مهشید خیزان/ خبرتگار، ایران از جمله کشورهایی به شمار می‌آید که از لحاظ منابع غنی انرژی، معدنی (فلزات) و غیره، رتبه‌های قابل توجه دارد، به همین دلیل بهره‌برداری صحیح و فروش اقتصادی این منابع نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق است؛ به دنبال این ماجرا سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریور سال 82 به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز و پس از آن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریور سال 83 شروع به فعالیت کرد.
درنهایت با تمام اتفاقاتی که رخ داد، در سال 84 و تصمیم شورای عالی بورس، سرانجام بورس‌های فلزات و کشاورزی در یکدیگر ادغام و بورس واحدی با عنوان بورس کالای ایران تشکیل شد. این مجموعه جدید از ابتدای مهرماه سال 1386 فعالیت خود را آغاز کرد.
تک عرضه های نا فرجام همچنان در ابهام
طی 15 سال افت و خیز، اتفاقات مهمی رخ داد و البته بعد از آغاز فعالیت کلی بورس کالای ایران، سالانه محصولات جدیدی برای عرضه در این بستر پذیرش شدند. اگرچه برخی از این محصولات تا به امروز به عرضه‌های خود ادامه داده، اما بعضا محصولاتی بوده که بدون پیش‌بینی از آینده بازار، روی تابلوی معاملات آورده شدند.
البته بعدها بنا به دلایلی از جمله پارامتر های افزایش قیمت، عرضه، تقاضا و غیره، معاملات این محصولات از روی تابلوی بورس کالا حذف شد. مجموع این مسائل، زمینه ای را برای پدیده تک عرضه‌های نافرجام در بورس کالا به وجود آورد.
اگرچه نمی‌توان سابقه تک عرضه‌های نافرجام بورس کالا را نادیده گرفت اما برای شفاف سازی، جویای ارائه اطلاعات شفاف در خصوص چند و چون این موضوع از مسئولان بورس کالا شدیم که اعلام شد گزارشی در این زمینه وجود ندارد. در مجموع اگر علل شکست‌های گذشته، مورد تحلیل قرار نگیرد چگونه می‌توان چشم اندازی روشن را برای آینده متصور شد.
پاشنه بورس کالا روی معادن و فلزات
با توجه به پذیرش سنگ آهن در تالار داخلی بورس کالا باید بتوانیم در مناقشات مربوط به این محصول و صادرات آن نقش مؤثری ایفا کنیم این مسائل در حالی مطرح است که چندی پیش، حامد سلطانی نژاد مدیرعامل بورس کالای ایران از ورود چند محصول جدید به بورس کالا در سال 97 خبر داد.
باید دید ورود آنها تا چه اندازه به وضعیت فعلی بازار و کشف قیمت منطقی آن کمک خواهد کرد. در همین راستا وی معتقد است: بورس کالای ایران با توجه به جایگاهی که صنایع معدنی و فلزی در کشور دارند، همواره در جهت ارتقای این بخش تلاش کرده است. از جمله اهداف مهمی که در سال‌های اخیر بورس کالا در پی آن بوده و در آینده نیز به‌طور مصمم آن را پیگیری خواهد کرد، کشف قیمت مجموعه محصولات زنجیره فولاد در یک بستر شفاف و منسجم است.
البته در این روند کنسانتره و گندله از جمله محصولاتی هستند که با توجه به پذیرش آنها توسط هیات پذیرش، معاملات آنها در بورس کالا راه‌اندازی خواهد شد. همچنین با توجه به پذیرش آهن اسفنجی به نظر می‌آید فعالان عمده این بازار در سال جاری در بورس کالا حضور پررنگی داشته باشند. البته در زمینه سنگ‌آهن نیز با توجه به پذیرش آن در تالار داخلی بورس کالا باید بتوانیم در مناقشات مربوط به این محصول و صادرات آن نقش مؤثری ایفا کنیم.
لزوم ورود منابع معدنی به بورس کالا
محمودرضا الهی‌فر کارشناس کارگزاری سی ولکس در این رابطه گفت: نظر بنده در مورد ورود اقلامي نظير كنسانتره و گندله سنگ آهن به بورس کالا مثبت است؛ درواقع براي تحقق شفافيت مبادلات يك كالا در بورس، وجود ساز و كاري منطقي و قابل دستيابي براي كشف قيمت واقعي و عادلانه كالا لازم است که اين مهم جزو شرايط اساسي پذيرش كالا در بورس است.
هر چقدر حجم عرضه و تقاضاي يك كالا بيشتر باشد و نرخ‌هاي مبادلات آن در سطح جهاني و داخلي از منابع معتبرتري منتشر شود، امكان انجام معاملات كالا با شفافيت بالاتر، بيشتر ميسر خواهد بود. البته طبق تجربيات چند ساله اخير در بورس كالاي ايران نيز ثابت شده هر كالايي كه حائز حجم بالاي عرضه بوده و فروشندگان و خريداران آن متعدد و فراوان بوده است، كارنامه موفقي در بورس داشته‌اند.الهی فر اضافه کرد: مواد و فرآورده‌هاي معدني نظير سنگ آهن، گندله آهن و آهن اسفنجي، مواد اوليه و پايه براي توليد محصولات فولادي هستند.
هرگونه نوسان قيمت و اتفاق مهم در رابطه با توليد و عرضه محصولات مزبور، تاثيرات مستقيم بر قيمت و شرايط كالاهاي مياني و نهايي فولاد مي‌گذارد؛ لذا همواره قيمت ،روند توليد و عرضه محصولات فولادي متاثر از قيمت و شرايط توليد و بازار و عرضه مواد اوليه و پايه ياد شده (سنگ آهن، گندله و آهن اسفنجي) است.
در اكثر بورس‌هاي دنيا قيمت مواد اوليه مهم و استراتژيك در توليد محصولات مربوط همانند سنگ آهن و آهن اسفنجي در رابطه با فولاد و پودر الومينا در رابطه با آلومينيوم، كشف قيمت مي‌شود و سپس با تعيين پرميوم قيمت محصولات توليدي مرتبط اعم از محصولات نيمه نهايي و نهايي محاسبه و تعيين مي‌شود.
این کارشناس بازار کالایی ادامه داد: نهايتا اينكه، سنگ آهن (دانه بندي و كنسانتره)، گندله آهن و همچنين آهن اسفنجي، همه شرايط لازم در رابطه با قلمداد نمودن يك كالاي بورسي شامل امكان كشف عادلانه قيمت، تعدد فروشندگان و خريداران، عدم انحصار در عرضه و تقاضا، حجم بالاي مبادلات در سطح جهاني و داخل كشور و وجود منابع معتبر انتشار قيمت در سطح خارجي و داخلي را دارا هستند.
لازم به ذكر است اكثر توليدكنندگان بزرگ داخلي سنگ آهن، طي ساليان گذشته در بورس كالاي ايران پذيرش و سنگ آهن دانه بندي آنها (كه مقصد آن صادرات به خارج كشور است)، به‌طور مستمر در رينگ صادراتي بورس كالاي ايران مورد معامله قرار گرفته است ولي در زمينه كنسانتره سنگ آهن، آهن اسفنجي و گندله آهن كه خريداران آن هم صنايع داخلي و هم خريداران خارجي هستند (ولي تامين خريداران داخلي در اولويت است)، تعدادي از توليدكنندگان آن، از سال گذشته در بورس كالاي ايران پذيرش و عرضه آنها در بورس انجام شده است ولي هنوز توليدكنندگان بزرگي وجود دارند كه اقدام به پذيرش و عرضه در بورس كالا نداشته اند.
محصولات کشاورزی و رانت
بسیاری از محصولات کشاورزی از ابتدای فعالیت بورس کالا، روی تابلوی معاملات رفته بود که هر از گاهی بسیاری از آنها به دلیل عدم استقبال، از دور معاملات خارج شد. به همین دلیل برخی از کارشناسان معتقدند به دلیل ماهیتی که برخی از محصولات دارند، اغلب معاملات آنها با رانت همراه می‌شود؛ اما از آنجایی که مدیرعامل بورس کالا این‌بار از ورود محصولات معدنی به بورس کالا خبر داده است، پیش‌بینی می‌شود که بتوان معاملات خوبی را به ثبت رساند.
توسعه بورس‌های کالا
افشین بیرامی مدیر تامین مالی کارگزاری صباجهاد نیز در همین خصوص گفت: بورس کالا در چند سال اخیر شاهد توسعه و گسترش بالایی بوده که بخشی از این رشد به دلیل افزایش عرضه‌ها در بورس کالا و بخش دیگر از این رشد، به گسترش و تنوع محصولات بوده است.
البته بررسی بورس‌های کالا در مناطق مختلف جهان نشان می‌دهد که بورس‌ها عمدتا محل مبادله کالاهای استاندارد با خریداران و فروشندگان بسیار و متنوع هستند.
همچنین مبادلات براساس قیمت‌های پایه و لحاظ پریمیوم مثبت یا منفی برای محصولات یا محل‌های متفاوت تحویل بوده است. این تجربه، سبب سهولت عملکرد و گسترش بازار در بلندمدت و سهولت تحلیل و خرید و فروش بازار می‌شود . بر این اساس در بورس کالا، شاهد پذیرش برخی از محصولات در بازارهای فیزیکی یا بازارهای مشتقه هستیم که به دلایل مختلف معاملات تک موردی داشته‌اند.
از سوی دیگر، برخی شرکت‌ها یا عرضه‌کنندگان، محصولات متفاوت ، متنوع با ویژگی‌ها و شرایط مختلف، در بازار عرضه می‌کنند.
این روند، ثبات و پایداری بورس‌های کالایی را دشوار می‌سازد. همچنین یکی از مزیت بورس‌ها، انجام معاملات و ثبت قیمت‌هاست و قابلیت بررسی و ردیابی و دسترسی و تحلیل آنها است. اما معاملات موردی و یا متفاوت به لحاظ کیفیت، خدشه اساسی به این موضوع وارد می‌سازد.
بیرامی اضافه کرد: در مجموع استانداردسازی محصولات می‌تواند به قابلیت توسعه ،گسترش بازار و استفاده از تحلیل داده‌های معاملاتی در بلندمدت ممکن شایانی کند، که در این روند تفاوت‌ها و اختلاف محصولات مبتنی بر پریمیوم کشف و معامله می‌شود. حالا به نظر می‌رسد با توجه به آمارهای پیش بینی شده از قیمت‌های جهانی مواد معدنی، این اقدام بورس کالا هوشمندانه بوده و می‌تواند به نفع تولیدکنندگان باشد. از طرفی این اقدام می‌تواند مانع از خام فروشی محصولات شود. در هر صورت باید منتظر ماند تا بعد از عرضه محصولات معدنی در بورس کالا، تا چه اندازه به این بخش کمک خواهد شد و دوباره همانند برخی عرضه‌ها این موضوع نیز ناتمام نماند.
شماره ۲۴۹ هفته نامه بورس - صفحه۶
نظر شما