تشکیل کمیته موقت مستقل برای اداره غزه

به گزارش صدای بورس،موافقت گروه‌های فلسطینی با تشکیل کمیته‌ای مستقل برای اداره غزه، تلاشی تازه برای بازسازی اعتماد و همگرایی داخلی تلقی می‌شود، اما سرنوشت این ابتکار به میزان حمایت منطقه‌ای و ضمانت‌های بین‌المللی بستگی دارد؛ عواملی که آینده غزه را میان امید و ابهام نگه داشته‌اند.

در نشست اخیر گروه‌های فلسطینی در قاهره، شرکت‌کنندگان با واگذاری اداره نوار غزه به یک کمیته موقت فلسطینی متشکل از شخصیت‌های مستقل و بومی این منطقه موافقت کردند؛ کمیته‌ای که قرار است در دوره‌ای گذار، مسئولیت اداره امور روزمره، خدمات عمومی و نظارت بر بازسازی غزه را بر عهده بگیرد.

این تصمیم، به ظاهر یک گام اداری است، اما در واقع لایه‌های سیاسی، امنیتی و اجتماعی عمیقی دارد که آینده غزه و حتی معادله قدرت در فلسطین را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در سطح داخلی، این توافق نشان‌دهنده نوعی پذیرش واقعیت‌های جدید از سوی گروه‌های فلسطینی است. ایجاد کمیته‌ای متشکل از تکنوکرات‌های مستقل می‌تواند نشانه‌ای از تمایل به خروج از بن‌بست‌های سیاسی و اداری باشد.

با این حال، پرسش اصلی این است که چنین کمیته‌ای تا چه اندازه از اقتدار اجرایی، منابع مالی و استقلال واقعی برخوردار خواهد بود. بدون پشتوانه مردمی و حمایت نهادهای قدرت در داخل، این ساختار موقت ممکن است به سرعت زیر فشارهای سیاسی و امنیتی فروبپاشد.

در عین حال، این تصمیم تلاشی است برای بازسازی نوعی اجماع ملی و زمینه‌سازی جهت گفت‌وگوی فراگیر میان گروه‌های فلسطینی. اگر این روند به درستی مدیریت شود، می‌تواند به بازسازی نهادهای نمایندگی و بازگشت اعتماد میان غزه و کرانه باختری بینجامد؛ اما اگر سازوکار انتخاب اعضا و اختیارات کمیته شفاف نباشد خطر بازتولید شکاف‌های قدیمی همچنان وجود خواهد داشت.

در سطح منطقه‌ای، مصر نقش محوری در این تحول ایفا می‌کند. قاهره که در ماه‌های گذشته میانجی‌گری مذاکرات آتش‌بس و تبادل اسرا را بر عهده داشته، با میزبانی این نشست تلاش دارد ابتکار عمل در پرونده فلسطین را حفظ کند و مانع از نفوذ بیش از حد سایر بازیگران منطقه‌ای در غزه شود.

مصر با پیشنهاد تشکیل کمیته موقت و حتی ارائه فهرستی از نامزدهای احتمالی، در پی آن است که نظم جدیدی بر اساس محوریت خود شکل دهد؛ نظمی که هم منافع امنیتی قاهره را تأمین کند و هم بتواند رضایت واشنگتن و تل‌آویو را جلب کند. در همین چارچوب، شماری از کشورهای عربی دیگر نیز از ایده تشکیل این کمیته حمایت کرده‌اند و آن را مقدمه‌ای برای بازسازی و بازگشت تدریجی نظم مدنی به غزه دانسته‌اند.

با این حال، از دید برخی ناظران، خطر آن وجود دارد که این روند به تضعیف جایگاه گروه‌های مقاومت و بی‌اثر شدن ظرفیت‌های مردمی بینجامد. اگر اداره غزه از درون مقاومت و با مشارکت واقعی نیروهای محلی صورت نگیرد، امکان دارد بخش‌هایی از جامعه غزه آن را تحمیلی یا وابسته به منافع خارجی تلقی کنند.

از سوی دیگر، مصر و کشورهای عربی حامی این طرح امیدوارند که چنین مدلی بتواند زمینه را برای بازسازی و کاهش تنش‌های نظامی فراهم آورد، بی‌آنکه مستقیماً به درگیری سیاسی داخلی میان حماس و تشکیلات خودگردان دامن بزند.

در بُعد بین‌المللی نیز تشکیل کمیته موقت می‌تواند پیام مثبتی برای کشورهای کمک‌کننده و نهادهای بین‌المللی باشد. جهان پس از ماه‌ها جنگ و ویرانی گسترده، به دنبال چارچوبی مشروع و قابل اعتماد برای بازسازی غزه است. حضور چهره‌های مستقل و غیرحزبی در رأس اداره این منطقه، می‌تواند اعتماد جامعه جهانی را جلب کند و مسیر تأمین مالی پروژه‌های بازسازی را هموار سازد.

با این حال، اجرای واقعی چنین برنامه‌ای وابسته به دو عامل اساسی است. نخست، تضمین امنیت و ثبات در غزه از طریق اجرای آتش‌بس پایدار و خروج نیروهای اشغالگر؛ دوم، رفع محاصره و بازگشایی گذرگاه‌های حیاتی از جمله رفح. بدون تحقق این دو پیش‌شرط، هیچ سازوکار اداری یا بازسازی پایداری نمی‌تواند دوام آورد.

آمریکا و رژیم اسرائیل نیز به طور غیررسمی در حال بررسی ابعاد این توافق هستند. تل‌آویو از یک سو با واگذاری مستقیم غزه به تشکیلات خودگردان مخالفت کرده و از سوی دیگر تمایل دارد ساختاری غیرنظامی و غیرسیاسی اداره منطقه را بر عهده گیرد تا نفوذ حماس به حداقل برسد. این وضعیت می‌تواند به پیچیده شدن مأموریت کمیته جدید منجر شود؛ چرا که هرگونه مداخله یا شرط‌گذاری از سوی رژیم اشغالگر، استقلال و مشروعیت این ساختار را تضعیف خواهد کرد.

تصمیم اخیر گروه‌های فلسطینی را می‌توان تلاشی برای آغاز مرحله‌ای جدید در حیات سیاسی و اجتماعی غزه دانست؛ مرحله‌ای که در آن اداره محلی به دست نیروهای بومی و مستقل سپرده می‌شود و تمرکز از تقابل نظامی به بازسازی و زندگی مدنی انتقال پیدا میکند.

با این حال، موفقیت این طرح منوط به هماهنگی سه سطح اصلی است؛ وحدت و انسجام داخلی میان گروه‌های فلسطینی، حمایت مؤثر منطقه‌ای به‌ویژه از سوی مصر و کشورهای عربی و ضمانت بین‌المللی برای تأمین مالی و رفع محاصره.

اگر این سه محور هم‌زمان تحقق یابد، غزه می‌تواند از چرخه مکرر جنگ و ویرانی رهایی یافته و به سوی بازسازی پایدار حرکت کند. در غیر این صورت، این توافق نیز همچون بسیاری از طرح‌های پیشین، در حد بیانیه‌ای سیاسی باقی خواهد ماند؛ بی‌آنکه تغییری بنیادین در واقعیت سخت و پیچیده غزه ایجاد کند.