چهارمین روز اعتراضات بی‌سابقه نسل زد در مراکش چگونه گذشت؟

به گزارش صدای بورس، مراکش در چهار روز گذشته صحنه بزرگ‌ترین موج اعتراضات ضد دولتی یک دهه اخیر بوده است. تظاهراتی که ابتدا با تجمع‌های پراکنده در چند شهر آغاز شد و بعد به درگیری‌های گسترده میان جوانان و نیروهای امنیتی در سراسر کشور کشیده شده است.

از رباط (پایتخت کشور)، کازابلانکا (بزرگ‌ترین شهر) گرفته تا شهرهای آگادیر، طنجه، وجده، انزگان، تیزنیت و آیت‌عمیره، خیابان‌ها شاهد حضور صدها جوان معترضی بوده‌اند که خواستار تغییرات اساسی در نظام آموزشی و بهداشتی کشور هستند.

این اعتراضات ابتدا با فراخوان‌هایی برای تجمعات مسالمت‌آمیز آغاز شد. در برخی شهرها نیز اعتراضات با شعارها و تجمع‌های مسالمت‌آمیز همراه بود، اما در جنوب کشور خشونت بالا گرفت؛ خودروهای پلیس واژگون و به آتش کشیده شدند، دو بانک در انزگان و آیت‌عمیره سوختند و نیروهای ضدشورش با ماشین‌های آب‌پاش و یورش مستقیم تجمعات را متفرق کردند.

از فراخوان تجمع تا برخوردهای خشونت‌بار

در چنین فضایی، برخوردهای امنیتی با معترضان نیز شدت گرفته است. در رباط و کازابلانکا، ده‌ها جوان هنگام تلاش برای سر دادن شعار دستگیر شدند. شاهدان به رسانه‌های بین‌المللی گفتند پلیس در برخی مناطق اجازه شکل‌گیری تجمع نمی‌داد و معترضان تنها چند دقیقه فرصت می‌یافتند تا شعارهایی مانند «ورزشگاه‌ها آماده‌اند، اما بیمارستان‌ها کجاست؟» و «مردم پایان فساد را می‌خواهند» سر دهند. این دو شعار اصلی‌ترین شعارهای معترضان محسوب می‌شود.

در وجده، یک معترض بر اثر برخورد خودروی نیروهای امنیتی به شدت زخمی شد. در کازابلانکا نیز معترضان برای مدت کوتاهی بزرگراه اصلی شهر را مسدود کردند. موضوعی که باعث دادستانی علیه آنها اعلام جرم کند و تحت تعقیب قرار بگیرند. در آگادیر نیز پلیس دانشجویان را نزدیک دانشگاه متفرق کرد.

ورزشگاه‌های میلیاردی، بیمارستان‌های فرسوده

جوانان معترض دولت را به فساد، فروپاشی نظام آموزشی و خدمات درمانی و به طور کلی، اولویت‌گذاری نادرست متهم می‌کنند. آنها می‌گویند که میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری برای ساخت و بازسازی ورزشگاه‌ها در آستانه میزبانی جام جهانی ۲۰۳۰ و جام ملت‌های آفریقا انجام شده، در حالی که نظام بهداشت و آموزش در بحران است.

حادثه مرگبار اخیر در بیمارستان دولتی آگادیر، جایی که هشت زن هنگام زایمان جان باختند، تبدیل به نماد فروپاشی خدمات عمومی برای بسیاری از مراکشی‌ها شد. بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت، این کشور تنها ۷.۷ پزشک و پرستار به ازای هر ۱۰ هزار نفر دارد. در حالی که استاندارد جهانی این شاخص ۲۵ نفر به ازای هر ۱۰ هزار نفر است.

علاوه بر سلامت، نرخ بیکاری جوانان به ۳۵.۸ درصد و بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان به ۱۹ درصد رسیده که نارضایتی اجتماعی را تشدید کرده است. معترضان می‌گویند که «خواهان دستمزد بهتر، شغل پایدار، قیمت‌های پایین‌تر و زندگی شایسته‌تر» هستند.

خیزش نسل Z

این اعتراضات برخلاف جنبش‌های کلاسیک که تحت هدایت اتحادیه‌ها یا احزاب سیاسی بوده‌اند، عمدتاً از دل نسل جوان برآمده است. شبکه‌هایی چون Gen Z ۲۱۲ و Morocco Youth Voices بدون رهبری رسمی، اما با استفاده از تیک‌تاک، اینستاگرام و دیسکورد، فراخوان تجمعات را منتشر کردند.

این گروه‌ها خود را «صدای نسل جدید» معرفی کرده و شعارهایی، چون «اصلاح بهداشت، آموزش و مبارزه با فساد» را محور اعتراضات خود قرار داده‌اند.

واکنش دولت و نیروهای امنیتی

طبق گزارش‌ها، تنها در رباط طی چهار روز گذشته بیش از ۱۰۰ نفر بازداشت شدند. انجمن مراکشی حقوق بشر (AMDH) بازداشت‌ها را «ناقض قانون اساسی و سرکوب آزادی بیان» توصیف کرده است.

با این حال، ائتلاف حاکم روز سه‌شنبه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد آماده گفت‌وگو با جوانان «در چارچوب نهادها و فضاهای عمومی» است و از آنچه «واکنش متوازن نیروهای امنیتی» خواند، دفاع کرد. وزارت کشور تاکنون درباره خشونت‌ها اظهارنظری نکرده است.

چه خواهد شد؟

اعتراضات چهار روز گذشته نشان داده است که جوانان مراکش که بزرگ‌ترین گروه جمعیتی این کشور را تشکیل می‌دهند، به سادگی از مطالبات و خواسته‌های اساسی خود عقب نمی‌شینند. اگرچه این جنبش هنوز رهبری رسمی ندارد، اما با شعارهای ضدفساد و درخواست برای خدمات عمومی بهتر، چالشی جدی برای دولت ایجاد کرده است. به نظر می‌رسد که سرنوشت این اعتراضات، به توانایی دولت برای پاسخ به مطالبات اقتصادی و اجتماعی و مهار خشم جوانان وابسته است؛ جوانانی با صدای بلند در خیابان‌ها می‌پرسند: «ورزشگاه‌ها آماده‌اند، اما بیمارستان‌ها کجاست؟»