اما هر ساله مشکلات زیادی همانند میزان تولید، واردات، صادرات، بازاریابی و... بر سر راه عرضه این محصولات وجود دارد. اخیرا نیز محصول «گندم» برای ورود به بورس کالا آماده شده و در صف فروش قرار گرفته تا اگر مشکلات هموار شود، از ابتدای سال 97 این محصول نیز روی تابلوی معاملات قرار بگیرد.
همانطور که مشخص است، گندم یکی از محصولات استراتژیک است؛ پس بنابراین نحوه قیمت‌گذاری و خرید و فروش آن برای مثلث تولیدکننده، خریدار و دولت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اینطور که بعد از اعلام عرضه این محصولات در بورس کالا، بحث‌های فراوانی در این خصوص صورت گرفت که بسیاری موافق و بسیاری مخالف این موضوع بودند. بنابراین از سال گذشته به دلیل نوسانات قیمتی که در انواع کالاها وجود داشت، بورس کالای ایران در راستای حمایت از کشاورزان انتشار اوراق سلف موازی استاندارد گندم را در دستورکار خود قرار داد.ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی با اتکا به ظرفیت‌های بورس کالای کشور، قیمت تضمینی محصولات کشاورزی را جایگزین خرید تضمینی کرده که این امر، بار مالی دولت را برای حمایت از اشتغال کشاورزان، تا یک سوم کاهش داده است؛ به‌طوری که تولیدکنندگان محصولات کشاورزی محصولات خود را با تحویل به انبارهای استاندارد تحت نظارت بورس کالا، تبدیل به گواهی سپرده کالایی کرده و آن را در بورس کالا عرضه می‌کنند و در صورت کاهش قیمت بورس نسبت به قیمت تضمینی اعلام شده، مابه‌التفاوت آن از سوی دولت به تولیدکنندگان پرداخت شده است.
به روایت آمار
طبق آمارها، پیش‌بینی می‌شود تولید محصول گندم و برنج در سال 96 به ترتیب حدود حدود 13 و نیم و 2 میلیون تن میزان حجم تولید داشته باشد. ازطرفی براساس آمارهای اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران، میزان صادرات 5 ماهه سال 96 محصول گندم، 1,072,860,988,741 ريال (33,011,205 دلار و ذرت 88,695,280,277 ريال (2,729,812 دلار) بوده است. همچنین واردات 5 ماهه سال 96 محصول گندم 1,029,194,838,686 ريال (31,715,871 دلار)، ذرت 20,719,173,258,841 ريال (637,932,312 دلار) و برنج 32,543,371,269,174 ريال (999,719,165 دلار) بوده است.
نکته دیگر، در خصوص کارمزد کالاهای کشاورزی در بورس کالا است. هر یک میلیارد ریال محصولی که در بورس کالا عرضه شود، سهم دوسر برای حجم تعیین شده 6 میلیون و 300 هزار ریال محاسبه می‌شود که سهم خریدار یک میلیون و 473 هزار و 600 ریال (1473600 ریال) و سهم فروشنده یک میلیون و 679 هزار و 600 ریال (1679600 ریال) خواهد بود.
حضور صادرکنندگان در رینگ صادراتی
در همین راستا نیز محمود حجتی وزیر کشاورزی گفته است: مطالبات گندم‌کاران تا پایان آبان‌ماه پرداخت شده و خرید تضمینی گندم در سال آینده ادامه خواهد داشت، اما نظام خرید تغییر خواهد کرد. همچنین بخشی از گندم تولیدی کشاورزان در سال آینده از طریق بورس خرید و فروش خواهد شد و مازاد آن را دولت خریداری می‌کند.
علی‌اکبر مهرفرد معاون توسعه بازرگانی و صنایع وزارت جهاد کشاورزی هم مدعی شد: صادرکنندگان می‌توانند در رینگ صادراتی بورس کالا قرار بگیرند و محصولات خود را از این طریق عرضه کنند که با توجه به تقویت و گسترش روز افزون بورس کالا در ایران، می‌توانند از این طریق محصولات خود را بهتر از گذشته در بازارهای داخلی و خارجی به صورت شفاف عرضه کنند.
صادرات محصولات کشاورزی به صلاح نیست
میثم باقری کوپایی مشاور بورس کالا و انر‍ژی کارگزاری بانک مسکن در رابطه با عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا گفت: این اقدام سازمان بورس کالا هم جنبه مثبت دارد و هم جنبه منفی. از این باب دارای وجه مثبت است که دلالان منطقه‌ای که قیمت محصولات را تعیین می‌کردند، حذف شده و شفافیت را به بازار می‌آورد. بنابراین همه خریداران موظف هستند محصولاتشان را به بورس کالا آورده تا رقابت در کشور ایجاد می‌شود.
باقری اضافه کرد: در این صورت منطقه‌ای که محصولاتش جذاب‌تر باشد، بیشتر به چشم خریداران آمده و به این ترتیب می‌توان در مناطقی که محصولات بی‌کیفیت ارائه می‌کنند را شناسایی کرده و در آن مناطق به کشت محصول پایان داد.وی در رابطه با جنبه منفی عرضه این نوع محصولات در بورس کالا گفت: بعد از 10 سال فعالیت سازمان بورس کالای ایران، هنوز ساز و کار معاملات برخی محصولات مشخص نشده است.
بنابراین مبلغ فروش محصولات در برخی مواقع با دیرکرد به فروشندگان داده می‌شد که بازهم به ضرر آنها تمام می‌شود. البته از زمانی که طرح تضمینی خرید محصولات کشاورزی مطرح شد، این مسئله تا حدی حل شد و بعد از 3 روز معاملاتی، پول به حساب فروشندگان واریز می‌شود.مشاور بورس کالا و انر‍ژی کارگزاری بانک مسکن در خصوص تفاوت قیمتی که در بازار آزاد و بورس کالا ایجاد می‌شود، گفت: یقینا با تمهیداتی که در این رابطه اندیشیده شده، محصول با تفاوت قیمت چندانی فروخته نخواهد شد. زیرا در این رابطه بازار آزادی ایجاد می‌شود که تولیدکنندگان برای رقابت بیشتر کیفیت محصولات خود را بالا می‌برند و به این ترتیب قیمت‌ها هم منطقی خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه در پایان در رابطه با صادرات محصولات کشاورزی، تاکید کرد: از آنجایی که محصولات کشاورزی در کشور قوت غالب مردم است، صادرات این محصولات منطقی نیست. تنها عرضه محصولات در بورس کالا می‌تواند به شفافیت و معاملات عادلانه کمک کند و صادرات محصول در دستورکار سازمان نیست. البته دولت می‌تواند حمایت‌های خود را بیشتر کرده و زیرساخت‌ها را ایجاد کند تا بحث صادرات نیز افزایش یابد، با علم به اینکه با وجود وضعیت فعلی آب این موضوع به صلاح نیست. ازطرف دیگر ما بزرگترین واردکنندگان محصولات استراتژیک هستیم که بعید می‌دانم بتوانیم صادرات این محصول را در برنامه‌های خود بگنجانیم.
کارمزد در مقابل دریافت پول
امین گُل‌گیر کارشناس بازار سرمایه با اشاره به عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا گفت: از آنجایی که محصولات کشاورزی در کشور هنوز به صورت سنتی کاشته و فروخته می‌شود، با فروش آنها در بازار نوینی چون بورس کالا، این بخش هم به سمت صنعتی شدن پیش می‌رود. بنابراین نقدشنودگی بازار بهتر شده و کشاورزان نیز با امید بیشتری می‌توانند به کار خود ادامه دهند.
بنابر گفته گل‌گیر، هم‌اکنون کشاورزان 70 درصد قیمت فروخته شده را بعد از سه روز معاملاتی و مابقی را با کمی تاخیر دریافت می‌کنند که در هرحال نسبت به شیوه سنتی، به نفع کشاورزان است.این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: بحثی که حامد سلطانی‌نژاد مدیرعامل بورس کالا درخصوص عرضه محصولات کشاورزی در رینگ صادراتی مطرح کردند، امکان‌پذیر نیست. به این دلیل که ما مصرف‌کننده اصلی محصولات کشاورزی هستیم و حتی میزان وارداتمان بالا است. البته محصول «جو» به دلیل آنکه جزو سبد مصرف ایرانیان نیست و صادرات آن را در دست داریم، می‌تواند به رینگ صادراتی وارد شود. حتی محصول «گندم» هم که در کشور به خودکفایی رسیده، بازهم به دلیل سنتی بودن امکان صادرات بالا ندارد.
وی تاکید کرد: به دلیل آنکه حذف دلالان تنها در محیطی همچون بورس کالا صورت می‌گیرد، پس با عرضه این نوع از محصولات، معاملات شفاف‌تر شده و به کشف عادلانه قیمت هم کمک می‌کند. البته ما عرضه محصولات دیگری مانند لبنیات هم در دستورکار معاملات بورس کالا داشتیم ولی به دلیل رانت‌های فراوانی که این حوزه‌ها داشتند، میزان مقاومت‌ها بالا رفت و از عرضه در بورس کالا جا ماندند. ولی در بحث محصولات کشاورزی کار راحت‌تر است و می‌توانیم سال‌ها این محصولات را روی تابلوی معاملات بورس کالا شاهد باشیم.
گل‌گیر در پایان با اشاره به کارمزدی که بورس کالا از کشاورزان و خریداران دریافت می‌کند، گفت: در حجم بالا، میزان کارمزد رقم بالایی نیست و برای کشاورزانی که مدت زمان زیادی طول می‌کشید تا به پولشان دست یابند، یک مزیت محسوب می‌شود.
- ماهنامه بازار و سرمایه - بورس کالا
نظر شما