انتشار گواهی سپرده ریالی برای اینکه جذاب باشد و بتواند نقدینگی مهارگسیخته در اقتصاد ایران را که این بار به دلیل انتظاراتِ شکل گرفته در مسیر پیش گویی های خودمتحقق درباره نرخ ارز، سَر از این بازار درآورده را جذب شبکه بانکی کند، باید نرخ سودی را می داد که برای دارندگان نقدینگی و پول وسوسه انگیز باشد و آنها را بر آن دارد که پول خود را در این ابزار بانکی به کار گیرند. درواقع، بانک ها با این ابزار نرخ سود یک ساله 20 درصدی را پیشنهاد کردند که 5 درصد بالاتر از نرخ سود 15 درصدی سپرده یک ساله بود. پیش از این بانک ها در قالب صندوق های سرمایه گذاری خود نرخ سود 20 درصد را پیشنهاد می کردند که حالا گویی رقیبی بسیار امن تر برایش پیدا شده بود. هدف بانک مرکزی این بود که از رهگذر این ابزار سیاستی و به کمک شبکه بانکی نقدینگی سرگردان را جذب و به ایجاد آرامش در بازار ارز کمک کند. اما مشاهدات نشان داد که این ابزار پولی چندان اثرگذار نبود؛ علتش هم این بود که بیشتر سپرده گذارانی که در شبکه بانکی سپرده های یک ساله (15 درصدی) داشتند یا حتی در مواردی بسیار نادر به صندوق های سرمایه‌گذاری اعتماد نداشتند، اقدام به باطل کردن سپرده خود و تبدیل آن به این نوع از گواهی سپرده کردند؛ به عبارت دیگر، نقدینگی جدید قابل توجهی را وارد شبکه بانکی نکرد و پول از بازار ارز به سمت بانک ها سرازیر نشد. اما شاهد بهتر برای شکست این ابزار سیاستی در راه بود. التهابات ارزی و افزایش خیره کننده نرخ ارز در نیمه‌دوم فروردین ماه 1397 نشان داد که نقدینگی سر به فلک گذاشته اقتصاد ایران جذب شبکه بانکی نشده و بانک مرکزی نتوانسته با سه ابزار فوق آن را جذب کند.
نرخ سود صندوق های سرمایه گذاری بانک ها که تقریبا دو برابر نرخ تورم اعلامی بانک‌مرکزی است سبب شده و می شود که با پرداخت این نرخِ سودهای باورنکردنی و سنگین، ترازنامه بانک ها تحت فشار شدید قرار بگیرد. این نرخ سود عملا فاتحه ای بود بر نرخ سود 15 درصدی بانک ها برای سپرده های یک ساله. اما دست بالای دست زیاد است و حالا گواهی سپرده ریالی فاتحه ای خوانده بر نرخ سود 20 درصدی صندوق های سرمایه گذاری بانک ها. از سوی دیگر، این نرخ سود برای صاحبان نقدینگی ریسک پذیر در بازار ارز که توانسته اند ماهی درشت تری از افزایش نرخ ارز بگیرند، چندان وسوسه انگیز نخواهد بود، مگر اینکه ناشی از افزایش قیمت ارز، سودهای به مراتب کمتری حاصل شود. درواقع، بی اعتمادی فزاینده مبتنی بر انتظارات عقلایی بازیگران صاحب نقدینگی در اقتصاد ایران که اعتماد خود را به سیاست گذار پولی از دست داده اند، سبب می شود آنها سراغ دارایی ارزی بروند.
ازاین رو، صندوق های سرمایه گذاری بانک ها حالا باید نرخ سود بالاتری را به صاحبان نقدینگی و مشتریان خود پیشنهاد کنند و از آنجا که عمده فعالیت آنها در بازار سرمایه و سهام است، و بازار سهام هم شدیدا تحت‌تاثیر نوسانات اعتمادی است، این صندوق ها بی شک در کوتاه مدت و میان مدت دچار مشکل خواهند شد. بروکراسی اداری و هزینه های ایجاد این صندوق ها برای جذب سپرده گذاران با پرداخت نرخ سودی بالاتر از شبکه بانکی بود، اما به نظر می رسد فشار بازار چنان سنگین شده که علی ایحال وجود این صندوق ها را زیر سوال برده است. البته، وقتی بانک مرکزی نرخ را یک شبه تغییر می دهد یک عملیات اجرایی سنگین بر دوش صندوق های سرمایه گذاری قرار خواهد گرفت که باید از یک ابزار به سراغ دیگری بروند؛ مثلا سپرده ها را ابطال کنند و اوراق خزانه بخرند. در این رقابت مخرب، اگر این صندوق ها برای بقای خود بخواهند نرخ سود بالاتری را پیشنهاد دهند، مارپیچی میان آنها و گواهی سپرده ریالی شکل خواهد گرفت که خلاصی از آن کار ساده ای نخواهد بود.
شماره ۲۴۸ هفته نامه بورس - صفحه۲
نظر شما