تفکر جزیره‌ای در ادغام ابرقدرت‌های پتروشیمی

اجرای سناریوی ادغام چند سالی است که در کشور باب شده و تا به حال نتیجه مطلوبی در بر نداشته است. نمونه آشکار آن هم ادغام وزارتخانه بود که هنوز هم تبعات منفی آن ادامه دارد. اما به نظر می‌رسد آینده نگری‌های مثبت از تغییر و تحول‌های بنیادین باعث ادامه این روند شده است. در این راستا ادغام چند هلدینگ پتروشیمی هم در صدر اخبار قرار گرفته که مهم ترین آن ادغام تاپیکو در فارس است، اما تا کنون هیچ خبری مبنی بر تایید یا تکذیب آن اعلام نشده، برخی از کارشناسان معتقدند که این ادغام غیر منطقی است و نتیجه عکس در روند مطلوب داخلی و خارجی آنها دارد و برخی دیگر این کار را مدیریت مناسب در راستای بازدهی بیشتر آنها می‌دانند. تلاش بسیاری صورت گرفت که نظرات مدیران ارشد این مجموعه‌ها را جویا شویم که پاسخگویی به زمان دیگر موکول شد. البته در این خصوص برخی صاحبنظران به بیان دیدگاه پرداختند که در ادامه می‌خوانید.

واگذاری سهام منطقی تر از ادغام

عادل نژاد سلیم، مدیر عامل سابق هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس در این باره گفت: زمانی که بنده در هلدینگ خلیج فارس بودم واگذاری‌ها شروع شد، با بررسی کارشناسانه پیشنهاد شد به جای ادغام هلدینگ و شرکت‌های پتروشیمی بهتر است سهام این گروه بدون خدشه دار شدن ماهیت آنها به بخش خصوصی واگذار شود اما این طرح مورد قبول واقع نشد. وی افزود: در حال حاضر با مطلوب دانستن موضوع ادغام، واگذاری‌های هلدینگی و یکپارچه بهتر از خرد واگذار کردن است، چرا که ارتباطات گسترده هلدینگ‌های پتروشیمی به خصوص هلدینگ خلیج فارس با شرکت‌ها و سازمان‌های داخلی و خارجی به حدی تاثیر‌گذار است که نباید با تصمیم جزیره ای منافع آنها را به خطر انداخت بلکه باید تمام توان آنها در یک نقطه برای تعاملات بیشتر متمرکز شود. نژاد سلیم اظهار کرد: زمانی که شرکت‌های بزرگ پتروشیمی به صورت خرد دربیایند قطعا رقابت داخلی بین آنها ایجاد می‌شود که نیروی لازم برای حضور و چانه زنی در بازار بین الملل را از آنها می‌گیرد. از سوی دیگر توان مالی یک هلدینگ بزرگ قطعا از شرکت‌های خرد بیشتر است. بنابراین می‌توان با این کار اعتبار مالی لازم برای فعالیت‌های قوی بین‌المللی داشته باشیم.

دولت دخالت نکند

مدیر عامل سابق هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس بیان کرد: اعتقاد دارم هلدینگ‌های پتروشیمی باید به بخش خصوصی تعلق گیرد، این اتفاق می‌تواند رخداد میمونی در زمینه تحویل و ارتقا فعالیت آنها باشد به شرط اینکه مطابق با اصول دنیا یعنی عدم دخالت دولت در اقتصاد مخصوصا در شرکت‌های پتروشیمی پیش رویم. وی افزود: بهترین اتفاق برای شکوفایی شرکت‌های اقتصادی یا هلدینگ‌های بزرگ دخالت نکردن دولت است، اما این اتفاق در کشور ما برعکس است دولت نقش بزرگی در اقتصاد و شرکت‌های بزرگ صنایع مختلف دارد و حاضر نیست که این نقش را کمرنگ کند. از سوی دیگر بستر‌های لازم برای ترسیم فردای اقتصاد وجود ندارد چون زیر ساخت مطلوبی هم نداریم. نژاد سلیم با بیان اینکه برای ادغام دو ابر قدرت پتروشیمی کشورمان باید قوانین و مدل‌های مختلفی ترسیم شود، گفت: برای ادغام هلدینگ تاپیکو در خلیج فارس باید مدل‌های مختلفی ترسیم و تحلیل شود چرا که هر دو هلدینگ مانند دو غول تاثیر‌گذار در صنعت پتروشیمی و سازمان بورس هستند. بنابراین نباید کوچکترین ریسکی در این زمینه شود. اگر هنوز این ادغام صورت نگرفته به دلیل پیدا نکردن زبان مشترک است چرا که به نظر می‌رسد تصمیمات انفرادی و جزیره ای در راس امور قرار گرفته است.

سهام عدالت سازماندهی شود

مدیر عامل سابق هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس با اشاره به مالکیت 40 درصدی سهام عدالت در هلدینگ صنایع پتروشیمی خلیج فارس بیان داشت:بر این اساس باید به زودی تکلیف این سهام مشخص شود. البته از نظر بنده معاملات سهام عدالت با شیوه فعلی معضلی بزرگ برای تغییر و تحولات چنین شرکت‌هایی است. همچنین باید تمام فعالیت‌های سهام عدالت به سازمان بورس و سهامداران واگذار شود تا چارچوب و قانون منسجمی پیدا کند.

واگذاری‌های ایران با تفکر جزیره ای

فرهنگ حسینی، کارشناس بازارسرمایه با اشاره به موضوع ادغام دو غول پتروشیمی گفت: نفت، گاز و پتروشیمی صنعت اول کشور بشمار می‌رود و دارای بیشترین ارزش افزوده در اقتصاد ملی است. همچنین به دلیل ماهیت مواد اولیه و محصولات، فعالیت و خلق ارزش در این صنعت از طریق توسعه زنجیره ارزش محقق می‌شود‌. در حالی که بزرگترین غول‌های نفت و گاز جهان در دهه‌های گذشته و شرکت‌های بزرگ پتروشیمی در سال‌های اخیر مسیر ادغام و تملیک را طی کرده‌اند، نحوه واگذاری در ایران به صورت مستقل و بعضا جزیره‌ای بوده است.

استفاده نکردن از ارزش افزوده بالا

حسینی با تاکید بر اینکه ادغام هر شرکت یا هلدینگی موجب یک توقف و کاهش سرعت در فعالیت آنها می‌شود، افزود: هر چند شاهد شکل گیری چند هلدینگ اصلی پتروشیمی بوده ایم، اما با نگاهی به شرکت‌های واگذار شده در سال‌های گذشته می‌توان گفت پس از واگذاری، چه در سطح شرکتی و چه در سطح هلدینگی، عمدتا توسعه و سرمایه‌گذاری جدید با وجود پتانسیل و نیاز بالای صنعت و سودآوری قابل ملاحظه آن در واحدهای واگذار شده یا صورت نگرفته یا به کندی پیش رفته است . البته برخی از هلدینگ‌ها هیچ سرمایه‌گذاری در بخش توسعه انجام نداده اند و سیاست اصلی شان تقسیم حداکثری سود بوده است.همچنین از سوی دیگر، ایجاد ارزش افزوده از طریق هم افزایی در واحدها و بخش‌های مختلف نیز به دلیل عدم همراستایی منافع، به سختی انجام شده است، به نحوی که با وجود پتانسیل ایجاد ارزش افزوده بالا، صنعت و شرکت‌ها از آن بهره نبرده اند.

چند برابر شدن هزینه‌ها

مدیرعامل و عضو هیات مدیره گروه صنعتی و معدنی امیر بیان کرد: علاوه بر این، در زیرساخت‌ها به دلیل مالکیت متفاوت، چالش‌های متعددی وجود داشته، چراکه ساختار‌ها و رویه‌های فروش همراستا نبوده و گاهی در تضاد با یکدیگر بوده است. این موضوع در بخش‌های مهندسی و توسعه نیز دیده می‌شود و منجر شده تا هزینه این موضوع در صنعت چند برابر شود.

حسینی با اشاره به تاثیر ادغام شرکت یا هلدینگ‌ها ادامه داد: ادغام فرصتی برای هم افزایی، توسعه،تکمیل زنجیره ارزش و کسب بازده بالاتر از بهره گیری از مدیریت منسجم و یکپارچه و کاهش هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم در عملیات، نگهداری و فروش است. همچنین فرصت برنامه ریزی‌های توسعه ای و جذب و تأمین مالی را تسهیل می‌کند.

بر اساس فرضیه تصمیم نمی‌گیریم

جعفر سبحانی، مشاور رئیس سازمان خصوصی‌سازی با اشاره به اینکه هنوز خبری رسمی از ادغام «تاپیکو» در «فارس» و تحت الشعاع قرار گرفتن سهام عدالت به آنها نرسید گفت: ادغام تاپیکو در فارس هنوز یک فرضیه بوده و در سازمان خصوصی سازی نیز، هیچ اشاره ای به آن نشده است. بنابراین، سازمان هم نمی‌تواند بر مبنای فرضیه مدل سازی کند و تصمیم بگیرد.

مشاور رئیس سازمان خصوصی سازی افزود: البته در نهایت اگر قرار باشد ادغام هلدینگ نفت و گاز تأمین اجتماعی در هلدینگ خلیج فارس رخ دهد به هیچ عنوان اجازه متضرر شدن سهامداران سهام عدالت را نمی‌دهیم، مشمولان سهام عدالت اطمینان خاطر داشته باشند که تمام سهم آنها محفوظ خواهد ماند.

ادغام در مسیر تأمین منافع ملی صورت گیرد

برخی معتقدند، ابتدا شستا اقدام به فروش سهام تاپیکو به هلدینگ خلیج فارس کرده و سپس با افزایش سرمایه و سلب حق تقدم هلدینگ خلیج فارس، شستا سهامدار مالکیتی هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس خواهد شد.

البته با تمام این اوصاف، شنیده‌ها حکایت از آن دارد که تعداد مخالفان ادغام تاپیکو در فارس زیاد است و سهامداران و حافظ منافع آنها در صدد حفظ جایگاه فعلی تاپیکو در بورس هستند. با این شرایط باید منتظر ماند و دید آیا تغییری در شرایط تاپیکو و گسترده شدن این دو ابر قدرت پتروشیمی ایجاد می‌شود یا نه. باشد که این بار، تصمیمی در جهت تأمین منافع ملی گرفته شود نه تأمین نظر آنانی که فقط به سکانداری صندلی‌های مدیریتی، برای چند صباحی بیشتر می‌اندیشند.

*ثریا نیکوصفت/خبرنگار

• شماره ۲۵۵ هفته نامه بورس - صفحه۳