شفافیت اطلاعاتی همچنان یکی از دغدغههای اصلی بازار سرمایه ایران است. بخشی از شرکتها اطلاعات را با تأخیر و بعضاً ناقص منتشر میکنند و محتوای گزارشها فاقد عمق تحلیلی لازم است. در شرکتهایی با ساختار مالکیت دولتی یا شبهدولتی نیز ملاحظات خارج از معیارهای حرفهای باعث میشود شفافیت کمتر از حد استاندارد باشد. علاوه بر این، ضعف زیرساختهای اطلاعاتی و کنترلهای داخلی موجب میشود بسیاری از شرکتها توان تولید و ارائه بهموقع اطلاعات قابلاتکا را نداشته باشند.
با وجود پیشرفتهای حاصلشده از طریق سامانههایی مانند کدال، کیفیت افشا همچنان نامتوازن و در برخی موارد ناکافی ارزیابی میشود. گزارشهای پیشبینی و بودجهای معمولاً فاقد پشتوانه تحلیلی هستند؛ ریسکهای کسبوکار و برنامههای آتی شرکتها به شکل حداقلی بیان میشود؛ یادداشتهای توضیحی بسیاری از صورتهای مالی از نظر شفافیت و جزئیات فاصله معناداری با استانداردهای حرفهای دارند؛ و انتشار صورتهای مالی تلفیقی در بسیاری از شرکتها با تأخیر انجام میشود. همچنین افشای رویدادهای بااهمیت در مواردی با تأخیر صورت میگیرد که این مسئله واکنش صحیح و بهموقع بازار را محدود میکند.
برای بهبود وضعیت موجود، مجموعهای از اقدامات هماهنگ ضروری است:
تقویت ضمانت اجراها برای برخورد با تأخیر یا نقص در افشا.
حرکت به سمت اجرای کامل استانداردهای IFRS بهمنظور ارتقای مقایسهپذیری و کیفیت اطلاعات.
بهبود سیستمهای اطلاعات مالی و کنترلهای داخلی از طریق استقرار سامانههای جامع مدیریتی و ERP.
افزایش مسئولیتپذیری هیأتمدیره و پیوند دادن کیفیت افشا با ارزیابی عملکرد مدیران.
شفافسازی ساختار مالکیت شرکتها، بهویژه در بنگاههای دولتی و شبهدولتی.
تقویت نقش تحلیلگران مستقل و رسانههای تخصصی برای ایجاد فشار بیرونی جهت ارتقای کیفیت افشا.
این اقدامات در کنار یکدیگر میتواند سطح پاسخگویی و شفافیت را در بازار سرمایه بهطور معناداری افزایش دهد.
استقلال حسابرس از ارکان اساسی اعتماد سرمایهگذاران به گزارشگری مالی است، اما در ایران میتوان گفت این استقلال تا حدودی نسبی و نه کامل است. مدل موجود، که در آن مبلغ حقالزحمه حسابرسی بسیار پایین است و درآمد مؤسسات حسابرسی نیز کاملاً وابسته به خدمات حسابرسی است، ممکن است استقلال حرفهای را دچار چالش کند. افزون بر آن، برخی مؤسسات حسابرسی وابستگی درآمدی به تعداد محدودی از مشتریان دارند و همین موضوع احتمال اعمال نفوذ مدیران شرکت را افزایش میدهد.
فرآیند انتخاب و جابهجایی حسابرس نیز همیشه کاملاً مبتنی بر معیارهای حرفهای صورت نمیگیرد و نظام نظارت کیفی بر مؤسسات حسابرسی هنوز نیازمند تقویت جدی است.
اقدامات کلیدی برای تقویت استقلال حسابرس در ایران عبارت است از:
اصلاح و افزایش چندبرابری نرخ پایه حقالزحمه حسابرسی با توجه به بسیار پایین بودن آن.
تنوعبخشی به خدمات مؤسسات حسابرسی بهگونهای که وابستگی آنها به حقالزحمه حسابرسی کمتر شود.
ایجاد ساختار مناسب نظارت کیفی و ارزیابی دورهای عملکرد مؤسسات حسابرسی با تأکید بر اهمیت محتوای پروندههای حسابرسی و نه شکل ظاهری.
کاهش وابستگی مؤسسات حسابرسی به چند مشتری بزرگ
اجرای این موارد میتواند کمک کند استقلال حسابرس در ایران از سطح نسبی به سطحی پایدارتر و قابلاتکا ارتقا یابد.
-
شیوا وفادار - کارشناس ریاضیات مالی