به گزارش صدای بورس، رتبهبندی اعتباری در بازارهای مالی جهانی از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. هر شرکت، نهاد مالی یا حتی کشور، برای حضور مؤثر در بازارهای مالی بینالمللی باید توسط شرکتهای رتبهبندی اعتباری مورد ارزیابی قرار گیرد. در حال حاضر بیش از ۹۵ درصد از رتبهبندیهای جهان توسط سه شرکت آمریکایی مودیز، اساندپی گلوبال و فیچ ریتینگز انجام میشود. علاوه بر اینها، شرکتهای متعددی در کشورهای مختلف فعالیت دارند، اما در مجموع سهم بازار آنها کمتر از پنج درصد است. این آمار در کنار تاریخ آغاز به کار شرکتهای رتبه بندی در ایران خبر از جوانی این صنعت در کشور دارد. علیرضا سارنج درگفتوگویی به جزئیات موضوع پرداخت.
* فعالیت در ایران و شرکت پایا چگونه آغاز شد؟
زمانی که سازمان بورس تصمیم به راهاندازی صنعت رتبهبندی اعتباری در بازار سرمایه گرفت، ما نیز به عنوان متقاضی ورود به این حوزه با چالشهای جدی مواجه بودیم. از یک سو، وجود سهامدار خارجی برای فعالیتهای بینالمللی شرکت الزامی بود و از سوی دیگر، به دلیل تحریمها امکان همکاری با شرکتهایی که سهامداران آمریکایی داشتند وجود نداشت. در نهایت با شرکت JCR Eurasia Rating ترکیه وارد همکاری شدیم و مدلهای اولیه رتبهبندی را از این شرکت دریافت کردیم. این همکاری نقش مهمی در تسریع فعالیتهای شرکت رتبهبندی اعتباری پایا داشت. در ادامه نیز این مدلها را بهصورت تدریجی بومیسازی و توسعه دادیم. با وجود آنکه سومین شرکت ثبتشده در این حوزه بودیم، توانستیم به سرعت سهم بازار خود را افزایش دهیم و در بسیاری از بخشها به جایگاه نخست دست یابیم.
* پایا در چه حوزههایی فعالیت دارد؟
کسبوکار اصلی ما رتبهبندی اعتباری است که شامل دو بخش «رتبهبندی شرکتها» و «رتبهبندی اوراق» میشود. طبق مقررات، شرکتهایی که قصد انتشار اوراق در بازار سرمایه دارند، باید ابتدا توسط یکی از شرکتهای رتبهبندی مورد ارزیابی قرار گیرند. در فرآیند تأمین مالی از طریق بازار سرمایه، ارکان مختلفی از جمله بانی (شرکت متقاضی)، ناشر، ضامن، حسابرس، عامل فروش، عامل پرداخت، بازارگردان(ها)، متعد(ین) پذیرهنویسی وجود دارند. این شرکتها پس از رتبهبندی شرکتی به شرط داشتن شرایط و رتبه حداقلی میتوانند موافقت اصولی اوراق مربوط را مبتنی بر رتبه اعتباری و بدون رکن ضامن از سازمان بورس دریافت کنند. پس از این مرحله و هویت یافتن اوراق مربوطه و پس از تهیه بیانیه ثبت حسابرسیشده اوراق مربوطه مرحله بعدی رتبهبندی یعنی رتبهبندی اعتباری اوراق مربوطه توسط شرکت رتبهبندی اعتباری آغاز میشود. پس از اعطا و انتشار رتبه اوراق توسط کمیته رتبهبندی مراحل نهایی انتشار اوراق طی خواهد شد.
* تأمین مالی بدون ضامن، چه تفاوتی با روشهای سنتی دارد؟
پیش از شکلگیری صنعت رتبهبندی در ایران، انتشار اوراق منوط به وجود ضامن بود؛ معمولاً یکی از بانکها این نقش را ایفا میکرد. این موضوع فرآیند تأمین مالی را طولانی و پرهزینه میکرد. ایده اصلی رتبهبندی اعتباری این بود که شرکتهای بزرگ و خوشنام و یا دارای وضعیت اعتباری مناسب بتوانند با اتکا به اعتبار خود، بدون نیاز به ضامن یا وثیقه، تأمین مالی کنند. در این مدل، رتبهبندی جایگزین ضامن میشود و سرمایهگذاران با عنایت و آگاهی از رتبه اعتباری شرکت تصمیم میگیرند. البته برخلاف برخی باورهای عامیانه شرکت رتبهبندی تأمین مالی انجام نمیدهد، بلکه مسئولیت آن ارزیابی و پایش مداوم وضعیت اعتباری شرکتها و اوراق منتشره تا سررسید است. در صورت بروز هرگونه تغییر بااهمیت، موضوع به سازمان بورس و سایر نهادهای مربوط اطلاع داده میشود.
* کنترل و مدیریت ریسک اعتباری یکی از مأموریتهای اصلی است. در این زمینه چه رویکردی دارید؟
در راستای رسالتی که در حوزه کنترل و مدیریت ریسک اعتباری بر عهده این شرکت قرار گرفته، پایا خود را متعهد میداند که رتبههایی شفاف، مستند و مبتنی بر تحلیل دقیق ارائه دهد. همچنین با هدف تسهیل فرآیند تأمین مالی در بازار سرمایه، تلاش کردهایم ضمن حفظ استانداردهای حرفهای، زمان ارزیابی و رتبهبندی را به حداقل ممکن کاهش دهیم. تجربه گسترده ما در صنایع مختلف نیز پشتوانهای است برای ارائه خدمات دقیق، سریع و قابل اتکا به فعالان بازار.
* شرکتها به سمت تأمین مالی از بازار سرمایه حرکت کردهاند؟
در گذشته نظام بانکی تنها منبع اصلی تأمین مالی بود. اما با افزایش محدودیتها و هزینههای تأمین مالی از بانکها و از همه مهمتر مشکلات گوناگون در نظام بانکی و تنگنای اعتباری، شرکتها به سمت روشهای نوین از جمله بازار سرمایه حرکت کردند. در این میان، رتبهبندی اعتباری ابزاری مؤثر برای کاهش هزینهها و افزایش اعتماد سرمایهگذاران است.
* شما در تأمین مالی بانکی نیز نقش دارید؟
بله. تا چند سال پیش بانکها در ارزیابی مشتریان تنها سوابق گذشته را بررسی میکردند، اما طبق مصوبات جدید و قانون تأمین مالی تولید و زیرساختها، برای تسهیلات بالاتر از سقف مشخص، بانکها موظفند رتبه اعتباری شرکت متقاضی را دریافت کنند. این اقدام موجب شفافیت و استانداردسازی اعتبارسنجی در شبکه بانکی خواهد شد.
* تفاوت رتبهبندی شرکتهای بانکی با بورسی در چیست؟
شرکتهای فعال در بازار سرمایه معمولاً بورسی و دارای صورتهای مالی شفاف هستند، اما متقاضیان بانکی اغلب سهامی خاص و کمشفافترند. از این رو، ارزیابی آنها نیازمند دقت، دادهکاوی و راستیآزمایی بیشتری است. در شرکت پایا با بهرهگیری از مدلهای خاص، توانستهایم رتبهبندی دقیق و مورد قبول نظام بانکی ارائه دهیم.
* در حوزه رتبهبندی پروژهها چه فعالیتی دارید؟
سازمان بورس و اوراق بهادار، در تیر ماه ۱۴۰۰ دستورالعمل تشکیل شرکت سهامی عام پروژه را با هدف تقویت بازار اولیه و هدایت نقدینگی به پروژههای دارای توجیه اقتصادی تصویب کرد. با توجه به وضعیت شرکتهایی که پروژههای نیمه تکمیل و طرحهای توسعه متوقف شده بسیاری دارند، این رویکرد میتواند بدیلی برای تأمین مالی شرکتها در راستای اتمام پروژههای نیمهتمام باشد. در این راستا شرکتهای رتبهبندی یکی از ارکان هستند که با بررسی و ارزیابی انواع ریسکهای پروژه مبادرت به اعطای رتبه میکنند.
* صندوقهای سرمایهگذاری نیز ملزم به رتبهبندی شدهاند.
بله. مدل رتبهبندی شرکت پایا در این حوزه به تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده است. تاکنون صندوقهای درآمد ثابت، مختلط و سهامی از نظر درجه عملکرد توسط شرکت ما ارزیابی شدهاند و این بخش به یکی از حوزههای درآمدی مهم شرکت تبدیل شده است.
* سبد درآمدی شرکت شامل چه بخشهایی است؟
علاوه بر رتبهبندی شرکتها و اوراق، در حوزه ارزیابی کیفی کارتهای بازرگانی و فعالان حوزه صادرات و واردات نیز فعالیت داریم. این مدل با همکاری سازمان بورس، وزارت صمت و سایر نهادهای ذیربط تدوین شده و نقش مهمی در تخصیص بهینه ارز دارد. همچنین در حوزه متولیگری صندوقها و ارزیابی حاکمیت شرکتی نیز ورود کردهایم و پیشبینی میکنیم در این بخشها رشد چشمگیری داشته باشیم.
-
آرمان هنرکار - خبرنـگار
-
شماره ۶۰۹ هفته نامه اطلاعات بورس