل کلی دارد ویکسری هم مشکل ساختار مالکیت دارند. حساس یگانه گفت: همین قانون تجارت اساس نامه حاکمیت شرکتی ایرانی است.وی افزود: حاکمیت شرکتی در بیمه بانک هم زیاد تفاوتی با بورس ندارد مگر اینکه چند ناظر بیشتر داشته باشند ومقررات را بیشتر رعایت می‌کنند.حساس یگانه با اشاره به اینکه حاکمیت شرکتی بستگی به مولفه‌ها، ابعاد و شاخص‌هایی دارد که در بازار سرمایه اجرا شود، گفت: برای ساختار هر شرکتی حاکمیت شرکتی باید ایجاد شود همچنین یکی از اهداف حاکمیت شرکتی شفاف سازی برای سهامداران است.
بیش از 5 سال برای تایید پیش نویس
حمید الهیاری ابهری، دبیر کمیته استانداردها و آموزش سازمان بورس و اوراق بهادار گفت:تدوین دستورالعمل راهبری شرکتی از سال‌های گذشته در دستور کار سازمان بورس و اوراق بهادار بوده است. در این راستا، دستورالعمل کنترل‌های داخلی، منشور کمیته حسابرسی و منشور حسابرسی داخلی در سال 1391 پس از تصویب در هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به ناشران ابلاغ شده است. همچنین پیش‌نویس دستورالعمل راهبری شرکتی برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در این سازمان تهیه و در کارگروه راهبری شرکتی با حضور نمایندگانی از وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان حسابرسی، بیمه مرکزی، صنعت بانکداری، صنعت بیمه، برخی از حسابرسان معتمد سازمان و بخش خصوصی، معاونت نظارت بر بورس‌ها و ناشران و ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار بررسی و نهایی شده است. البته پیش‌نویس مذکور به منظور انجام نظرخواهی عمومی در سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران (کدال) منتشر شده است که نظرات دریافتی پس از بررسی مجدد در کارگروه مذکور و نهایی شدن دستورالعمل، توسط این سازمان تصویب و برای اجرا به ناشران ابلاغ خواهد شد.
کارها را نصفه کاره رها می‌کنیم
همچنین حمید دیانت پی دبيركل انجمن مديران مالي حرفه اي ايران و مدرس دانشگاه گفت: شرکت‌ها فقط از حاکمیت شرکتی ایجاد کمیته‌های حسابرسی را به دلیل وجود منافع (رانت و حق حضور) درک کرده اند. وی درباره پیشرفت حاکمیت شرکتی در حوزه‌های بانک و بیمه افزود: نمی شود درصد قابل ذکری را عنوان کرداما حتی از تصورات اولیه هم به دور هستیم. وی گفت: مشکل اینجاست که اصولا کارها را نصفه کاره رها می‌کنیم. در حاکمیت شرکتی همه به صورت تئوری نظریه می‌دهند اما از اجراي موثر آن خبري نيست.وی عنوان کرد: اگر حاکمیت شرکتی به‌صورت كامل اجرايي شود شفافیت، حذف رانت، کاهش فساد، پاسخگویی به موقع و موثر بر تصمیمات و... به همراه خواهد داشت.
بی انگیزگی سرمایه‌گذاران و ضرورت‌های قابل توجه
همایون دارابی، کارشناس بازار هم با اشاره به اینکه حاکمیت شرکتی بر روابط میان شرکت‌ها،سهامداران، حقوق اقلیت و سهامداران جز در برابر سهامداران عمده حکایت دارد، گفت: بازار سرمایه در این بخش مشکلات زیادی دارد که همین مشکلات باعث بی انگیزگی سرمایه‌گذاران داخلی وخارجی برای ورود به بازار سرمایه شده است. به عنوان نمونه مشکلات مربوط به دریافت سود سهام،اعمال رای در مجامع، حضور مدیر منتخب سهامداران جز و نحوه حفظ حقوق سهامداران جز در برابر تخلفات مدیران منتخب سهامداران عمده مواردی هستند که هم اکنون در موضوع حاکمیت شرکتی جای آن‌ها خالی است. دارابی افزود: اگرچه استقبال شرکت‌ها هنوز بررسی نشده، اما موضوع این است که باید به شرکت‌ها ومدیران آموزش کافی داده شود و همچنین قوانین موثر با ضمانت اجرایی وجود داشته باشد که فعلا این مساله وجود ندارد. وی تصریح کرد: اگر حاکمیت شرکتی اجرا شود کمک بزرگی به بازار و جایگاه می‌کند و سهامداران با احساس امنیت بیشتری در بازار مشارکت می‌کنند.
جایگزین‌هایی که قولش را داده بودند ارائه نشد
در همین زمینه الهه ظفری یکی دیگر از کارشناسان بازار گفت: از دید بازار سرمایه تلاش در حفظ حقوق سهامداران اهداف حاکمیت شرکتی است که با ایجاد شرایطی باعث می‌شود سهامدار به فرآیندهای داخلی شرکت بتواند اتکا بیشتری داشته باشد. اگر قوانین و راهکارهایی برای برقراری درست حاکمیت شرکتی توسط نهادهای ناظر مثل سازمان بورس در نظر گرفته نشود ریسک کلی افزایش پیدا می‌کند. همچنین یکسری قوانین وراهکارهای برای برقراری حاکمیت شرکتی ایجاد شده است اما اصلاح قانون‌های قدیمی و به روز رسانی آن‌ها خیلی مهم است. البته در شرایط کنونی بسیاری از موارد ایده آل در حاکمیت شرکتی نادیده گرفته می‌شود چراکه یکسری قانون‌های جدید در تضاد با این موضوع ایجاد شده که حذف پیش‌بینی سود یکی از مهمترین موارد در این خصوص به شمار می‌آید. این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: اول به نظر می‌رسید قرار است اتفاق خوبی رخ دهد ولی الان که این الگو به مرحله اجرایی رسیده، خیلی از پیش‌بینی‌ها حذف شده است و جایگزین‌هایی که قولش را داده بودند ارائه نشد. در نتیجه قابلیت اتکا به گزارش‌ها و اتفاقات داخلی شرکت‌ها که از مهمترین مزیت‌های حاکمیت شرکتی برای سهامداران است از بین رفته است. ظفری تصریح کرد: اگر بخواهیم از دید یک فعال بازار سرمایه به موضوع حاکمیت شرکتی بنگریم باید گفت: نه تنها پیشرفتی نداشته بلکه شرایط بدتر هم شده است.
* الهام هیاتی/ خبرنگار
شماره ۲۵۷ هفته نامه بورس - صفحه۵
نظر شما