گزارش گزیده آمارهای اقتصادی بخش مالی و بودجه منتهی به آذرماه ۱۳۹۶

عملکرد بودجه عمومی دولت

بانک مرکزی گزارش وضعیت بودجه عمومی دولت تا پایان آذر‌ماه سال 1396 را منتشر کرده‌است. بر اساس آمار منتشرشده 9‌ماهه نخست سال جاری، منابع عمومی بودجه دولت حدود 7/219 هزار میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با بودجه مصوب 9‌ماهه 84 درصد آن محقق شده است. منابع عمومی بودجه دولت شامل درآمدهای دولت، واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی است. سهم این اجزا در عملکرد 9‌ماهه به ترتیب 44، 29 و 27 درصد بوده است.

از منابع فوق حدود 74 درصد به هزینه‌ها (عمدتاً حقوق و دستمزد)، 14 درصد به تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (طرح‌های عمرانی) و 10 درصد به تملک دارایی‌های مالی و 2 درصد به تنخواه‌گردان اختصاص یافته است. تراز عملیاتی که درواقع تفاضل هزینه‌ها از درآمدهاست به 6/72- هزار میلیارد تومان رسیده است و این تراز منفی حدود 3/12 هزار میلیارد تومان بیشتر از بودجه مصوب 9‌ماهه است و میزان رشد 6/35 درصدی در مقایسه با 9‌ماهه سال گذشته داشته است. این میزان رشد در گزارش عملکرد 5 سال اخیر بی‌سابقه است و نشان‌دهنده رشد بیشتر هزینه‌ها نسبت به درآمدهاست.

درآمدهای دولت

بر اساس این گزارش درآمدهای دولت در 9‌ماه نخست سال جاری به 3/95 هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به ماه مشابه سال قبل حدود 7/7 درصد رشد داشته است. از درآمدهای دولت حدود 4/68 هزار میلیارد تومان (معادل با 7/71 درصد) درآمدهای مالیاتی و 27 هزار میلیارد تومان (معادل با 3/28 درصد) آن را سایر درآمدها تشکیل می‌دهد. درآمدهای مالیاتی در مقایسه با سال قبل حدود 4/4 درصد رشد داشته است این در حالی است که در سال گذشته رشد آن 9/28 درصد بوده است. درآمدهای مالیاتی دولت از دو بخش مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم تشکیل شده است که مالیات‌های مستقیم شامل دریافت مالیات از اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمدها و مالیات بر ثروت است و در 9‌ماه اول سال 1396 به 6/33 هزار میلیارد تومان رسیده است و سهم آن 2/49 درصد از کل درآمدهای مالیاتی بوده و نسبت به سال قبل 4/3 درصد کاهش‌یافته است.

بخش عمده این کاهش به مربوط به مالیات از اشخاص حقوقی بوده که در مقایسه با سال قبل 6/7 درصد کاهش یافته‌است. از طرفی مالیات بر درآمد و مالیات بر ثروت هر کدام به ترتیب 3/4 و 4/3 درصد رشد داشته‌اند. کاهش مالیات دریافت‌شده از اشخاص حقوقی نشان دهنده کاهش درآمدهای (اعلامی) شرکت‌هاست.

جمع درآمد مالیات‌های غیرمستقیم تا پایان آذرماه 1396 به 8/34 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 2/13 درصدی داشته است. آمارها نشان می‌دهد مبلغ مصوب 9‌‌ماهه برای مالیات‌های غیرمستقیم 1/45 هزار میلیارد تومان بوده که 77 درصد آن محقق شده است.

درآمدهای مالیاتی غیرمستقیم دولت از دو بخش مالیات بر واردات و همچنین مالیات بر کالا و خدمات تشکیل شده است. آمارهای منتشرشده بانک مرکزی نشان می‌دهد که دولت از بخش مالیات بر کالاها و خدمات حدود 26 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کرده است که رشد 5/12 درصدی در مقایسه با سال گذشته داشته است. البته درآمد مالیاتی دولت از فروش فرآورده‌های نفتی 8/12 درصد کاهش داشته است که می‌توان این‌گونه استنباط کرد مالیات مربوط به این حوزه در 9‌ماه اول سال به‌طور کامل پرداخت نشده است.

همچنین در زیر فصل مالیات بر کالاها و خدمات، عوارض خروج مسافر از کشور رشد 8/21 درصدی داشته است، درحالی‌که مبلغ عوارض خروج مسافر از کشور تغییر چندانی نداشته است که نشان‌دهنده افزایش سفر ایرانیان به خارج از کشور است.

در بخش مالیات بر واردات، دریافت مالیات از واردات خودرو در مقایسه با سال قبل با کاهش 2/31 درصدی مواجه شده است که تنها 8/7 هزار میلیارد ریال، حدود 2/24 درصد بودجه مصوب، محقق شده است. کاهش درآمد مالیاتی از این بخش با سیاست‌های واردات خودرو ارتباط مستقیم دارد.

واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای

بخشی از منابع عمومی بودجه دولت به واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای اختصاص دارد که شامل درآمدهای دولت از منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی، منابع حاصل از فروش اموال منقول و غیرمنقول و واگذاری طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است. گزارش منتشرشده نشان می‌دهد در دوره 9‌ماهه سال جاری واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای تقریباً به 3/64 هزار میلیارد تومان رسیده‌ است و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 3/51 درصدی داشته است و 71 درصد بودجه مصوب 9‌ماهه محقق شده است.

واگذاری دارایی‌های مالی

واگذاری دارایی‌های مالی یکی دیگر از اجزا منابع عمومی در بودجه سالانه دولت در قالب استفاده از ابزار تأمین مالی مانند فروش اوراق خزانه اسلامی، فروش اوراق مشارکت و سایر است. بررسی بودجه مصوب و عملکرد 9‌ماهه دولت طبق آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که این بخش در مقایسه با 9‌ماهه سال قبل رشد بیش از 8/74 درصدی داشته و 1/60 هزار میلیارد تومان بوده است و حدود 48 درصد بیش از بودجه مصوب محقق شده است.

پرداخت‌های هزینه‌ای

رقم کل پرداخت‌های هزینه‌ای در بودجه مصوب 9‌ماهه سال 1396 حدود 9/191 هزار میلیارد تومان است که بر اساس گزارش عملکرد حدود 2/85 درصد معادل با 5/163 هزار میلیارد تومان محقق شده است که 7/157 هزار میلیارد تومان پرداخت‌های هزینه ملی و مابقی پرداخت‌های هزینه‌ای استانی بوده است.

تملک دارایی‌های سرمایه‌ای

گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد پرداخت‌های عمرانی در 9‌ماه نخست امسال به رقم 2/30 هزار میلیارد تومان رسیده است درحالی‌که در بودجه مصوب 9‌ماهه حدود 54 هزار میلیارد تومان برای آن تصویب شده بوده و حدود 56 درصد آن محقق شده است و دلیل آن می‌تواند عدم تحقق منابع پیش‌بینی‌شده در بودجه مصوب باشد. زیرا تخصیص اعتبارات در بخش مصارف بر اساس اولویت‌ها انجام می‌شود. اولویت‌ها در تخصیص اعتبارات عبارت‌اند از حقوق و دستمزد کارکنان دولت، پرداخت اصل و سود اوراق بدهی منتشره که سررسید شده‌اند و آنچه باقی می‌ماند پولی است که برای طرح‌های عمرانی اختصاص می‌یابد.

تملک دارایی‌های ‌مالی

با توجه به آمار منتشره آذر‌ماه بانک مرکزی رقم تملک دارایی‌های مالی در بودجه مصوب 9‌ماهه حدود 3/16 هزار میلیارد تومان بود که به علت رعایت انضباط مالی در بازپرداخت اوراق سررسید شده عملاً 8/21 هزار میلیارد تومان اوراق مالی تملک شد و تحقق آن حدود 132 درصد است.

منبع: شرکت تأمین سرمایه سپهر

• شماره ۲۳۹ هفته نامه بورس - صفحه۱۵