ثریا نیکوصفت، خبرنگار/ نبود زیرساخت‌های لازم بسته بندی‌های شکیل برای صادرات مواد غذایی یکی از مهمترین چالش‌های اصلی این بخش به شمار می‌آید که بارها در باره آن اظهارنظرهایی شد و البته نتیجه ای در بر نداشت. این بار موضوعی که باعث اعتراض صنایع غذایی شد، بی ربط به موضوع بسته بندی نیست، برخی از صنایع غذایی از سال گذشته تا کنون با کمبود بطری برای بسته‌بندی و عرضه محصول در بازار روبرو شده اند که علت اصلی آن را حضور دلالان در بورس و افزایش قیمت ظروف از سوی مجتمع پتروشیمی تندگویان عنوان کرده اند. فعالان صنایع غذایی معتقدند که افزایش قیمت مواد اولیه ظروف بسته بندی یکباره صعود چشمگیری داشته که این موضوع باعث حضور دلالان و سوءاستفاده آنها از این موضوع شد، به طوری که صنعت روغن نباتی، صنعت آب آشامیدنی و بسته‌بندی، ماءالشعیر، لبنیات و نوشابه و همچنین برخی کارخانه‌های شوینده اعلام کردند ظروف بسته‌بندی ندارند. اما پتروشیمی شهید تندگویان اعلام داشته تعیین نرخ محصولات پتروشیمی بر عهده دفتر توسعه صنایع پتروشیمی و بر اساس فرمول قیمت مصوب فی مابین این دفتر با وزارت صنایع و بر اساس قیمت‌های جهانی صورت می‌گیرد و این پتروشیمی هیچ نقشی در صعود و نزول قیمت‌ها ندارد.
فاصله قیمتی 3هزار تومانی
پیمان فروهر، دبیر انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی سرآغاز گرانی PET (پلی اتیلن ترفتالات) را از اواخر سال گذشته عنوان کرد و گفت: از اواسط دی ماه سال گذشته روند گرانی و کاهش عرضه مواد اولیه بطری آغاز شد. همچنین پتروشیمی تندگویان هم قیمت مواد اولیه خود را همراستا با قیمت جهانی (دلار نرخ آزاد) محاسبه می‌کرد تا زمانی که دولت اعلام داشت پتروشیمی‌ها هم باید با نرخ 4200 تومانی دلار مواد اولیه خود را محاسبه کنند اما با این اوصاف باز هم فاصله زیادی ما بین قیمت قبلی و قیمت جدید این مواد است.
وی افزود: به طور میانگین فاصله قیمتی 3هزار تومانی PET بین بازار آزاد و بازار سرمایه موجب جذابیت معاملاتی برای خریداران متخلف و دلالان شده است، بر این اساس دلالان سودجو با حضور قوی تری در بورس خرید‌های خود را انجام می‌دهند و در بازار آزاد با نرخ‌های دو چندان به صورت قاچاق این مواد را صادر می‌کنند.
فروهر با اشاره به برگزاری جلسه ای برای برطرف شدن مشکل قیمت و عرضه این محصول عنوان کرد: اگر چه جلسه ای برای حل مشکلات pet با حضور نمایندگان بورس کالا، پتروشیمی تندگویان، وزارت صمت، انجمن صنایع غذایی و آشامیدنی برگزار شد، اما بعید است در کوتاه مدت اتفاق خاصی رخ دهد البته قرار است ابلاغیه ممنوعیت صادرات این مواد اولیه صادر شود که ممنوعیت نیاز به نظارت و پیگیری دقیق دارد که امیدواریم این مسئله جامه عمل پوشد.
فصل فروش از دست رفت
دبیر انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی از تشکیل کارگروه سه جانبه پتروشیمی، بورس و وزارت صمت برای بررسی مجدد وضعیت بهینه خرید این محصول از بورس خبر داد و گفت: تشکیل این کارگروه به طور یقین باعث نظم و یکپارچگی عرضه و خرید و نرخ آن است. البته به نظر بنده این نتیجه اثرگذار نخواهد بود چرا که بهترین فصل فروش برای صنعت نوشیدنی بهار و تابستان است که با این شرایط این صنعت فصل فروش خود را از دست می‌دهد. همچنین تنها روش جایگزین برای جلوگیری از ضرر و زیان این صنعت، شناسایی متخلفان و دلالان بورسی است که نیاز به اراده مسئولان دارد .همچنین به نظر می‌رسد وزارت صمت می‌تواند نقش موثرتری در برطرف شدن این مشکل ایفا کند.
شفاف سازی با صدور اطلاعیه
اگرچه تلاش بسیاری صورت گرفت که مسئولان پتروشیمی تند گویان برای شفاف سازی این موضوع شفاف سازی کنند اما روابط عمومی پتروشیمی شهید تندگویان به عنوان تنها شرکت تولید کننده محصولات پلی اتیلن ترفتالات (پت) در کشور مصلحت بر آن دانست که با صدور اطلاعیه ای به تشریح دلایل التهاب اخیر pet بپردازد.
رشدی غیر معمول
بر اساس این اطلاعیه، آمار فروش استخراجی از سایت سازمان بورس کالا با مقایسه فروش سال‌های 1395 و 1396 میزان فروش محصولات پت بطری حدود 48.000 تن افزایش داشته که رشدی غیرمعمول است.
روند افزایش رشد صادرات پریفرم
البته دلیل اصلی این میزان افزایش فروش در سال 1396 بسته شدن یک واحد تولید پت بطری در کشور امارات (شرکت JBF) واضافه شدن مشتریان این شرکت به سبد پتروشیمی شهید تندگویان بوده که علاوه بر افزایش فروش داخلی باعث افزایش تقاضا از کشورهای همسایه برای پریفرم و ظروف بسته بندی پت شد. همچنین رجوع به سایت گمرک افزایش صادرات فرآورده‌های پت بطری (پریفرم) موارد ذیل را نشان می‌دهد.
نبود محصول مازاد
همچنین دو ماه اول سال 1397 میزان فروش این محصول در بورس کالا برابر با 43.560 است که با مقایسه میانگین عرضه ماهانه سال جاری با سال‌های قبل مشخص می‌شود که فروش نسبت به سال‌های قبل در همین دوره افزایش داشته است. در عمل تمام تولید، عرضه و به‌فروش می‌رسد و محصول مازاد وجود ندارد که بتوان به پشتوانه آن عرضه را افزایش داد. در حقیقت در مقاطعی از سال‌های قبل که عرضه محصولات با تناژهای بالاتر انجام شده بدلیل وجود موجودی فروش نرفته از هفته‌های قبل بوده است.
نقش نداشتن در تعیین قیمت
باید در نظر داشت که نرخ محصول پت و اصولاً کلیه محصولات عرضه شده در بورس کالا توسط دفتر توسعه صنایع پتروشیمی و بر اساس فرمول قیمت مصوب فی مابین این دفتر و وزارت صنایع و بر اساس قیمت‌های جهانی استخراج شده از نشریات معتبر بین‌المللی تعیین می‌شود و اساساً هیچکدام از شرکت‌های پتروشیمی نقشی در تعیین قیمت محصولات خود ندارند. همچنین طی سال گذشته به‌دلیل تحولات جهانی و منطقه ای قیمت جهانی انواع خوراک و محصولات واحدهای پتروشیمی افزایش داشته و به همان نسبت هم قیمت‌های بورس کالا تعدیل شده اند. البته در گذشته به دفعات کاهش قیمت‌های جهانی و متعاقباً کاهش قیمت‌های بورس کالا هم تجربه شده که طبیعتاً هرگز با اعتراض خریداران بورسی مواجه نشده است.
حداکثر توان تولید برای تأمین بازار داخل
البته بر خلاف برخی گفته‌ها در هفته چهارم فروردین ماه سال جاری همزمان با اعمال سیاست تک نرخی ارز عملاً قیمت محصولات پت بر خلاف روند افزایشی قیمت‌های جهانی در بورس کالا کاهش قابل توجهی داشت . همین موضوع موجب شد تقاضا برای گرید بطری دو برابر هفته قبل افزایش یابد. این در حالی است که پتروشیمی شهید تندگویان از بابت اعمال سیاست تک نرخی شدن ارز علی رغم متحمل شدن ضرر و زیان قابل توجه (بدلیل حذف ارز مبادله ای و افزایش قیمت خوراک و همزمان کاهش قیمت محصول) نسبت به تأمین بازار متعهد بوده و در جهت سیاست‌های کلی دولت کماکان با حداکثر توان به تولید و تأمین بازار داخل ادامه می‌دهد.
تقاضا بیشتر از نیاز
بدین ترتیب از سه عامل کنترل بازار یعنی عرضه، تقاضا و قیمت عامل اول یعنی عرضه در حداکثر ممکن انجام می‌شود. همچنین عامل دوم یعنی تقاضا بسیار بیشتر از نیاز مصرف کننده داخلی است بدین معنی که بخش عمده ای از تقاضای خریداران داخلی جهت صادرات اختصاص می‌یابد و عدم تعادل در امر صادرات موجب شده بخشی از مصرف کنندگان داخلی در تأمین نیاز خود با مشکل مواجه شوند.
کاهش قیمت محصول پت با تک نرخی شدن ارز
با توجه به این موارد، پتروشیمی شهید تندگویان مطابق قانون موظف به عرضه و فروش محصول در بورس کالاست و در عمل هیچ مسئولیت و ابزاری برای کنترل و نظارت بر نحوه استفاده از محصول ندارد. عامل سوم کنترل بازار یعنی قیمت نیز بنا بر آنچه گفته شد تکلیفی بوده و این شرکت نقشی در آن ندارد کما اینکه تک نرخی شدن ارز عملاً منجر به کاهش قیمت محصول پت در مقایسه با روند واقعی بازار جهانی شده است.
رشد دلال‌ها وتوسعه صادرات غیر قانونی
ظاهراً این امر در جهت منافع خریداران است اما در واقع تنها بخشی از خریداران که توان بالاتری برخوردار بوده و امکان صادرات دارند از این فرصت بهره مند می‌شوند و بقیه شرکت‌ها که بنیه مالی ضعیف‌تری داشته و فاقد امکانات بازاریابی و صادرات هستند از دو جهت متضرر می‌شوند. اول بدلیل عدم امکان تأمین مکفی محصول از بورس کالا و دوم بدلیل افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد. بدین ترتیب شرایط حاضر خواه ناخواه منجر به رشد دلال‌ها، توسعه صادرات غیر قانونی و افزایش درآمد بخشی از خریداران بورس می‌شود در حالی‌که بخشی دیگر با بحران و ضرر و زیان مواجه می‌شوند.
راهکارهای قابل تامل
راهکار پیشنهادی با توجه به دلایل ذکر شده را می‌توان کنترل تقاضا از طریق شناسایی و حذف دلال‌ها از بورس، ممانعت از خروج و صادرات غیر قانونی چیپس پت بطری، کنترل و محدود کردن صادرات فرآورده‌های پت (پریفرم، ظروف بسته بندی،...) در حدی که نیاز داخل تأمین شود (در حقیقت فقط باید مازاد بر نیاز داخل مجاز به صادرات باشد)، شناسایی مصرف کنندگان واقعی و تعریف سهمیه خرید بر مبنای عملکرد واقعی سال گذشته و ارائه عرضه اختصاصی جهت حمایت از تولید کنندگان واقعی، افزایش تدریجی قیمت‌ها و ایجاد تعادل مابین قیمت داخل و کشورهای همسایه، افزایش سقف رقابت در بورس کالا جهت کاهش رانت قیمت و کاستن از جذابیت تجارت محصول برای دلال‌ها و واسطه‌ها، شناسایی و مصادره انبارهای غیر قانونی پت بطری که برای فروش در بازار آزاد به‌کار می‌روند، دانست.
همچنین تمامی این راهکارها در جلسات متعدد برگزار شده با حضور نمایندگان خریداران، وزارت صمت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی و انجمن صنفی کارفرمائی پتروشیمی و بورس کالا مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته و برنامه ریزی اجرای این راهکارها در حال انجام است. در مجموع پتروشیمی شهید تندگویان متعهد بوده و می‌باشد ظرفیت تولید خود را در حداکثر ممکن حفظ و تمامی تولید را جهت کنترل بازار داخل اختصاص دهد.
شماره ۲۵۳ هفته نامه بورس - صفحه۳
نظر شما