مهشید خیزان، خبرنگار/ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سهامی عام) در آذرماه ۱۳۸۴، جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای بورس یا خارج از بورس تشکیل شد که وظایف پس از معاملات بازارهای مالی شامل سپرده‌گذاری و ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار و پایاپای و تسویه معاملات انجام شده در بازارهای مالی بر عهده این مجموعه است. همچنین مهمترین شرکت‌هایی که شرکت سپرده‌گذاری سهامدار عمده آن‌هاست، شرکت سمات سامانه با 98/99 درصد سهامداری که خدمات تخصصی فناوری اطلاعات شرکت سپرده‌گذاری را انجام می‌دهد و شرکت مدیریت دارایی مرکزی با ۴۹ درصد سهامداری که خدمات به نهادهای واسط انتشار ابزارهای نوین مالی را برعهده دارد، هستند.
برنامه‌های سمات در سال 96
محمدرضا محسنی، مدیرعامل سابق سمات درخصوص مهمترین برنامه‌های شرکت در سال جاری گفت: امکان‌سنجی بهره‌مندی از خدمات جهانی سوئیفت، پیگیری طرح ارائه خدمات متولی حساب و عملیاتی‌سازی مدل آبی از جمله مهمترین استراتژی‌های شرکت در سال جاری بود. محسنی در تشریح بیشتر این برنامه‌ها ادامه داد: توسعه سامانه‌های الکترونیکی، مجازی‌سازی مرکز داده شامل تجهیز و آماده‌سازی زیرساخت شبکه، طراحی سامانه دانا، امکان‌سنجی طرح ثبت واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و تشکیل نظام پیشنهادها نیز به‌عنوان ۶ برنامه و اقدام مطرح در شرکت خواهد بود. به گفته محسنی، شرکت سپرده‌گذاری درحال پیگیری اتصال بازارسرمایه ایران با کره جنوبی و یونان است که انتظار می‌رود به نتایج مثبتی دست پیدا کند. وی ﺗﻮﺳﻌﻪ همکاری‌های ﺗﺨﺼﺼﻲ، آﻣﻮزﺷﻲ و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎی ژاﭘﻦ، ﺗﺎﻳﻮان، ﻫﻨﺪ و ﭘﺮﺗﻐﺎل را از دیگر اقدامات در حوزه بین‌المللی دانست و گفت: توسعه فاز دوم سامانه «کارا» و «دارا» نیز پیگیری خواهد شد. البته ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺎز دوم ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ «کارا» ﺷﺎﻣﻞ ﺛﺒﺖ و ﮔﺰارش درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎی ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺎرﮔﺰار ﻧﺎﻇﺮ، درﻳﺎﻓﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاران، ﺛﺒﺖ وکالت‌نامه، ﮔﺰارش ﺗﺴﻮﻳﻪ روزانه و ﺗﺠﻬﻴﺰ ﮔﻮاﻫﻲ دﻳﺠﻴﺘﺎل خواهد بود.
نقاط ضعف و قوت سمات در سال 96
علی اسلامی بیدگلی رئیس هیأت مدیره شرکت مشاورسرمایه‌گذاری آرمان آتی با تشریح جزئیات شرکت سمات گفت: آنچه که هدف از تأسیس شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در قانون بازار اوراق بهادار اشاره شده بدین شرح است؛ شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سهامی عام) وفق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذر ماه ۱۳۸۴، انجام امور پس از معاملات بازارهای بورس یا خارج از بورس تشکیل شده است. منظور از امور پس از معاملات بازارهای مالی؛ سپرده‌گذاری، ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار و پایاپای و تسویه معاملات انجام شده در بازارهای مالی است. اگرچه شرکت سپرده‌گذاری وظیفه دیگری هم دارد که کمرنگ‌تر به آن اشاره شده، اما این وظیفه که پیش نیازِ وظیفه اصلی بوده، ایجاد بسترهای قانونی و حقوقی لازم برای انجام معاملات است. براساس این وظایف، رسالت اصلی شرکت، ضمانت امنیت و کارآیی بازار سرمایه و صیانت از دارایی‌های سرمایه‌گذاران است.
اسلامی اضافه کرد: یکی از مزایای اصلی بورس‌ها و بازارهای مالی ساختاریافته، ایجاد بستر مناسب برای انجام معاملات در محیطی ایمن، شفاف و قابل اعتماد است. عمده این بستر را شرکت سپرده‌گذاری مرکزی فراهم می‌کند. بنابراین شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نقش بسیار پررنگ‌تری در کارآیی بازار سرمایه و ایجاد اطمینان و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در مقایسه با شرکت‌های بورس و فرابورس دارد. در بسیاری از بازارهای مالی دنیا، مدیران شرکت‌ها یا دپارتمان‌های سپرده‌گذاری و post trade با وسواس بیشتری نسبت به مدیران و روسای بورس‌ها انتخاب می‌شوند. در ایران نیز به واسطه اهمیتی که این شرکت داشته، هرچند که سازمان بورس اوراق بهادار فقط 5 درصد از سهام این شرکت را در اختیار دارد، اما این سهام به‌عنوان سهام ممتاز محسوب می‌شود و حق رای آن 20 برابر سهام عادی است. بدین ترتیب در انتخاب اعضای هیأت مدیره، سازمان بورس همواره اکثریت هیأت مدیره را در اختیار دارد و تعیین می‌کند. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ایران سهامدار سه شرکت به صورت عمده است. این شرکت‌ها که در راستای تکمیل زنجیره ارائه خدمات شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تشکیل شده‌اند، به شرح زیر است؛ شرکت سمات سامانه 99.98 درصد، شرکت مدیریت دارایی مرکزی 49 درصد و شرکت مرکز مالی ایران 20 درصد. این کارشناس بازار سرمایه درخصوص اقدامات این شرکت در سال 96 گفت: طی بیش از 10 سال از فعالیت این شرکت، شرکت در برخی از حوزه‌ها موفقیت‌های شایسته تقدیری صورت داده است؛ تسهیل در فرآیند انجام معاملات، جمع‌آوری اطلاعات فعالان بازار سرمایه، ایجاد بستر مناسب برای سهولت دسترسی آحاد مردم از طریق ارتباط با دفاتر پیشخوان، تجمیع کدهای معاملاتی و ساماندهی آن، کاهش بروکراسی‌های اداری، ایجاد بستر مناسب در راه اندازی ابزارهای نوین مالی نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ابزار مشتقه، اوراق بدهی و...، عقد تفاهم‌نامه همکاری با بورس‌ها و شرکت‌های سپرده‌گذاری بین‌المللی، تشکیل صندوق تضمین تسویه وجوه و بسیاری از اقدامات دیگر که ذکر آنها در این مجال نمی‌گنجد. بدیهی است که این اقدامات برآوردی است از نقاط قوت شرکت و فرصت‌های بیشماری را نیز در اختیار شرکت قرار می‌دهد تا بتواند در راستای توسعه بازار سرمایه کشور گام‌های بلندی بردارد. وی تاکید کرد: از سویی دیگر این شرکت می‌تواند با برطرف کردن نقاط ضعف خود، از تهدیدها فرصت‌های جدیدی ایجاد کند. در بسیاری از حوزه‌ها این شرکت نتوانسته است خود را با سرعت توسعه بازار سرمایه تطبیق دهد. ساختار حاکمیت شرکتی و میزان استقلال این شرکت باعث شده است، این شرکت در انجام پیش نیازهای لازم برای راه اندازی برخی از ابزارهای نوین مالی، اثر بخشی کمتری داشته باشد. البته نباید از ذکر این نکته غافل بود که از آنجا که مسئولیت عمده بررسی‌های حقوقی به عهده این شرکت است، احتیاط جزیی از شروط است و طبیعتا این بررسی‌ها گاها زمان‌بر بوده است. با این حال این شرکت باید بتواند چابکی لازم را به دست آورده و سرعت تصمیم گیری و اجرایی خود را با سرعت رشد و توسعه بازار سرمایه تطبیق دهد. از دیگر نکات این است که هرچند اقدامات شرکت در کاهش حجم بروکراسی‌های اداری بسیار شایسته تقدیر است، اما کماکان برخی از رویه‌ها و فرآیندها را می‌توان با تطبیق بیشتر فعالیت‌های شرکت با توسعه بستر مبتنی بر تکنولوژی، حذف کرد.
اسلامی تاکید کرد: توسعه بسترهای نرم افزاری بر مبنای تکنولوژی‌های نوین می‌تواند از دیگر اقدامات عاجلی باشد که باید در آینده‌ای نزدیک توسط این شرکت صورت پذیرد. هماهنگی و یکپارچه سازی سیستم‌های معاملاتی بورس‌ها و پس از معاملات سپرده‌گذاری مرکزی از دیگر پیش نیازهای لازم است که باید صورت پذیرد. بهبود نظام‌های مربوط به صندوق تضمین تسویه وجوه از اموری است که باید سامان بهتری یابد. البته در مجموع این شرکت در سال‌های گذشته توانسته است موفقیت‌های بسیاری را در راستای رسالت اصلی خود که تسهیل و فراهم سازی بستر مناسب در امور پس از معامله و صیانت از دارایی‌های سرمایه‌گذاران است، به دست آورد و کارنامه قابل قبولی از خود ارائه کرده است. همچنین به نظر می‌آید این شرکت با ساختار مدیریتی موجود و افرادی مجرب دارد، بتواند گام‌های پویاتر و بلندتری را در سال‌های آتی در راستای توسعه بازار سرمایه بردارد.
ضرورت آشنایی مدیران با منابع انسانی
آرین قلی‌پور استاد گروه رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی دانشگاه تهران نیز در همین راستا اضافه کرد: در حوزه منابع انسانی، شرکت بورس، بورس کالا، فرابورس و حتی تأمین سرمایه‌ها در استاندارد منابع انسانی 34 هزار نفری شرکت کرده‌اند ولی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه هنوز وارد موضوع نشده است. البته دلیل اصلی تاخیر در این موضوع را می‌توان به مدیران ارشد نسبت داد که لازم است تا با ضرورت‌ها و نیازهای نیروهای نخبه آشناتر شوند.
مسیر توسعه و حرکت سپرده‌گذاری مرکزی
مصطفی محبی‌مجد کارشناس بازار سرمایه نیز با تشریح جزئیات عملکرد شرکت سمات گفت: بخشی از نظام‌مند شدن مقررات و احکام حقوقی در بازار سرمایه منوط به عملکرد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه است که با اداره مناسب‌تر بازار و تنظیم بهتر مناسبات مالی این مهم را میسر می‌کند. همانطور که می‌دانیم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه براساس قانون بازار اوراق بهادار جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای بورس یا خارج از بورس تشکیل شده و فعالیت می‌کند که وظایف پس از معاملات بازارهای مالی شامل سپرده‌گذاری و ثبت، نگهداری و انتقال اوراق بهادار، پایاپای و تسویه معاملات انجام شده در بازارهای مالی، ایجاد و اداره صندوق‌های تضمین تسویه نیز هست. لذا می‌توان گفت از آنجا که مستقیما حافظ منافع سرمایه‌گذاران است و به جهت منابع اطلاعاتی بی‌نظیری که دارد، بقا و تداوم بازارهای مالی را فراهم می‌کند، نقشی کلیدی در توسعه و پیشرفت بازار سرمایه کشور ایفا خواهد کرد.
محبی‌مجد اضافه کرد: توسعه و نظارت دقیق بر اتاق پایاپای و استفاده از ظرفیت صندوق تضمین، نقش کلیدی در عملکرد این شرکت ایفا می‌کند. سازوکار منحصر به فرد اتاق پایاپای، انواع ریسک را مدیریت کرده و روند صحیح انجام معاملات اوراق بهادار و فرآیند مبادله کامل آنها را تضمین می‌نماید. همچنین این شرکت از طریق تشکیل صندوق تضمین، اعتماد را در بازار سرمایه کشور تأمین نموده تا در نهایت از بروز بخشی از ناکارایی بازار جلوگیری شود. بنابراین لازم است شرکت سپرده‌گذاری به منظور ارتقای شفافیت اطلاعات و ارتقای عملکرد آن، بر روی بحث مدیریت ریسک در کنار دیده‌بانی تمرکز بیشتری داشته باشد. هرچند که وظیفه ذاتی این شرکت تسویه و پایاپای وجوه است. اگر این شرکت تمرکز بیشتری بر روی مطالبات سهامداران درخصوص عدم وجود سازوکاری مناسب در شناسایی و پرداخت مطالبات شامل حق تقدم خرید سهام، حق تقدم استفاده نشده و فروش رفته و سود سهامداران داشته باشد، سرعت عملیات و تصمیم‌گیری در پروسه سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه کشور به میزان محسوسی ارتقا خواهد یافت. در مجموع افزایش سرعت تسویه معاملات نیز به نوبه خود در رشد و توسعه بازار سرمایه بسیار اهمیت دارد.
شماره ۲۴۱ هفته نامه بورس - صفحه۴
نظر شما