هدف این نوشتار کشف قابلیت‌های موجود در بورس‌کالاست و ضمن نگاهی به نحوه عملکرد یک سیستم مبادلات کالایی با برجسته‌سازی نقات قوت و ضعف آن به بررسی چالش‌های مرتبط با آن پرداخته و در نهایت راه‌حل‌هایی جهت بهبود عملکرد این سیستم ارائه می‌دهد.
اکتشافات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که کشاورزی در حدود 10.000 سال قبل از میلاد مسیح آغاز شد. حدود 1500 سال بعد، پیشرفته‌شدن جوامع، منجر به تجارت کالاها در میان مردم شد. به دلیل عمق کم مبادلات، شرایط آب‌وهوا و عرضه و تقاضا، به شدت بر قیمت‌ها تأثیر می‌گذاشت. به‌علاوه با افزایش جمعیت، نیاز به ذخیره‌سازی منابع ضروری بود. در حالی که تولیدکنندگان به دنبال راهی برای جمع‌آوری پول قبل از تولید محصولات بودند، قراردادهای آتی آغاز شد. بر اساس شواهد اولین معاملات آتی کالا در قرن هفدهم میلادی در ژاپن انجام شده شده است.
بازارهای مدرن کالا با هدف تجارت محصولات کشاورزی در قرن نوزدهم شروع به کار کردند. شیکاگو به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب، نزدیکی به مزارع و خطوط حمل‌ونقل از جمله راه‌آهن، مرکز اصلی این نوع تجارت بود. امروزه بورس شیکاگو(CME)، از بزرگترین بورس‌های کالا، با حدود 3 میلیارد قرارداد در سال، حدود 1.000.000 ضربدر10 به توان 15 دلار در سال گردش مالی دارد. همچنین از شناخته شده‌ترین بورس‌های کالا بورس لندن (LME) مرکز جهانی تجارت فلزات و کالاهای صنعتی است که بیش از سه چهارم معاملات آتی فلزات جهان در آن انجام می‌شود.
خاورمیانه نیز منطقه‌ای با منابع طبیعی بسیار متنوع و غنی است. باوجود اصلاحات اقتصادی در بسیاری از کشورها و موفقیت قابل توجه آنها در گذر از بحران‌ها و دستیابی به ثبات اقتصاد کلان، عملکرد اقتصادی منطقه در 30 سال گذشته، کمتر از توان بالقوه آن بوده است زیرا نرخ رشد اقتصادی در قبال نرخ رشد جمعیت افزایش نیافته و نیاز به ایجاد فرصت‌های شغلی به سرعت در حال افزایش است. از جمله اصلاحات انجام شده، معرفی مالیات بر ارزش‌افزوده، حذف یارانه‌ها، بهبود مدیریت هزینه‌ها و اجرای سیستم مبادلات پیشرفته بود. این ما را بر آن می‌سازد تا نگاهی به بازارهای مبادلات کالایی بیندازیم.
بورسکالا یک بازار باز و سازمان‌یافته است که در آن عناصر یک معامله، استانداردسازی شده است و انواع کالاها با حجم‌های متنوع پس از پذیرش، عرضه و به فروش می‌رسند. بورسکالا بازاری است که نیاز به وجود آن در هر کشوری احساس می‌شود چرا که این بازار با ابزارهای نوین مالی زمینه لازم را برای خریداران و فروشندگان واقعی محصولات در سطح دنیا فراهم می‌سازد.
تبادل کالا در بورس به سه صورت می‌تواند به کشورها خدمت کند:
اولا بهره‌وری تولید را با حصول اطمینان از نقدینگی محصول برای تولید کنندگان افزایش دهد.
ثانیا می‌تواند با متمرکزسازی مبادلات باعث کاهش نیاز به بازاریابی محصولات شود.
ثالثا با تسهیل معاملات باعث کاهش هزینه‌های معاملات شود.
از اصلی‌ترین مزیت‌های عرضه محصولات در بورسکالا می‌توان به افزایش تولید، تنظیم بازار، کشف قیمت عادلانه، تضمین کیفیت، تحویل به موقع و صادرات بدون واسطه اشاره کرد. از معایب مبادلات خارج از بورسکالا نیز عدم شفافیت آن است که با متضرر شدن تولید‌کننده نهایتا به تولید ملی خدشه وارد می‌کند. بورسکالا باعث می‌شود تا دلالان فعال در حوزه‌های مربوط به این بازار که از پرداخت هرگونه مالیات سرباز می‌زنند، حذف شوند. همچنین یقینا باعث حذف پولشویی در خارج از بورسکالا خواهد شد.
در این راستا مبادلات کالایی بین‌المللی نیز می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور برای تسهیل تجارت و رشد در اغلب صنایع، از جمله بانکداری، تأمین‌مالی، بیمه، ارتباطات و... عمل کند.
کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و تنوع آب‌وهوایی بی‌نظیر، توانایی تولید و عرضه محصولاتی متنوع را در سطح جهانی داراست و می‌تواند به عنوان قطب اقتصادی در منطقه و حتی فراتر از آن یکه‌تازی کند. بورس‌کالای ایران یک بازار داخلی و منطقه‌ای، با تمایل به بین‌المللی شدن است. محصولات پذیرش شده در بورس‌کالای ایران با گذر از استانداردهای تعیین شده باعث حذف گونه‌های بی‌کیفیت از بازار خواهد شد. با اتصال بورس‌کالای ایران به بازارهای جهانی، سایر کشورها می‌توانند بدون واسطه وارد مبادلات کالایی با ایران شده که به طور قطع باعث ایجاد انقلابی در صنعت صادرات کشورمان خواهد شد. همچنین با نظارت بیشتر بر کیفیت محصولات تولیدی و اجرای استانداردهای کیفی بین‌المللی برای رقابت با سایر محصولات خارجی نیز می‌توان به صادرات کشور کمک کرد که این مهم، خود نیز مستلزم تقویت زیرساخت‌ها و همچنین مکانیزه‌سازی هرچه بیشتر فرایندهای معاملات و پلتفرم‌های معاملاتی، برای بهبود و تسریع عملکرد این سیستم است.
- ماهنامه بازار و سرمایه - بورس کالا
نظر شما