مرض استقراض

الهه بهرام، خبرنگار/ به طور کلی مباحث مربوط به بودجه سالانه، یکی از مهمترین موضوعاتی است که همواره مورد توجه فعالان اقتصادی به ویژه سهامداران بازار سرمایه قرار می‌گیرد. امسال نیز طبق روال سال‌های گذشته در آذر ماه سال جاری، بودجه سال ۹۷ کل کشور توسط رئیس جمهور به مجلس ارایه شد. براساس این بودجه که طراحی اصلي آن بر مبنای رويکرد «رشد اقتصادي فراگير، اشتغال زا و ضد فقر» و اهداف پنج گانه اقتصاد مقاومتي است؛ هزینه‌های جاری دولت در لایحه بودجه نیز رشد 9/8 درصدی داشت و طرح‌های عمرانی با 15 درصد کاهش و طرح‌های تملک دارایی مالی با8/44 درصد افزایش همراه شد.

همچنین منابع عمومی بودجه 368 هزار میلیارد تومان و درآمدهای مالیاتی و گمرکی و سایر 193 هزار میلیارد تومان بر آورد شده است. البته قیمت نفت هم بر اساس بشکه‌ای 55 دلار و با نرخ دلار 3500 تومان محاسبه شد. اما یکی از مهمترین بخش‌های اساسی در لایحه بودجه مذکور، که نوک پیکان سهامداران و فعالان بازار سرمایه را به سمت این بودجه معطوف می‌کند؛ آمار و ارقام حاکی از افزایش قابل توجه سهم بازار بدهی در تأمین مالی از طریق بازار سرمایه است. اگر چه امسال نیز برای جبران کسری بودجه، تأمین مالی از طریق اوراق بدهی روند صعودی دارد اما این افزایش سهم بازار بدهی، بازار سرمایه را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد. حال باید دید که واکنش تحلیلگران و صاحب نظران بازار سرمایه در این خصوص چیست و آهنگ رشد بورس در سال جدید با چه ضربی همراه می‌شود.

ضرورت شناسایی ظرفیت بازار

بودجه 97 و عملیاتی شدن آن می‌تواند به رخ دادن اتفاقات مثبتی در بورس و بازار سرمایه منجر شود.محمدرضا آرام بنیار، مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری امین نیکان آفاق با بیان این مطلب گفت: با توجه به این که قیمت عمده کالاها، مواد معدنی و نفت در طول چند ماه گذشته روند مثبتی داشت و از سویی دیگر نرخ سود سپرده‌های بانکی کاهش پیدا کرد، پیش‌بینی می‌شود که بخشی از نقدینگی‌های کشور که بخش عمده آن در نظام بانکی است وارد سایر بازارها از جمله بورس شود. پس در بخش رشد نقدینگی و حرکت آن به سمت بورس، شاهد رشد قابل ملاحظه‌ای خواهیم بود.

آرام بنیار با اشاره به اینکه افزایش تقاضا در بورس به دلیل سودآوری و رشد نقدینگی می‌تواند روند شاخص بورس را در سال آینده مثبت کند، در خصوص اوراق بدهی پیش‌بینی شده در بودجه 97 متذکر شد: یکی از مهمترین نکات بودجه تدوین شده این است که تقاضای اوراق همچنان در سطح بالایی قرار داشته و افزایش سهم بازار بدهی در تأمین مالی از طریق بازار سرمایه به چشم می‌خوردکه بازنگری این امر ضروری است. زیرا ابتدا باید دید که بازار ظرفیت چنین تقاضایی را با چنین ارقامی داراست یا خیر؟ وی تأکید کرد: دولت نیز باید به این نکته توجه کند که از طرق دیگری نیز می‌تواند تأمین مالی کند و فقط نباید ‌خود را محدود به بورس سازد. مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری امین نیکان آفاق اظهار داشت: پیش‌بینی نفت 55 دلاری در بودجه 97 نیز بر روی بورس اثر مثبت خواهد داشت؛ زیرا با افزایش قیمت نفت به تبع قیمت گاز، میعانات گازی و پتروشیمی نیز افزایش و در نتیجه محصولات با رشد قیمت مواجه می‌شوند.

به عقیده وی، یکی از مهمترین ویژگی‌های بورس تهران نسبت به چند سال قبل این است که در گذشته بورس با بازارهای دیگر در رقابت بود؛ بدین مفهوم که با افزایش قیمت ارز یا ملک، بورس روند نزولی پیدا می‌کرد اما در حال حاضر بورس مبلغ تمام بازارهای مالی نظیر بازار بدهی، ملک و ارز شده است. از آن جایی که تعداد زیادی از شرکت‌های بورسی خودشان تولیدکننده هستند. در نتیجه افزایش قیمت در سایر بازارها (غیر از بازار بدهی) منجر به رشد بورس خواهد شد.

به کارگیری تمام ابزارهای تأمین مالی

در بودجه پیشنهادی سال 97 نیز مانند امسال جبران کسری بودجه به سمت تأمین مالی از طریق اوراق بدهی پیش رفته است که این می‌تواند بازار سرمایه را به نحو مطلوبی تحت ‌تأثیر قرار ‌دهد؛ از این رو برای آینده بورس زیاد نباید نگران بود. محمد کفاش پنجه شاهی، مدیر عامل کارگزاری خبرگان سهام با اشاره به این مطلب گفت: اگر انتشار این اوراق‌ها متناسب با شرایط بازار باشد، نه تنها ضرری برای بازار سرمایه ندارد بلکه حجم زیادی از پول‌های سرگردان را نیز جذب بازار خواهد کرد.

کفاش پنجه شاهی تأکید کرد: از آن جایی که اقتصاد ما بانک پایه بوده انتشار این اوراق‌ می‌تواند نقطه‌ای برای حرکت به سمت اقتصاد بازارمحور تلقی شود.البته این امر در بلند مدت، نفع بورس است و اسکیل آن را بزرگ می‌کند. از این رو با بزرگ شدن اسکیل، به تبع آن قدرت چانه زنی مدیران و گردش پولی که در بورس می‌آید نیز بیشتر می‌شود.

مدیر عامل کارگزاری خبرگان سهام افزود: اگر ساز و کار درستی نیز برای صندوق‌های درآمد ثابت ایجاد شود، این صندوق‌ها هم می‌توانند اوراق را جذب کنند. وی با اشاره به اینکه در بخشی از لایحه بودجه97 از عبارت اوراق مالی اسلامی استفاده شده اظهار داشت: این امر بسیار خوب است و دست دولت را باز می‌گذارد. البته در بسیاری از موارد برای تأمین مالی اوراق مشارکت به کار نمی‌آید و به جای آن باید از اوراق دیگری نظیر مرابحه، سلف و... استفاده شود. از این رو اگر برای تمام نیازها ابزار مورد نظر خودش وجود داشته باشد، تأمین مالی راحت تر و سیستم اقتصادی پویاتر خواهد بود.

هزینه‌هایی غیر قابل توجیه و بسیار مضر

این مسایل در حالی مطرح می‌شود که شاهین چراغی ر‌ئیس هیأت مدیره کارگزاری مهرآفرین معتقد است بودجه 97 منجر به ایجاد و به گونه‌ای رشد تورم در اقتصاد می‌شود و برای بورس نیز دستاورد مثبتی ندارد.

چراغی افزود: مسئله مهمی که در این بودجه به چشم می‌خورد اینکه تأمین مالی دولت از طریق بازار سرمایه انجام شود. این در حالی است که در هیچ جای دنیا، دولت بابت تأمین هزینه‌های جاری دست در جیب بازار سرمایه نمی کند؛ از این رو تأمین مالی دولت با این هدف امری به طور کامل اشتباهی بوده و در عمل دولتی بدهکار و اقتصادی توأم با رکود به وجود می‌آید.

ر‌ئیس هیأت مدیره کارگزاری مهرآفرین اظهار داشت: اگر تأمین مالی دولت برای تأمین هزینه پروژه‌های بلند مدت، افزایش ظرفیت و سرمایه در گردش واحدهای دولتی از بازار سرمایه باشد هزینه‌های جاری این اقدام غیر قابل توجیه بوده و انجام آن نیز بسیار مضر خواهد بود.

محرکی برای گریز از بازار سهام

با توجه به اظهار نظرهای متفاوت فعالان بازار سرمایه در این خصوص، حمیدرضا مهرآور، مدیرعامل کارگزاری بانک سامان گفت:با وجود این که تأمین مالی دولت از طریق اوراق بدهی فرآیند بسیار خوبی است و در اکثر کشورها نیز صورت می‌گیرد؛ اما دولت نباید آنقدر نقش اوراق بدهی را پر رنگ کند که از جذابیت بازار سهام کاسته شود.

مهرآور افزود: تأمین مالی دولت‌ها از طریق بازار سرمایه زمانی به نفع بازار سرمایه است که نرخی که در حال معامله و منتشر شدن است با نرخ بازار سرمایه هم خوانی داشته باشد. زیرا در این صورت دولت با فروش این اوراق بخشی از بدهی خود به صنعت گران و پیمانکاران پرداخت می‌کند که این کمکی به این گونه افراد و شرکت‌ها خواهد بود. وی تصریح کرد: البته در این روند اگر نرخ‌ها با بازار سرمایه هم خوانی نداشته باشد باعث می‌شودکه افراد دیگر سهامی نخرند بلکه سهام خود را بفروشند و در عوض این اوراق را بخرند. در مجموع این موضوع باعث می‌شود اوراق بدهی رشد و معاملات سهام کاهش پیدا کند.

انتقال بدهی‌ها به سال‌های بعد

مجتبی شهبازی، به عنوان تحلیلگر بازار سرمایه در خصوص افزایش قابل توجه سهم بازار بدهی در این بودجه سال آینده می‌گوید: دولت بدین وسیله می‌خواهد بدهی خود را به سال‌های بعد منتقل کند. همچنین از این طریق چرخشی در بدهی‌ها بیندازد و از قفل بودن منابع جلوگیری کند اما در واقع هنوز نتوانسته برای آینده کاری انجام دهد.

شهبازی تأکید کرد: بازار سرمایه نباید از تشکیل بازار بدهی ترسی داشته باشد؛ بلکه باید از بازار بدهی که نرخ آن را بازار تعیین می‌کند استقبال کند. اگر این پروژه با نظارت صحیح و با برنامه پیش رود باعث انتشار بیشتر اوراق و در نهایت رشد اقتصاد می‌شود. به عقیده این تحلیلگر بازار سرمایه با توجه به پیش‌بینی نرخ ارز، قیمت‌های جهانی، بازارهای رقیب و همچنین با توجه به نرخ تورمی که در پیش رو داریم روند بازار سرمایه و بورس مثبت خواهد بود. وی خاطر نشان کرد: همچنین افزایش نرخ قیمت‌های جهانی مثل نفت و گاز باعث درآمد بیشتر دولت و در پی آن افزایش سرمایه‌گذاری در بخش عمرانی می‌شود؛ این امر در نهایت به رشد شرکت‌های بورسی منجر خواهد شد. شهبازی در خصوص اشاره بودجه به توسعه مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد کشور اظهار داشت: به این موضوع زیاد نباید امیدوار بود چون عملکرد گذشته دولت در این حوزه زیاد مثبت نبوده است.

• شماره ۲۲۹ هفته نامه اطلاعات بورس - صفحه ۴