ورود صندوقهای قابل معامله یا ETF فصل تازهای در بازار سهام ایران گشود. پس از آنکه صندوقهای سرمایهگذاری مشترک بستر ورود غیرمستقیم به بازار سرمایه را فراهم کردند، این ابزار جدید انجام معاملات را با هزینه کمتر، سرعت بالاتر و شفافیت بیشتر ممکن ساخت و موجب شد .ETF ها در سالهای اخیر به یکی از مهمترین ارکان بازار سرمایه ایران تبدیل شوند.
اکنون پس از بیش از یک دهه از آغاز فعالیت، تنوع ساختاری و موضوعی در این صندوقها نشان از بلوغ تدریجی بازار سرمایه کشور دارد. در سطح جهانی، شمار صندوقهای ETF از دوازدهونیم هزار صندوق فراتر رفته و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۶، داراییهای تحت مدیریت آنها با افزایشی پنج تریلیوندلاری نسبت به سال ۲۰۲۴، به بیش از بیست تریلیون دلار برسد.
فقط در سال ۲۰۲۴، صنعت ETF شاهد ورود خالص حدود دو تریلیون دلار سرمایه بوده است؛ آماری که بیانگر رشد فزاینده این صنعت در جهان است. در ایران نیز مسیر رشد این ابزار با شتابی قابل توجه ادامه دارد.
ارزش معاملات ETF ها نسبت به شهریور سال گذشته در بورس ۱۷۵ درصد، در فرابورس ۱۳۰ درصد و در بورس کالا بیش از ۱۱۰۰ درصد افزایش یافته است. هماکنون بیش از ده درصد از کل ارزش معاملات بازارهای چهارگانه به این اوراق اختصاص دارد و ارزش کل ETF ها در بورس و فرابورس حدود ۵۵۰ همت برآورد میشود که نشاندهنده جایگاه روبهرشد این ابزار در ساختار بازار است. چنین رشدی در دوازدهمین سال فعالیت صندوقهای قابل معامله، گواه ظرفیت بالای آنها در تعمیق بازار و جذب نقدینگی است.
این روزها که فرابورس با اقدامی جسورانه در جهت اصلاح محدودیت حجم مبنا گام برداشته، شاید زمان آن رسیده باشد که صندوقهای سرمایهگذاری تخصصی ویژه بازار پایه نیز طراحی و راهاندازی شود. بازار پایه فرابورس در سالهای اخیر یکی از پرچالشترین و در عین حال جذابترین بخشهای بازار سرمایه بوده است. تعدد شرکتها، تفاوت وضعیت مالی و نوسانات شدید قیمتی، این بازار را به محیطی پرریسک اما فرصتساز تبدیل کرده است؛ بازاری که در برهههایی بازدهیهای خیرهکننده داشته اما در نبود ابزارهای واسطهای، سرمایهگذاران خرد را در معرض ریسک بالا قرار داده است. اکنون هیچ سازوکار مشخصی برای سرمایهگذاری غیرمستقیم در بازار پایه وجود ندارد و همین موضوع سبب شده بسیاری از فعالان بدون تحلیل کافی بهصورت مستقیم در این بخش معامله کنند.
ایجاد صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بازار پایه میتواند این خلأ را پر کند. چنین صندوقی با تشکیل سبدی متنوع از سهام شرکتهای بازار پایه، ریسک فردی را کاهش میدهد و با حضور تحلیلگران حرفهای، سطح تحلیل و شفافیت را بالا میبرد. علاوه بر آن، تجمیع نقدینگی در قالب صندوق و فعالیت بازارگردان میتواند به افزایش نقدشوندگی و کاهش نوسانات غیرمنطقی منجر شود و در مجموع، ابزاری تازه با ریسک مدیریتشده در اختیار سرمایهگذاران قرار دهد. صندوق سرمایهگذاری ویژه بازار پایه حلقه مفقودهای میان سرمایهگذاران محتاط و شرکتهای پرپتانسیل این بازار است؛ اقدامی که در صورت اجرا، ضمن تعمیق بازار، به ارتقای کارایی، شفافیت و ثبات بلندمدت بورس نیز یاری خواهد رساند.
-
امیر آشتیانی عراقی - مدیر مسئول
-
شماره ۶۱۰ هفته نامه اطلاعات بورس