به گزارش صدای بورس، سازمانهای صنعتی و تولیدی جهان در حال پیمایش چشماندازی هستند که با نوسانات تعریف میشود؛ رکود اقتصادی، اختلال ژئوپلیتیکی، تهدیدات سایبری و کمبود نیروی انسانی متخصص در حال همگرایی هستند تا یک محیط ریسک منحصر به فرد و پیچیده ایجاد کنند.
در عین حال، چرخههای طولانی سرمایهگذاری، فشارهای پایداری و چالش نوسازی زیرساختهای قدیمی، فشار بیشتری را ایجاد میکنند. اما این پیچیدگی همچنین فرصتی را ارائه میدهد، به طوری که سازمانهایی که ریسک را به عنوان اهرمی برای رشد - به جای هزینهای که باید مهار شود - میپذیرند، در موقعیت بهتری برای ایجاد تابآوری و رقابتی ماندن قرار دارند.
واقعیتهای ریسک فعلی: تغییرات سریع در جبهههای مختلف
طبق نظرسنجی مدیریت ریسک جهانی Aon، رهبران صنعتی و تولیدی، ریسکهای زیر را به عنوان مهمترین چالشهای پیشروی سازمانهای خود در حال حاضر شناسایی میکنند: رکود اقتصادی یا رشد آهسته، ریسک قیمت کالا یا کمبود مواد، شکست زنجیره تامین یا توزیع، وقفه در کسبوکار، حمله سایبری یا نقض دادهها، افزایش رقابت، نوسانات ژئوپلیتیکی، تغییرات نظارتی یا قانونی، نوسان نرخ ارز. این ریسکها عمیقاً به هم پیوستهاند و اغلب اثرات دیگری را تقویت میکنند. درک چگونگی عملکرد و تعامل آنها در عمل، برای ایجاد تصویری کاملتر از چشمانداز ریسک در حال تحول این بخش ضروری است.
رکود اقتصادی: فشار حاشیه سود از هر طرف
رکود اقتصادی، بالاترین رتبه ریسک برای بخش صنعت در سال ۲۰۲۵ را دارد و از آخرین نظرسنجیها دو رتبه بالاتر رفته است. تورم مداوم، نرخ بهره بالا و کاهش تقاضای مصرفکننده، حاشیه سود را در سراسر این بخش کاهش میدهد. تولیدکنندگان خودرو شاهد افزایش بیسابقه قیمت خودرو هستند که خریداران را منصرف میکند، در حالی که تولیدکنندگان مواد شیمیایی اروپایی با افزایش هزینههای انرژی دست و پنجه نرم میکنند و برخی را بر آن داشته است که در مورد حضور منطقهای خود تجدیدنظر کنند.
این فشارها در سراسر زنجیره ارزش سرازیر میشوند. هزینههای مواد اولیه در حال افزایش است، قیمت فولاد و کالاها همچنان بیثبات است و هزینههای حمل و نقل - از سوخت گرفته تا لجستیک - همچنان در حال افزایش است. برای صنایع سنگین و تولید پیشرفته، که عملیات آنها سرمایهبر و حاشیه سود آنها از قبل کمتر است، سودآوری در معرض تهدید قرار دارد و قیمت سهام، سود هر سهم و اعتماد ذینفعان به طور فزایندهای آسیبپذیر است.
برای پیمایش مؤثر در این محیط، سازمانها باید مدیریت ریسک را به عنوان یک عامل توانمندساز استراتژیک - نه فقط یک اقدام دفاعی - بازتعریف کنند. با استفاده از بینشهای مبتنی بر داده برای مدلسازی ریسکها و ارزیابی بدهبستانها، شرکتها میتوانند تصمیمات تخصیص سرمایه آگاهانهتری بگیرند و کاراییهای پنهان را کشف کنند.
سازمانها میتوانند از ابزارهای تأمین مالی ریسک مانند برنامههای انتقال ریسک جایگزین (ART) و کپتیو (Captive Risk Transfer) نه تنها برای تثبیت هزینهها، بلکه برای پشتیبانی از اهداف گستردهتر کسبوکار نیز استفاده کنند. به این ترتیب، ریسک میتواند به اهرمی برای ایجاد ارزش تبدیل شود و به سازمانها کمک کند تا عملکرد را بهینه کنند، حاشیه سود را حفظ کنند و خود را برای رشد بلندمدت آماده سازند.
زنجیره تأمین و نوسانات ژئوپلیتیکی: یک چارچوب جهانی شکننده
اختلال در زنجیره تأمین و نوسانات ژئوپلیتیکی به طور فزایندهای در هم تنیده شدهاند و چشمانداز ریسک پیچیده و در حال تحولی را برای سازمانهای صنعتی و تولیدی ایجاد میکنند. تنشهای تجاری، تحریمها، رویدادهای اقلیمی و تغییر رژیمهای نظارتی، آسیبپذیریها را در سراسر شبکههای جهانی آشکار میکنند. در صنعتی که زنجیرههای تأمین بسیار تخصصی هستند و اغلب از مرزها عبور میکنند، حتی اختلالات جزئی نیز میتوانند تأثیرات بزرگی داشته باشند.
تعرفهها و سیاستهای حمایتی، تولیدکنندگان را وادار به بازنگری در استراتژیهای تأمین منابع میکند. اگرچه بازگرداندن تولیدات به کشورها میتواند تسکین بالقوهای باشد، اما واقعیت بسیار پیچیدهتر است. بازسازی تأسیسات، اخذ مجوزها و استخدام نیروی کار ماهر - به ویژه در صنایع پیشرفته تولیدی و شیمیایی - میتواند سالها طول بکشد. مقررات زیستمحیطی، استانداردهای ایزو و چارچوبهای انطباق پراکنده، پیچیدگی بیشتری را به ویژه برای سازمانهایی که در حوزههای قضایی متعدد فعالیت میکنند، ایجاد میکند.
در عین حال، رویدادهای مرتبط با آب و هوا و ناآرامیهای سیاسی، تابآوری زنجیرههای تأمین موجود را متحول میکنند. سیل، آتشسوزیهای جنگلی و آب و هوای نامساعد، مسیرهای حمل و نقل و برنامههای تولید را مختل میکنند. در صنایع سنگین، که مواد اولیه اغلب از مناطق بیثبات سیاسی تأمین میشوند، خطر وقفه با نوسانات قیمت کالاها و کمبود آنها تشدید میشود.
تغییر به سمت تابآوری پس از همهگیری، سرمایهگذاری در شفافیت و کنترل زنجیره تأمین را تسریع کرده است، به طوری که سازمانها از ابزارهای نقشهبرداری، دوقلوهای دیجیتال و تجزیه و تحلیلهای پیشبینیکننده برای درک بهتر میزان مواجهه خود و ایجاد چابکی در شبکههای خود استفاده میکنند. برخی پا را فراتر گذاشته و به دنبال ادغام عمودی یا دستیابی به تأمینکنندگان کلیدی برای تأمین دسترسی و کاهش وابستگی هستند. این اقدامات نشاندهنده روند گستردهتری به سمت کنترل استراتژیک، به ویژه برای قطعات و مواد حیاتی است.
اما برای مدیریت این تهدید دوگانه، سازمانها باید یک رویکرد جامع اتخاذ کنند. برنامهریزی سناریو و بیمه ریسک سیاسی میتوانند به پیمایش عدم قطعیت کمک کنند، در حالی که تنوع منطقهای و سرمایهگذاریهای مشترک، انعطافپذیری را در بازارهای بیثبات ارائه میدهند. ایجاد افزونگی در زنجیرههای تأمین - از طریق چندمنبعی، نزدیکسازی و تنوع تأمینکنندگان - ضروری است. ادغام و اکتساب استراتژیک میتواند تابآوری را افزایش دهد، اما باید با بررسیهای دقیق و برنامهریزی یکپارچهسازی پشتیبانی شود.
شرکتهایی که از دادهها برای مدلسازی مؤثر ریسک به شیوهای که پیچیدگی محیط عملیاتی امروز را منعکس کند، استفاده میکنند، قدرت ایجاد پاسخهای استراتژیک و متناسب را دارند که در سطح هیات مدیره طنینانداز میشود و ریسک را به ابزاری برای توانمندسازی کسبوکار تبدیل میکند.
نگاهی به آینده: چشمانداز ریسک آینده
از سوی دیگر تحول دیجیتال در حال تغییر شکل صنایع و تولید است، اما در عین حال ریسک سایبری را نیز گسترش میدهد. ادغام هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیا و سیستمهای ابری در تولید و لجستیک، آسیبپذیریهای جدیدی را ایجاد میکند، به خصوص در تولید پیشرفته و هوافضا که دقت و زمان آماده به کار بسیار مهم هستند. تهدیدات سایبری اکنون فراتر از فناوری اطلاعات گسترش یافته و خطرات مستقیمی را برای عملیات، زنجیرههای تأمین و اعتبار ایجاد میکند.
اتکای روزافزون به فروشندگان شخص ثالث و زیرساختهای قدیمی، این چالش را تشدید میکند - وقفههای احتمالی در کسبوکار، نگرانی فزایندهای است. بسیاری از سازمانها فاقد دید کامل به اکوسیستم دیجیتال خود هستند و این امر ارزیابی آسیبپذیریها و واکنش مؤثر به آنها را دشوار میکند. یک نفوذ میتواند باعث توقف تولید، بررسی دقیق نظارتی و آسیبهای بلندمدت به اعتبار سازمان شود، بهویژه در بخشهایی مانند مواد شیمیایی و صنایع سنگین که ایمنی و انطباق با قوانین از اهمیت بالایی برخوردار است.
برای کاهش این خطرات، سازمانها باید رویکردی لایهای اتخاذ کنند. بهداشت سایبری قوی، برنامهریزی واکنش به حوادث و ارزیابی ریسک توسط اشخاص ثالث ضروری است. راهکارهای بیمه میتوانند حفاظت مالی ارائه دهند، اما شکافهای پوشش همچنان وجود دارد. گنجاندن آگاهی سایبری در فرهنگ، نوسازی سیستمهای قدیمی و همسو کردن استراتژی امنیت سایبری با اهداف تجاری، گامهای مهمی در جهت تابآوری هستند.
افزایش رقابت: نوآوری، استعداد و تحول جهانی
رقابت در بخشهای صنعتی و تولیدی، به دلیل استارتآپهای تحولآفرین، صنایع مجاور و پویاییهای جهانی در حال تغییر، در حال تشدید است. شرکتهای فناوری با سرمایه جدید، مدلهای عملیاتی چابک و تمرکز قوی بر اتوماسیون و نوآوری مبتنی بر داده، وارد این عرصه میشوند. این امر به ویژه در تولید پیشرفته و خودروسازی مشهود است، جایی که تازهواردان با محدودیتهای کمتر، بازیگران سنتی را به چالش میکشند.
بخش خودرو با موجی از رقابت از سوی تولیدکنندگان خودروهای برقی (EV) چینی مواجه است که به سرعت در حال گسترش به بازارهای جهانی هستند. این شرکتها از مزایای هزینه، حمایت دولت و فناوریهای پیشرفته باتری برای تولید خودروهای برقی مقرون به صرفه و با کارایی بالا در مقیاس بزرگ استفاده میکنند. قیمتگذاری تهاجمی و سرعت عرضه آنها به بازار، تولیدکنندگان اصلی تجهیزات (OEM) مستقر را تحت فشار قرار میدهد تا نوآوری را تسریع کرده و استراتژیهای ورود به بازار خود را مورد بازنگری قرار دهند.
فراتر از نوآوری محصول، نبرد برای جذب استعدادها، چشمانداز رقابتی را تغییر میدهد. مهندسان، دانشمندان داده و متخصصان اتوماسیون تقاضای زیادی دارند و شرکتهای فناوری اغلب مدلهای کاری انعطافپذیرتر و فرهنگهای هدفمندتری ارائه میدهند. این جنگ استعدادها به ویژه در هوافضا و دفاع، جایی که مهارتهای تخصصی بسیار مهم هستند و رقابت برای کاندیداهای برتر شدید است، حادتر است.
در پاسخ، شرکتهای بزرگ در حال پیگیری خریدهای استراتژیک، سرمایهگذاری در پلتفرمهای حملونقل و بررسی مدلهای تجاری جدید مانند خدمات اشتراکی و حملونقل خودران هستند. هدف، تنوعبخشی به جریانهای درآمدی، پیشی گرفتن از انتظارات در حال تغییر مصرفکننده و ایجاد انعطافپذیری در برابر اختلال بازار است.
برای حفظ رقابت، سازمانها باید در مورد نحوه جذب، حفظ و توسعه استعدادها تجدیدنظر کنند. ترتیبات کاری انعطافپذیر، برنامههای ارتقای مهارت و برندسازی قوی کارفرما میتواند به تمایز در یک بازار کار شلوغ کمک کند. مراکز نوآوری، مشارکتهای استراتژیک و ادغام و اکتساب هدفمند میتوانند توسعه محصول را تسریع کرده و چابکی را افزایش دهند. در نهایت، موفقیت به توانایی همسو کردن فرهنگ، استراتژی و فناوری برای برآوردن خواستههای یک بازار به سرعت در حال تحول بستگی دارد.
سه اقدام برای کمک به تغییر چارچوب ریسک و ایجاد تابآوری
در بخشی که تحت تأثیر فشار اقتصادی، اختلالات ژئوپلیتیکی و نوآوریهای شتابنده شکل گرفته است، سازمانهای صنعتی و تولیدی به چیزی بیش از مدیریت ریسک سنتی نیاز دارند. این سه اقدام میتواند به رهبران کمک کند تا تابآوری خود را تقویت کنند، ارزشها را آزاد کنند و در چشماندازی که به سرعت در حال تحول است، رقابتی باقی بمانند.
۱. از دادهها و تجزیه و تحلیلها برای پیشبرد تصمیمات استراتژیک ریسک استفاده کنید
تجزیه و تحلیل پیشرفته و مدلسازی سناریو به سازمانها کمک میکند تا میزان مواجهه با ریسک را کمّی کرده و هزینه کل ریسک را درک کنند. با ادغام دادههای عملیاتی، مالی و استراتژیک، رهبران میتوانند ریسکها را اولویتبندی کنند، سرمایه را به طور مؤثرتری تخصیص دهند و کاراییهای پنهان را کشف کنند. این امر به ویژه در صنایع سرمایهبر مانند صنایع سنگین و هوافضا بسیار مهم است، جایی که تغییرات کوچک در استراتژیهای ریسک میتواند اثرات بزرگی بر عملکرد و سودآوری داشته باشد.
۲. از انتقال ریسک جایگزین برای تثبیت هزینهها و افزایش رشد استفاده کنید
با افزایش نوسانات، سازمانها برای مدیریت ریسکهایی که بیمههای سنتی ممکن است به طور کامل به آنها نپردازند، به راهکارهای ART روی میآورند. کپتیوها، راهکارهای پارامتریک و سایر سازوکارهای ART انعطافپذیری، نقدینگی و کنترل را ارائه میدهند و به شرکتها اجازه میدهند پوشش را با مشخصات ریسک منحصر به فرد خود تنظیم کنند. این ابزارها فقط در مورد محافظت نیستند؛ بلکه در مورد امکان تخصیص هوشمندانهتر سرمایه و پشتیبانی از اهداف استراتژیک بلندمدت نیز هستند.
۳. مدیریت ریسک را به عنوان یک محرک ارزش، بازتعریف کنید
با گنجاندن ریسک در برنامهریزی استراتژیک در سطح هیات مدیره و همسو کردن آن با اهداف تجاری، سازمانها میتوانند از یک طرز فکر واکنشی به یک رویکرد پیشگیرانه و مبتنی بر ارزش تغییر دهند. ریسک به اهرمی برای رشد تبدیل میشود که از نوآوری پشتیبانی میکند، کارایی عملیاتی را بهبود میبخشد و اعتماد ذینفعان را افزایش میدهد. این تغییر چارچوب برای عبور از اختلال و ایجاد مزیت رقابتی ضروری است.
-
حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامهنـگار
-
شماره ۶۱۸ هفته نامه اطلاعات بورس