با وجود این نحوه غالب، ولی برای عرضه محصولات پتروشیمی کشور تاکید بر انجام آن در بورس کالاست؛ ناگفته نماند که مدتی بین عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا و خارج از آن نظرات متضاد و متفاوتی مطرح بود تا اینکه بالاخره در اواخر شهریور سال 1395 مرکز ملی رقابت دستورالعملی به منظور تنظیم بازار محصولات پتروشیمی تصویب کرد و به این مباحث خاتمه داد. به موجب این دستورالعمل تمامی شرکت‌های پتروشیمی ملزم به عرضه همه محصولات تولیدی خود (بجز در موارد خاص) در بورس کالا شدند. این اقدام به منظور تسهیل در رقابت از طریق ایجاد شفافیت در بازار محصولات پتروشیمی و منع انحصار از طریق نظارت بر مبادلات انجام شد اما اکنون و بعد از گذشت بیش از یک سال از ابلاغ این مصوبه قانونی و همانطور که در برخی جلسات شورای رقابت مورد بررسی قرار گرفته است، برخی از شرکت‌های پتروشیمی هنوز کلیه عرضه‌های خود را در بورس کالا انجام نمی‌دهند و برخی از آنها حتی در بورس کالا پذیرش نشده و مصوبه شورای رقابت را نادیده انگاشته‌اند.
ایجاد بازار آزاد؛ چگونه؟
حسین سالاروند، تحلیلگر سرمایه‌گذاری غدیر نیز در این راستا گفت: در هیچ جای دنیا اجباری برای عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا وجود ندارد زیرا در این کشورها با وجود بازار آزاد قیمت‌ها در فرآیند عرضه و تقاضا مشخص میشوند، در این راستا خریدارانی که با بهترین قیمت برای محصول عرضه شده درخواست خرید داشته باشند، محصول مورد نظر را خریداری می‌کنند؛ در چنین مکانیزمی تاکید بر فروش داخلی یا خارجی وجود ندارد اما از آنجایی که کشور ما چنین بازاری ندارد، این مکانیزم هم قابل اجرا نیست. این کارشناس حوزه پتروشیمی در خصوص عرضه نکردن برخی شرکت‌های بالا دستی پتروشیمی در بورس کالا تصریح کرد: این مشکل مدتی زیادی است که وجود دارد اما اجبار به عرضه راهکار مناسبی برای رفع آن نیست زیرا همانطور که گفته شد منشا بروز چنین مسایلی نبود بازار آزاد است. مسایلی چون سهمیه‌بندی، نرخ خوراک، قیمت‌گذاری برخی از عوامل تاثیرگذار در ایجاد نشدن بازار آزاد در خصوص محصولات پتروشیمی کشور هستند. سالاروند در ادامه گفت: شرکت‌های پایین دستیِ با سرمایه کمتر که از حمایت دولت هم بی‌نصیب هستند، نمی‌توانند با قیمت مناسبی به صادرات بپردازند. آنها باید برای حل معضلاتشان بتوانند کالاهای مورد نیاز خود را در داخل کشور با قیمت مناسبی خریداری کنند تا به دنبال آن امکان رشد فروش داخلی و حتی صادرات برایشان فراهم شود.
برای تحقق این اتفاق و در راستای حمایت از صنایع پایین دستی در نظر گرفته شد تا عرضه شرکت‌های بالادستی را در بورس کالا افزایش دهیم اما اجبار به عرضه راهکار مناسبی در این جهت نیست.او تاکید کرد: باید بورس کالا، وزارت نفت، صنایع پتروشیمی، کارگروه‌هایی برای ایجاد یارانه‌های مالیاتی برای فروش داخلی تشکیل دهند زیرا همان طور که می‌دانید در صورت انجام صادرات طبق ماده ۱۴۱ مالیات مستقیم صادرات کالای غیر نفتی مالیات صفر می‌شود، بنابراین اگر برای فروش داخلی هم چنین مزیتی در نظر گرفته شود به طوری که مالیات فروش داخلی کاهش پیدا کند و سیاست‌های تشویقی (مانند استفاده از یارانه بیشتر جهت تهیه خوراک) برای آن در نظر گرفته شود، مشکلات حاضر در این حوزه به شکل مناسبتری برطرف خواهند شد.
بورس کالا و حمایت از صنایع پایین دستی
حسین در، دبیر کل اتحادیه صنایع پایین دستی پتروشیمی نیز در این خصوص گفت: هر چند که باید در نظر داشت، عرضه در بورس کالا شفافیت لازم در مشخص بودن خریدار و فروشنده را به وجود می‌آورد اما اکنون شاهدیم که اجباری شدن عرضه‌ها در بورس کالا شرایط خاص خود را دارد و برخی از پتروشیمی‌ها و صنایع پایین‌دستی مخالف این روش و الزام انجام عرضه‌ها به صورت انحصاری در بورس کالا هستند؛ بنابراین باید دید کسانی که خواستار فروش محصولات پتروشیمی در خارج از بورس کالا هستند می‌توانند چنین شفافیتی را در انجام معاملات ایجاد کنند که رانتی حاصل نشود یا خیر.
دبیر اجرایی اتحادیه صنایع پایین دستی پتروشیمی تصریح کرد: اکنون حدود 13 هزار واحد تولیدی و صنعتی در حوزه پتروشیمی وجود دارد که کمتر از سه هزار واحد آن از بورس کالا مواد اولیه خود را تهیه می‌کنند به این معنی که 10 هزار واحد نیاز خود را از خارج بورس برطرف می‌کنند. در این راستا و برای بهبود وضعیت صنایع پایین دستی باید گفت بورس کالا باید شرایط را طوری آماده کند تا این واحد ها هم بتوانند به راحتی مواد مورد نیاز خود را از این بازار تهیه کنند.
او در این خصوص به شرکت بورس کالا پیشنهاد کرد تا بیشتر بر روی مباحث انبارگردانی و انبارداری این بازار تمرکز و توجه داشته باشد و شرایطی ایجاد کند تا بتوان به خرید و نگهداری محصولاتی که در شرایطی خاص فروخته نمی‌شوند پرداخته و در زمان مناسب آنها را به فروش برساند، همچنین با ایجاد صندوق‌های کالایی در این رابطه به حمایت از تولیدکنندگان و صنایع پایین دستی بپردازد.
عرضه اجباری؛ روشی نادرست
اسماعیل نیکخو، مدیر بازاریابی و فروش پتروشیمی ایلام در خصوص عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا گفت: انجام عرضه‌های اجباری، روش نادرستی است زیرا در صورت به صرفه نبودن این کار برای تولیدکنندگان، ناگزیر به انجام صادرات میشوند؛ همچنین با وجود چنین شرایطی بین تولیدکنندگان رقابت ایجاد نمی‌شود زیرا سقف رقابت در این معاملات مشخص و محدود است؛ بنابراین می‌توان گفت که اجبار به عرضه در بورس کالا به نفع پتروشیمی‌ها نیست.
نیکخو یکی از دلایل اصلی ایجاد این قانون را کسب کارمزد شرکت بورس کالا برای انجام این معاملات دانست و افزود: برخی محصولات حتی اگر چند ماه هم در بورس کالا عرضه شوند، خریدار ندارند که در نهایت مجبور به صادرات آن هستیم. پیش‌تر به این شکل بود که بعد از سه بار عرضه در بورس کالا اگر کسی خریدار آن نبود می‌توانستیم خارج از بورس و در داخل کشور آن محصول را بفروشیم اما اگر بخواهیم از ابتدا این محصولات را صادر کنیم، مشکلی وجود ندارد. در حال حاضر تولید محصولات پتروشیمی بسیار بیشتر از نیاز کشور است و به این دلیل حدود 90 درصد محصولات صادر میشوند.
این کارشناس حوزه پتروشیمی افزود: از طرف دیگر شرکت‌های پتروشیمی برای فروش محصولات خود و تأمین نقدینگی مورد نیازشان مجبورند که محصولات خود را در بورس کالا عرضه کنند زیرا فروش داخلی در مقایسه با صادرات قدرت نقدینگی بیشتر و سهل الوصول تری دارد و دراین میان تنها راه برای عرضه بورس کالاست. البته ناگفته نماند که در این میان برخی از پتروشیمی‌ها از ابتدا بیش از 90 درصد محصولاتشان را صادر می‌کنند.
نیکخو در خصوص ایجاد راه‌هایی برای بهبود شرایط بازار و فروش محصولات پتروشیمی‌ها در داخل کشور گفت: با توجه به اینکه تولید بسیار بیشتر از مصرف است چاره‌ای جز صادرات آن نداریم. این صادرات به صورت عمده به چین انجام می‌شود. در خصوص خریداران و مصرف‌کنندگان این محصولات در بورس کالا هم باید بگویم که اغلب این افراد به دلیل قدرت مالی که دارند به عنوان واسطه برای مصرف‌کنندگان با توان مالی کمتر محصولات را خریداری می‌کنند. این واسطه‌ها به اسم شرکت‌های مصرف‌کننده از بورس کالا خرید می‌کنند.
بر این اساس یکی از راه‌ها این است که بانک‌ها از طریق بورس کالا به مصرف‌کنندگان واقعی با اعطای وام تسهیلات برای تأمین نقدینگی دهند.
نظر شما