نگاهی به ثبت سفارش دفتری در عرضه عمومی اوراق بهادار

روش حراج (Auetion)

در حراج، دارایی به کسی تعلق می‌گیرد که بالاترین قیمت را برای آن پیشنهاد دهد. نوع حراج و نیز محیطی که حراج در آن انجام می‌گیرد بر کارایی این روش موثر است. حراج خود به چهار روش قابل انجام است.

1- قیمت‌گذاری چندگانه یا انگلیسی

2- قیمت‌گذاری واحد یا...

3- قیمت‌گذاری صعودی قیمت‌گذاری

4- روش نزولی قیمت‌گذاری

در عرضه اوراق بهادار، بیشتر دو روش اول کاربرد دارد، با این تفاوت که در روش چندگانه پس از آن که فرآیند حراج کامل شد، خریداران که در حراج شرکت کرده‌اند، قیمتی را می‌پردازند که پیشنهاد داده‌اند، در حالی‌که در قیمت‌گذاری واحد، تمام برندگان حراج کم‌ترین قیمت پیشنهادی که در حراج برنده شده است را می‌پردازد.

 عرضه اوراق با قیمت ثابت (Fix price offeiing)

در این روش، قیمت عرضه سهام از قبل تعیین می‌شود و در امید نامه عرضه سهام، درج می‌شود و بر آن مبنا، سفارشات خرید، جمع‌آوری می‌شود. روش عرضه باید ثابت در بسیاری از کشور ما معمول بوده است ولی هم‌اکنون به صورت ترکیبی با روش ثبت دفتری انجام می‌شود. بدین ترتیب که از روش ثبت دفتری برای کشف قیمت استفاده و سهام با این قیمت ثابت به عموم عرضه می‌شود.

 روش ثبت سفارش دفتری (Book building)

در این روش کشف قیمت در یک تعادل سیستماتیک بین مشاور عرضه و متعهد پذیره‌نویسی با سرمایه‌گذاران نهادی، صورت می‌پذیرد. بدین‌ترتیب که سفارشات متقاضیان خرید در یک بازه زمانی مشخص ثبت می‌شود. این اطلاعات شامل مشخصات خریدار، مقدار تقاضای خرید و قیمت خرید است. بنابراین پس از بسته شدن دفتر ثبت سفارشات، مشاور عرضه با تحلیل تقاضای ثبت شده برای خرید سهام و قیمت‌های پیشنهادی خریداران به قیمت یا دامنه‌ای از قیمت عرضه (issne price)می‌رسد که متضمن موفقیت عرضه باشد. البته برای ارائه سفارشات می‌توان  بهتر است که یک قیمت پایه یا یک محدوده قیمت پایه تعیین شود که البته در صورتی‌که پیشنهادات قیمت خریداران انحراف زیادی (کمتر یا بیشتر) نسبت به این محدوده داشته باشد، می‌توان یک دامنه قیمتی جدید اعلام کرد.

پس از ثبت سفارشات و ارزیابی آنها، قیمت یا دامنه قیمتی که از وجود تقاضای کافی برای خرید سهام در آن قیمت‌ها، اطمینان وجود داشته باشد، به‌عنوان قیمت عرضه اعلام می‌شود و نحوه تخصیص سهام، تعیین می‌شود.

روش ثبت دفتری ابتدا بصورت سنتی در امریکا و کانادا مورد استفاده بوده است، اما امروزه در بسیاری از کشورها برای عرضه عمومی سهام استفاده می‌شود، البته در بسیاری از موارد، ترکیبی از روش ثبت دفتری و قیمت ثابت، بکار گرفته می‌شود. در این حالت، قیمت ثابت برای عرضه، همان قیمتی است که درفرآیند ثبت دفتری انجام شده است. برخی از مزایا و ویژگی‌های روش ثبت دفتری بشرح زیر خلاصه شده است:

• کشف قیمت در روش ثبت دفتری پیش از عرضه انجام می‌شود. بنابراین ارزیابی‌ها و تحلیل‌ها و نیز فعالیت‌های تبلیغاتی و بازاریابی و جلسات معرفی با سرمایه‌گذاران با... و در نهایت، فرآیند ثبت سفارشات ارزیابی بازار را پیش از عرضه برای... و مشاور عرضه فراهم می‌کند.
• در فرآیند ثبت دفتری، با ایجاد فرصت اظهارنظر برای پذیره‌نویسان، امکان برقراری روابط بلندمدت با سرمایه‌گذاران نهادی برای ناشر فراهم می‌شود.
• روش ثبت دفتری ترجیحات ناشر  و سرمایه‌گذاران را منعکس کرده و عدم اطمینان ناشر و سرمایه‌گذاران را کاهش می‌دهد.
• روش ثبت دفتری با فراهم کردن زمینه و فرصت ارزیابی تقاضای واقعی بازار و ثبت اطلاعات خریداران، احتمال موفقیت عرضه و انتفاع توامان عرضه‌کننده و خریداران را فراهم می‌سازد.
• قیمت‌گذاری پایین (under pricing) تقریبا ویژگی عمومی بازار اولیه است و ظاهرا ناشران باید این هزینه اجباری را بپذیرند. روش ثبت دفتری با ایجاد فرصت معرفی شرکت به سرمایه‌گذاران، این هزینه را تا حد زیادی می‌تواند کاهش دهد. از طرف دیگر عرضه‌های اجرای روش ثبت دفتری هم بالاتر است اجرای روش ثبت دفتری هم بالاتر است. بنابراین معمولا روش ثبت دفتری در عرضه‌های با حجم بالا، مناسب بوده و استفاده می‌شود.روش ثبت دفتری، لزوما بازی بزرگان است و معمولا سرمایه‌گذاران نهادی در آن شرکت می‌کنند، بنابراین احتمال نوسانات شدید و فروش گسترده سهام پس از عرضه کاهش می‌یابد.

• ماهنامه بازار و سرمایه - پرونده ویژه